İSLAM TÜRKAY’IN “TÜRK OĞLU TÜRKEM MEN” BAŞLIKLI ŞİRİNİN ORHUN YAZITLARI İLE METİNLERARASILIK BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

İsmail Çoban

Öz

DüĢüncelerin, duyguların iĢlenmesi sonucunda yazınsal olarak karĢımıza çıkan metinler aslında birbirinin devamı niteliğinde, birbirinden izler taĢıyan, ortaklıklar barındıran ürünlerdir. Türk yazı dili içerisinde ayrı bir yere ve öneme sahip olan Orhun Yazıtları da içerdikleri kültürel ögeler ile Türk Dünyası‟nda pek çok Ģaire ve yazara ilham kaynağı olmuĢlardır.  Azerbaycan coğrafyasının yetiĢtirdiği önemli Ģairlerden biri olan Ġslam TÜRKAY da Orhun Yazıtları‟ndan ve eski Türk yaĢayıĢ ve inanıĢından beslenen Ģairler arasında yer almaktadır. ġairin Eşgim Menim Dar Ağacım adlı eserinde yer alan “Türk Oğlu Türkem Men” baĢlıklı Ģiirde bunu açıkça görmek mümkündür. Bu yazıda “Türk Oğlu Türkem Men” baĢlıklı Ģiir ile Orhun Yazıtları arasındaki metinlerarasılık bağını ortaya çıkarmak amacıyla her iki metin karĢılaĢtırmalı olarak incelenmiĢ; metinlerdeki ortak ögeler (yaratılıĢ, yaĢayıĢ ve inanıĢ, töre, tarihî ve kültürel bağlar, toprağa, suya, vatana, devlete ve millete önem verme, atalar kültü, Türklük gurur ve Ģuuru, birlik ve bütünlük…) tespit edilmiĢtir.  

Anahtar Kelimeler

Orhun Yazıtları, Ġslam Türkay, “Türk Oğlu Türkem Men” baĢlıklı Ģiir, metinlerarasılık

Kaynakça

• AKSAN, D. (2014). En Eski Türkçenin İzlerinde. Ġstanbul: Bilgi Yayınevi. AKTAġ, S. (2011). Yeni Bir Roman Uyarlaması Olan “Saatler” Filminde Metinlerarasılık ve Göstergeler Arasılık. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul: Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. AKTULUM, K. (1999). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi. AKTULUM, K. (2004). Parçalılık / Metinlerarasılık. Ankara: Öteki Yayınevi. ALYILMAZ, C. (1996). Köktürk Yazıtları ve Köktürk Yazıtlarında Atlar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4, 155-164. ALYILMAZ, C. (1997). Doğu Türkistan. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 7, 157-173. ALYILMAZ, C. (2000). Özbekistan Cumhuriyeti'nin Devlet Armasındaki Hüma KuĢu Tasviri. Orkun Dergisi, 23, 12-15. ALYILMAZ, C. (2004). Ġpek Yolu ve Orhun Yazıtları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 24, 181-192. ALYILMAZ, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu. Ankara: Kurmay Kitap YayınDağıtım. ALYILMAZ, C. (2007). (Kök)türk Harfli Yazıtların İzinde. Ankara: Karam Yayıncılık. ALYILMAZ, C. (2010). Azerbaycan‟da Eski Türk Ġzleri. I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni 18-20 Kasım 2009, Afyonkarahisar, 9-23. ALYILMAZ, C. (2015). İpek Yolu Kavşağının Ölümsüzlük Eserleri. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları. ALYILMAZ, C. (2016). “Gobu”stan’ın Gizemi (“Kıpçaklar”a Giden Yol). Ankara: Bitlis Eren Üniversitesi Yayınları. ALYILMAZ, S. (2003). Borçalılı Bilim Adamı, Eğitimci, Şair Valeh Hacılar Hayatı-Sanatı- Şiirleri. Ankara. ATEġ, M. (2001). Mitolojiler ve Semboller Anatanrıça ve Doğurganlık Sembolleri. Ġstanbul. AYTMATOV, C. (2015). Gün Olur Asra Bedel. Ġstanbul: Ötüken Yayınları. (çev. Refik Özdek) BANG, W. ve ARAT, R. R. (1936). Oğuz Kağan Destanı. Ġstanbul: Burhaneddin Basımevi. BARS, M. E. (2013). Metinlerarası ĠliĢkiler Bağlamında Oğuz Kağan Destanı‟na Bir BakıĢ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(4), 181-197. BAUMAN, R. (2008). Tür, Performans ve Metinlerarasılığın Üretimi. Millî Folklor, 20(78), 114 – 122. çev. IĢıl Altun. BORATAV, P. N. (1984). Köroğlu Destanı. Ġstanbul: Adam Yayıncılık. CANIM, R. (2004). Türk Mitolojisinde “Simurg” Motifi. Literary History of Turkic Peoples: Turkic Epics International Symposium. Bakü. 74-76. COġKUN, B. (2013). Asaf Hâlet Çelebi‟nin ġiirlerinde Metinlerarasılık Bağlamında Türk Ġslam Tarihi ve Kültürüne Göndermeler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 95 - 122. ÇOBAN, Ġ. (2013). Orhun Yazıtlarının Dilin Dört Becerisi Açısından İncelenmesi. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. ÇORUHLU, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları. Ġstanbul: Kabalcı Yayınevi. DURBĠLMEZ, B. (2015). Eflâtun Cem Güney‟in „Dede Korkut Masalları‟na Metinler Arası Bir YaklaĢım: „Kan Turalı‟ Örneği. Millî Folklor, 27(108), 165 – 179. EHMEDOV, T. (1995). Azerbaycan Yazıçıları Ensiklopedik Me’lumat Kitabı. Bakü. EKĠZ, T. (2007). Alımlama Estetiği mi Metinlerarasılık mı? Ankara Üniversitesi Dil TarihCoğrafya Fakültesi Dergisi, 47(2), 119-127. ELĠZADE, R. (2008). Azerbaycan Folklorunda Tebiet Kultları. Bakü. ERCĠLASUN, A. B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları. ERGĠN, M. (2014). Dede Korkut Kitabı – 1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. ERKMAN AKERSON, F. (2005). Göstergebilime Giriş. Ġstanbul: Multilingual. GEMALMAZ, E. (2010). Türkçenin Derin Yapısı. Ankara: Belen Yayıncılık. Yayına Hazırlayanlar: Cengiz Alyılmaz ve Osman Mert. ĠNAN, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. KAPLAN, M., AKALIN, M. VE BALĠ, M. (1973). Köroğlu Destanı. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları. KAYA, D. (2014). Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ. KORKMAZ, Z. (1994). Yazılı Devirlerdeki GeliĢmelere Göre Türkçenin YaĢı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı 1989, 353-370. KRĠSTEVA, J. (1972). Bachtin, das Wort der Dialog und der Roman. Jens Ihwe (Hrsg.) Literaturwissenschaft und Linguistik. Ergebnisse und Perspektiven. Bd.3. Athenäum, Frankfurt/M. MERT, O. (2009). Ötüken Uygur Dönemi Yazıtlarından Tes Tariat Şine Us. Ankara. MERT, O. ve BOZKIRLI, K. Ç. (2015). Orhun Yazıtları‟nda Boyları Bir Araya Getirme Çabaları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(1), 1-15. MERT, O., ALYILMAZ, S., BAY, E. ve AKBABA, S. (2009). Orhun Yazıtlarındaki Değerlerin Öğretmen Adayları Tarafından Algılanma Düzeyi Üzerine Bir Ġnceleme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of Internatıonal Socıal Research Karadeniz Sosyal Araştırmalar Özel Sayısı, 2(7), 279-287. ONAY, A. T. (1992). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. (haz. Cemâl Kurnaz). ÖGEL, B. (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamalarıyla Destanlar). II. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. PALA, Ġ. (1989). Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ. RADLOFF, W. (2008). Türklük ve Şamanlık. Ġstanbul: Örgün Yayınevi. çev. A. Temir, T. Andaç, N. Uğurlu. RĠFAT, M. (2005). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. Ġstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ROUX, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu. ġAHĠN, N. (2014). Fazıl Ahmet Bahadır‟ın “Tarih Türkçe KonuĢur” Adlı ġiirinin Metinlerarasılık Bağlamında Ġncelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(3), 185-195. ġAHĠN, N. (2017). Cengiz Aytmatov’un Eserlerinin Değerler Eğitimi Bağlamında İncelenmesi ve Ortaokul Türkçe Ders Kitapları İçin Metin Önerileri. YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. ġENGÜL, ġ. (2012). Metinlerarası Anlam Aktarımında Bir Yöntem Olarak Efkrasis: ŞiirRoman ve Sinemada Kullanımı. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul: Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. TEKĠN, ġ. (1988). Köktürklerin Tarihi Hakkında Çin Kaynakları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı 1961, 359-362. TEKĠN, T. (2003). Orhon Yazıtları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk. Ġstanbul: Yıldız. TEKĠN, T. (2014). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TÜRKAY, Ġ. (1991). Eşgim Menim Dar Ağacım. Bakü. URAZ, M. (1994). Türk Mitolojisi. Ġstanbul: DüĢünen Adam Yayınları. USEEV, N. (2016). Manas Destanı‟nda “Türkü Til” Kavramı. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 41. 203-223. YILDIZ, T. (2015). DeğiĢen Bağlamlar, DönüĢen Anlatılar: Halk Hikâyelerinden Beyaz Perdeye Metinlerarası ĠliĢkiler. Millî Folklor, 27(108), 135 – 146. http://azerbaycanedebiyati.com/index.php/sayfa/detay/islam_turkay EriĢim tarihi: 24.04.2017.