İSTİKLÂL MARŞI’NIN TEMEL KAVRAMLARI

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

Gencay Zavotçu

Öz

Genel Kurmay BaĢkanlığı’nın “Kurtuluş savaşının mânâsını anlatacak, halka ve askere heyecan verecek ve diğer milletlerde bulunan millî marşlara denk olacak bir marş”   yazılması isteği üzerine Mehmed Âkif’in yazdığı Ġstiklâl MarĢı, KurtuluĢ SavaĢı’nın amacını anlatan ve Türk milletinin karakterini yansıtan somut bir belgedir. MarĢın mısralarına bir göz atmak Türk milletinin karakteriyle özdeĢleĢen ve ruhunu yansıtan kavramları açık bir Ģekilde görmemizi sağlar. Bu kavramlar özgürlük ya da bağımsızlık (hürriyet, istiklâl); yiğitlik ve kahramanlık (cesâret); bayrak, vatan ve millet sevgisi ile din ve iman tutkusu olarak özetlenebilir. Bunlar üstün karakterli, kahraman, damarlarında asil bir kan dolaĢan ve tarih boyunca üç kıtada at koĢturup büyük devletler kuran Türk milletine has özelliklerdir. Edebî bir bakıĢla değerlendirilecek olursa Ġstiklâl MarĢı epik (destanî) ve didaktik (öğretici) bir metin olarak nitelenebilir. MarĢın destanî bir özellik arz etmesi Ġstiklâl mücadelesi veren Türk milleti ve onun Ģanlı ordusuna cesaret, mücadele ve savaĢma azmi verme düĢüncesi; didaktik yanı da Türk’ün Ģanlı tarihini ve karakteristik özelliklerini, onu millet yapan değerleri öğretme amacından kaynaklanır. MarĢın kahramanlık duygularını coĢturan destanî yanının kurgusunda teĢvik, rehberlik ve öneri içerikli sözcük ve hitaplardan yararlanılmıĢtır. Didaktik yanı ise görmüĢ geçirmiĢ bilgili ve tecrübeli bir öğretmen edasıyla millete ve orduya seslenen Ģarin kesin hüküm içeren kısa ve orta uzunluktaki yargı cümle ve cümlecikleriyle tesis edilmiĢtir. Gerek epik yanını oluĢturan emir ve öneri içerikli sözcük ve hitapların vurgusu gerekse didaktik yanı inĢaeden kısa ve orta uzunluktaki yargı cümle ve cümleciklerinin desteğiyle Âkif etkili ve çarpıcı bir marĢ kaleme almıĢtır. “Korkma” hitabıyla baĢlayan Ġstiklâl MarĢı’nda öne çıkan temalardan biri özgürlük ya da bağımsızlık (hürriyet, istiklâl) tır. Mehmed Âkif’in kutsal saydığı değerler arasında hürriyet kavramının önemli bir yeri vardır. Hürriyet uğruna savaĢılması gereken yüce bir değer, insan gibi yaĢamanın olmazsa olmaz koĢuludur. Özgürlük ve bağımsızlık kavramı Âkif’in Ģiirlerinde Arapça hürriyet ve istikla sözcükleriyle ifae edilir. Âkif bu sözcükleri millet kavramı ile birlikte kullanır. Âkif’in Ġstiklâl MarĢı’nda ve baĢka bazı Ģiirlerinde büyük değer verdiği kavramlardan biri de vatandır. Vatan- hürriyetle birlikte- Mehmed Âkif’te aĢk derecesinde tutkun olunan bir kavramdır. Vatan sevgisi çok yüce bir duygudur ve onu farklı Ģiirlerinde çok anlamlı mısralarla dile getirmiĢtir. Vatan; özgürlük, bayrak ve nâmûs gibi uğruna can verilecek ve düĢmana çiğnetilmeyecek yurt toprağıdır. Vatan, uğruna ölünen ve her an ölünecek cennet mekândır. Ġstiklâl MarĢı’nda sözü edilen kavramlardan biri de millettir. Âkif, Ġstiklâl MarĢı’nda millet sözcüğünün yerine ırk sözcüğü ile ben zamirini de zikreder. Irk sözcüğü Ġstiklâl MarĢı’nda bütün manaları ile iliĢkilendirilerek soy ve millet yerine zikredilir. MarĢta geçen millet, ırk ve ben sözcükleriyle kendini bir Türk olarak gören Âkif bu sözcüklerin arkasından zikrettiği söz ve söz gruplarıyla Türk’ün kimlik özelliklerine de atıfta bulunur. Ġstiklâl MarĢı’nda öne çıkan diğer bir kavram bayraktır. Bayrak sevgisi Türk milletinde üst düzeydedir. Bayrak ve sancak özgürlüğün simgesi, yükseklere ve yeni ufuklara eriĢmenin öncüsüdür. Âkif, Ġstiklâl MarĢı’nda bayrak yerine sancak, nazlı hila ve yıldız kavramlarını zikreder. Bayrak, milletin ilham aldığı ve cesaet bulduğu bir varlıktır. MarĢta öne çıkan diğer kavramlar ise din ve iman tutkusu ile Hak ve Peygamber sevgisidir. Son dörtlük, Ġstiklâl MarĢı’nın esası diyebileceğiz değerlerin önemli kısmını bir arada sunan bir Ģiir parçasıdır. 

Anahtar Kelimeler

Ġstiklal MarĢı, hürriyet, vatan, millet, bayrak, sancak, din, iman, Allah

Kaynakça

• Açıklamalı Mehmed Âkif Külliyatı (2000). haz.: Ġsmail Hakkı ġengüler. Hak Yay., C 1-!0, 7. bs., Ġstanbul. ATATÜRK, M. K. (1980). Nutuk (Söylev). Ġstanbul: Örgün Yay. ATATÜRK, M. K. (2007). Nutuk.16. Basım. (Gaziantep ġahinbey Belediyesi için Özel basım). Ġstanbul: Alfa Yay. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri C1-III, (1945). Türk Ġnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ġstanbul. BANARLI, N. Sâmi (1998). Resimli Türk Edebiyatı Târihi II. Ġstanbul: MEB Yay., Millî Eğitim Bs. Evi. DEVELLĠOĞLU, F. (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. 21. Bs. Ankara: Aydın Ktb. DĠA (2003). Ankara: TDV Yay., 28,. DÜZDAĞ, M. E. (2009). Mehmed Âkif Ersoy (1873-1936)-Hayatı ve Şiirleri. Kocaeli: Kocaeli BüyükĢehir Belediyesi Yay. ERSOY, M. A. (2007). Safahat; NeĢre Haz.: M. Ertuğrul Düzdağ, Ġstanbul: Çağrı Yay. ERSOY, M. A. (1987). Safahat. 1. Basım, Bas. haz.: Nebil Fazıl Alsan, Ġstanbul: Akpınar Yay., Kur‟ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Me‟âli; (1993). TDV ĠA Hediyesi, haz.:A. Özek, H. Karaman, A. Turgut, M. Çağrıcı, Ġ.Kâfî Dönmez, S. GümüĢ, Ankara: TDV Yay. GÖKÇEK, F. (2005). Mehmed Akif‟in Şiir Dünyası. 1. Basım, Ġstanbul: Dergâh Yayınları. KAPLAN, M. (1987). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2. 1. Basım, Ġstanbul: Dergâh Yayınları. Nef‟i Hayatı-San‟atı-Şiirleri (1954). haz.: Dr. Abdülkadir Karahan, Ġstanbul: Varlık Yay. Nedim Divanı (2004). haz.: Abdülbâki Gölpınarlı, Ġstanbul: Ġnkılâp Yay. YAZIR, Elmalılı Muhammed Hamdi (2005). Kur‟ân-ı Kerîm ve Türkçe Me‟âli. SadeleĢtiren: Halil Uysal, Konya: Kitapkent. OKAY, O. (2010). Millî Marş ve Edebî Metin Olarak İstiklâl Marşı. Ġstiklâl MarĢı Ġstikbâl MarĢı- 41 Dize 41 Yorum, haz.: Hasan Akay-M. Fatih Andı, Ġstanbul: Hat Yay. TARLAN, A. N. (1968). Mehmet Âkif His Life and Works. Ġstanbul: Ġstanbul Matbaası. YETĠġ, K. (1992). Mehmet Âkif‟in Sanat-Edebiyat ve Fikir Dünyasından Çizgiler. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını. YILDIZ, S. (2006). Arif Nihat Asya‟nın hayatı ve Şahsiyeti. Arif Nihat Asya, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ġstanbul. YILMAZ, M. (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük). 1. Basım, haz.: Mehmet Yılmaz, Ġstanbul: Kesit yay. inciheykelcilik.com/ozdeyisler.doc ; www.mek.k12.tr/images/pdf/İSTİKRAR.pdf