CÂM-I CEM-ÂYÎN’DE CEM SULTAN’IN TALĠHSĠZ HAYAT HĠKÂYESĠ VE YENĠ ġĠĠRLERĠ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

İdris Kadıoğlu

Öz

Bu çalıĢmada, Bayatî‟nin Câm-ı Cem-âyîn adlı eserindeki Cem Sultan‟a ait hasb-i hâl türü Ģiirler üzerinde durulmuĢtur. ÇalıĢmanın amacı eserden yola çıkarak Ģairin hayatı, kiĢiliği, Ģiirleri ve dönemi hakkında bilinmeyenleri ortaya koymaktır. ÇalıĢma, ġehzâde Cem (ö. 900/1495)  ve Hasan Bayatî (ö. 900/1495‟te sağ)  arasında Kâbe‟de Ģiirle baĢlayan dostluğu; Câm-ı Cem-âyîn adlı eserin yazılıĢ sebebi, konusu, önemi ve neĢrini içermektedir. Bu çalıĢmayla, Cem‟in Türkçe divanında yer almayan iki Ģiiri incelenmiĢ olup hem bu Ģiirlerden hem de Ali Emîrî‟nin tespitlerinden yola çıkılarak Cem Sultan‟a dair yeni bilgilere ulaĢılmıĢtır. Türk-Osmanlı neslinin öz tarihçesi olan Câm-ı Cem-âyîn, Bayatî ve özellikle Cem Sultan‟ın hayat ve kiĢiliğine dair önemli bilgiler içermesi bakımından oldukça önemli bir eserdir. ÇalıĢma giriĢ, iki bölüm, sonuç ve kaynakçadan oluĢmaktadır. GiriĢ bölümünde, Câmı Cem-âyîn‟i eski harflerle neĢreden Ali Emîrî‟nin ön sözü ve eserin dîbâcesindeki bilgiden hareketle eser ve müellifi hakkında bilgi verilmiĢ, sonra adı geçen eserin Ģekil, içerik ve yayın bilgisi üzerinde durulmuĢtur. Birinci bölümde, iki farklı eserden Cem‟in hayatına dair yeni bilgiler aktarılmıĢ, Bayatî‟nin Farsça bir gazeli ve bu gazele Cem Sultan tarafından yazılan Türkçe bir nazire gazel incelenmiĢtir. Ġkinci bölümde, Câm-ı Cemâyîn‟in hatime bölümünde yer alan ve çalıĢmamıza konu olan tarihî bir “tahmisnâme” Ģekil, içerik, dil ve anlatım özellikleri yönünden incelenmiĢtir. Hasb-i hâl türündeki bu önemli manzumenin tam metni, dil içi çevirisi ve notlarla birlikte verildikten sonra sonuç ve kaynakça yazımıyla çalıĢma tamamlanmıĢtır. 

Anahtar Kelimeler

Cem Sultan, Hasan Bayatî, Câm-ı Cem-âyîn, Tahmisnâme, Ali Emîrî, Nevadir-i Eslaf

Kaynakça

• Ali Emîrî (1330/1912). Külliyât-ı EĢ„âr-ı Emîrî‟den Cevâhirü‟l-Mülûk. Ġstanbul: Matba„a-i Kader. Ali Emîrî, (1319/1902). Cevâhirü‟l-Mülûk Mukaddimesi. Ġstanbul: Asır Matbaası. Bayatî, Hasan b. Mahmûd (1331/1913). Câm-ı Cem-âyîn (NeĢreden: Ali Emîrî). Ġstanbul. Bayatî, Hasan b. Mahmûd (1949). Câm-ı Cem-âyîn (SadeleĢtiren: Kırzıoğlu, F.), Osmanlı Tarihleri I, s. 371-403. Ġstanbul. BAYRAM, Y. (2008). Amasya‟ya Vâlî Osmanlıya PâdiĢâh Bir ġâir Adlî Sultân Ġkinci Bâyezîd Hân-ı Velî (Hayatı, ġahsiyeti, ġairliği, Divanının Tenkidli Metni). Amasya: Amasya Valiliği Yayınları. Bursalı, Mehmed Tâhir (2000), Osmanlı Müellifleri (Hazırlayanlar: Tatçı, Mustafa; Kurnaz Cemal, C. III, s.29. Ankara: Bizim Büro Basımevi. ERSOYLU, Ġ. H. (1998). Cem Sultan‟ın Türkçe Divan‟ı. Ankara: TDK Yayınları 543. Gıyaseddin NakkaĢ (2013). Hıtay Sefaretnâmesi (Haz. Mutlu, B.). Ankara: Türk Tarih Kurumu. KAÇALĠN, M. S. (2011). Nevâyî‟nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. KADIOĞLU, Ġ. vd. (2013). Ali Emîrî Efendi, Cevâhirü‟l-Mülûk. Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Yayını. KADIOĞLU, Ġ. (2014), Ali Emîrî Efend,i Tezkire-i ġuarâ-yı Âmid. Ankara: Sonçağ Yayınları. KALPAKLI, M. (1999). Osmanlı Divan ġiiri Üzerine Metinler. Ġstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Lütfi PaĢa (1982). Asafnâme (Haz. Uğur, A.), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. ÖZCAN, A. (1993). Câm-ı Cem-Âyîn. DĠA, C. 07, s. 43, Ġstanbul. SARAÇ, M.A. Y. (2012). Klasik Edebiyat Bilgisi, Biçim-Ölçü-Kafiye, Ġstanbul: Gökkubbe Yayınları. Ġnternet Kaynakları “Biyografi” (E.T. 05.2017) http://www.biyografya.com/biyografi/2050 “Cem Sultan‟ın Ölümü” (ET, 05.2017)http://tarihvemedeniyet.org/2009/12/cem-sultaninolumu.html “Hasan bin Mahmud el-Bayatî” (ET, 05.2017)https://www.turkcebilgi.com/ “Sözlükler” (ET, 05.2017) http://tdk.org.tr/sözlükler ; http://www.lexiqamus.com/