“DALYAN” KELİMESİNİN KÖKENİ ÜZERİNE

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

Ferdi Güzel

Öz

Türkçede farklı kaynaklardan gelen iki dalyan kelimesi vardır. Bazı kaynaklarda bu sesteĢ kelimelerin aynı kelime olduğu savunulmuĢ, bazı çalıĢmalarda ise bu kelimelerin farklı kaynaklardan geldiği belirtilmiĢtir. Etimolojik çalıĢmalarda genellikle farklı anlamlara sahip olan iki dalyan da yabancı bir kökene bağlanmaktadır.  “Uzun boylu” anlamına gelen dalyan kelimesi Türkçedir, bu kelime tay isminden benzerlik ifade eden +lAŋ eki ile türetilmiĢtir. Dalyan kelimesi Orta Türkçe taylaŋ kelimesinden gelmektedir. BaĢlangıçta “tay gibi, taya benzeyen, genç” anlamına gelen taylaŋ kelimesi zaman içinde çeĢitli ses değiĢimleri geçirerek dalyan‟a dönüĢmüĢ, “uzun boylu, boylu boslu” anlamlarını da kazanmıĢtır. ÇağdaĢ lehçelerdeki ve Türkiye Türkçesi ağızlarındaki tay kökünden türemiĢ benzer anlamlı kelimeler bu görüĢü desteklemektedir. 

Anahtar Kelimeler

Dalyan, etimoloji, taylaŋ

Kaynakça

• ARIKOĞLU, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları. ARIKOĞLU, E. ve KUULAR, K. (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları. ATALAY, B. (1941). Türk Dilinde Ekler ve Kökler Üzerine Bir Deneme. Ġstanbul: TDK Yayınları. ATALAY, B. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi III. Ankara: TDK Yayınları. AYDIN, E. (2015a). Orhon Yazıtları. Konya: Kömen Yayınları. AYDIN, E. (2015b). Yenisey Yazıtları. Konya: Kömen Yayınları. AYVERDĠ, Ġ. (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Ġstanbul: Kubbealtı NeĢriyatı. BASKAKOV, N. A. ve T. M. TAġÇAKOVA (1999). Altayca - Türkçe Sözlük. (haz. Emine Gürsoy Naskali ve Muvavvak Duranlı). Ankara: TDK Yayınları. BROCKELMANN, C. (1954). Osttürkische Grammatik der islamischen Litteratursprachen Mittelasiens. Leiden: E. J. Brill. CAFEROĞLU, A. (1964). Anadolu Ağızları Konson DeğiĢmeleri. TDAY-B, 1-33. CAFEROĞLU, A. (1994). Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme I. Ankara: TDK Yayınları. CLAUSON, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press. ÇAĞATAY, S. (1954). Türkçede ŋ ~ ġ Sesine Dair. TDAY-B, 15-30. ÇAĞBAYIR, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. Ġstanbul: Ötüken Yayınları. ÇAĞIRAN, Ö. (1999). Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Ünsüz GöçüĢmelerinin KuruluĢ Sistemi. III. UTDK. Ankara: TDK Yayınları. 239-266. DANKOFF, R. (2004). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü. (çev. Semih Tezcan). Türk Dilleri AraĢtırmaları Dizisi. Ġstanbul. DEMĠR, Ġ. (2012). Sarıgöl ve Yöresi Ağızları. YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi. EREN, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Yayınları. ERGĠN, M. (2007). Orhun Abideleri. Ġstanbul: Boğaziçi Yayınları. GABAIN, A. Von (1988). Eski Türkçenin Grameri. (çev. Mehmet Akalın). Ankara: TDK Yayınları. GANĠYEV, F. (2013). Bugünkü Tatar Türkçesi Söz Yapımı. (çev. Murat ÖzĢahin). Ankara: TDK Yayınları. GANĠYEV, F. vd. (1997). Tatarca-Türkçe Sözlük. Kazan-Moskova: Ġnsan Yayınevi. GÜLENSOY, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I (AN) - II (O-Z). Ankara: TDK Yayınları. GÜZEL, F. (2015). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Söz Yapımı. YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi. KAHANE, H. vd. (1958). The Lingua Franca in the Levant. Urbana: University of Illinois Press. KAYA, C. (1998). Köl Tigin Yazıtının Güneydoğu Yüzünde Taygun mu Yoksa Ataygun mu Okunmalı. İlmî Araştırmalar, 6, 171-179. KERESTEDJĠAN, B. (1971). Materiaux pour un dictionnaire étymologique de la langue turque. Amsterdam: Philo Press. KYÝASOWA, G. vd. (2015). Türkmeŋ Dilinin Düşündirişli Sözlügi. AĢgabat: Magtymguly Adyndaky Dil we Edebiýat Ġnstituty. NADĠ, (2006). Azərbaycan Dilininin İzahlı Lüğəti I-IV. Bakı: ġərq-Gərb. NADĠ, (2007). Azərbaycan Dilininin Dialektoloji Lüğəti. Bakı: ġərq-Gərb. NECĠP, E. E. (1995). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. (çev. Ġklil Kurban). Ankara: TDK Yayınları. NĠġANYAN, S. (2012). Sözlerin Soyağacı-Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü-. Ġstanbul: Everest Yayınları. ORALTAY, H. (1984). Kazak Türkçesi Sözlüğü. (çev. Nuri Yüce, Saadet Pınar). Ġstanbul: Türk Dünyası AraĢtırmaları Yayını. ÖLMEZ, M. (2013). Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan‟daki Eski Türk Yazıtları. Ankara: Bilgesu Yayınları. ÖZÇAM, Ç. (2013). „Çağa Çoluk Davar Doluk‟ Ġkilemesi Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies, 8(9), 2035-2041. ÖZÇELĠK, S. (1997). Urfa Merkez Ağzı. Ankara: TDK Yayınları. PAÇACIOĞLU, B. (2006). VIII-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı. Ankara: Bizim Büro Basımevi. PARLATIR, Ġ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi. PAVET de C. (1870). Dictionnaire Turc-Oriental. Paris: Imprimerie Impériale. RÄSÄNEN, M. (1957). Materialien zur Morphlogie der türksichen Sprachen. Helsinki: Studia Orientalia Edidit Societas Orienatalis Fennica XXI. RÄSÄNEN, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki: Lexsika Societatis Fenno-Ugricae XVII/ 1. REDHOUSE, J. (1987). A Turkish and English Lexicon: Shewing in English the Significations of the Turkish Terms (New Impression). Beirut: Librarie Du Liban. REDHOUSE, J. (1994). Türkçe-İngilizce Redhouse Sözlüğü. Ġstanbul: Redhouse Yayınevi. STAROSTĠN, S. vd. (2003). Etymological Dictionary of the Altaic Languages. Leiden-Boston: Brill. ġemseddin Sami (1995). Kâmûs-ı Türkî. Ġstanbul: Çağrı Yayınları. ġĠRĠN, H. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi. Ankara: TDK Yayınları. TDK (2015), Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları. TDK, (1963-1982). Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: TDK Yayınları. TDK, (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. (haz. Cem Dilçin). Ankara: TDK Yayınları. TDK, (2009). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II. Ankara: TDK Yayınları. TDK, (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları. TEKĠN, T. (1999). Hemçik-Çırgakı Yazıtı. TDA, 9, 5-15. TEKĠN, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri. Ġstanbul: Simurg Yayınları. TEKĠN, T. (2008). Orhon Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları. TENĠġEV, E. R. (2001). Sravnitel‟no-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov, Leksika. Moskva: Nauka. THOMSEN V. (1993). Orhon ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü İlk Bildiri Çözülmüş Orhon Yazıtları. (çev. Vedat Köken). Ankara: TDK Yayınları. TĠETZE, A. (2002). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I (A-E). Ġstanbul-Wien: Simurg Yayınları. TOPARLI, R. vd. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları. TOR, G. (2004). Mersin Ağzı Sözlüğü. Ġstanbul: Kebikeç Yayınları. YUDAHĠN, K. K. (1988). Kırgız Sözlüğü I-II. (çev. Abdullah Taymas). Ankara: TDK Yayınları.