JOSEPH CAMPBELL’IN MONOMİT AŞAMALARI BAĞLAMINDA DEDE KORKUT’UN BEGİL OĞLU EMREN’İN BOYU DESTANI

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

Dinçer Atay

Öz

Türk edebiyatının önem arz eden temel metinlerinden Dede Korkut anlatıları, her dönemde farklı bakış açıları ile çoğulcu ve spesifik okumalara elverişli bir metindir. Sözlü kültür geleneğinin birikimi ile Oğuz Türklerinin yaşamını kültürel boyutlarıyla var eden bu metinlerin yeniden yorumlanması ve değerlendirilmesi metnin anlam alanlarını daha da genişletebilir.  Her insanın kendi hayatı, bir bakıma o insanın kendini gerçekleştirme macerasıdır. Dede Korkut anlatılarından Begil Oğlu Emren‟in Boyu isimli destanının Joseph Campbell‟ın monomit aşamaları odağında değerlendirilmesi, bizi insanın hayat macerasında kendini gerçekleştirmesi mitine götürür. Bu mitin icrası her insanda farklılık arz ettiği gibi Begil ve Emren odağında da bir takım yardımcı unsurlarla ortak bir tamamlanma şeklinde karşımıza çıkar. Dedem Korkut‟un daveti ile maceraya başlayan Begil‟in yolculuğunu kutsal yardımcılarla tamamlayan Emren‟in destanı, insanın sahip olduğu hassaların ve hislerin bilinçle kullanıldığında aşkınlayıcı bir tavrı tecrübe edebileceğini ortaya koyar. Bununla birlikte bu destanda, insanların ait olduğu toplumların töresel ve normatif boyutlarıyla uyum içerisinde olmasının zorunluluğunun önemine de dikkat çekilir. Ayrıca töresel uyum ve kendini gerçekleştirme miti, örtük anlam boyutlarıyla birlikte adeta kimlik kurucu bir tavırla ortaya konur. Bu çalışmada Dede Korkut anlatılarından Begil Oğlu Emren‟in Boyu Destanı adlı metin, Joseph Campbell‟ın monomitos aşamaları bağlamında analitik bir bakışla değerlendirilmiştir. Söz konusu değerlendirmeler neticesinde insanın yaşadığı topluma aidiyet bilinci ve toplumun töresine sadakat gibi erdemlerin, normatif boyutlar eşliğinde insanın benliğinde barındırmasının kendini gerçekleştirme mitinin icrasında ne derece önem arz ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca bu erdemlerin bir takım arketipsel görünümlerle birlikte kendini gerçekleştirme miti ekseninde görünüm kazandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Joseph Campbell, monomit, Dede Korkut Anlatıları, Begil Oğlu Emren Boyu Destanı

Kaynakça

• ABDULLA, K. (2012). Mitten Yazıya Gizli Dede Korkut. (Aktaran: Ali Duymaz). İstanbul: Ötüken Neşriyat ADLER, A. (2004). İnsan Doğasını Anlamak. (Çev: Deniz Başkaya). İzmir: İlya Yayınları. BALKAYA, A. (2015). Halk Anlatılarında Kahramanın Yardımcıları. Erzurum: Fenomen Yayınları. BAŞGÖZ, İ. (1998). Dede Korkut Destanında Epitetler. Milli Folklor, 37, 23-35. BEKKİ, S. (2015). Dedem Korkut Kitabının Mukaddimesi İle Boylar Arasındaki Organik Bağ. Millî Folklor, 107, 5-13. CAN, Ş. (2011). Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: Ötüken Neşriyat. CAMPBELL, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev: Sabri Gürses). 2. Baskı. İstanbul: Kabalcı Yayınları. DURMUŞ, M. (2014). Şiirsel Tavrın Öncülüğünde İnsanı Yeniden Düşünmek: Namık Kemal ve Hürriyet Kasidesi. TEKE, 3(1), 240-250. ELİADE, M. (1994). Ebedî Dönüş Mitosu. (Çev: Ümit Altuğ) Ankara: İmge Kitabevi. ELİADE, M. (2006). Şamanizm. (Çev: İsmet Birkan). 2. Baskı. İstanbul: İmge Kitabevi. ELİUZ, Ü. (2001). Dede Korkut Hikâyelerindeki Şahıs Kadrosunun Karakter Yapıları Bakımından İncelenmesi. Bilig, 18, 63-84. FRANZ, M.L. v. (2009). Bireyleşme Süreci. İnsan ve Sembolleri. IV. Baskı. (Çev: Ali Nahit Babaoğlu). İstanbul: Okuyanus Yayınları. FORDHAM, F. (2011). Jung Psikolojisinin Ana Hatları. (Çev: Aslan Yalçıner). İstanbul: Say Yayınları. FROMM, E. (1997). Sevme Sanatı. (Çev: Işıtan Gündüz). İstanbul: Say Yayınları. GÖKERİ, A.İ. (1979). Arketiplere Dayanan Yeni Bir İnceleme Yönteminin Tanıtılarak İngiliz ve Türk Edebiyatında Bazı Romans ve Epik Niteliğindeki Yapıtlara Uygulanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF. GUENON, R. – EVOLA, J. (2003). Savaş Metafiziği ve Sembolik Silahlar. (Çev: İsmail Taşpınar-Mustafa Tahralı-Atilla Ataman). İstanbul: İnsan Yayınları. JUNG, C.G. (1970). Researches Into The Phenomenology of The Self. Secand Printing. New York: Princton University Press. JUNG, C. G. (1999). Keşfedilmemiş Benlik. (Çev: Barış İlhan). İstanbul: İlhan Yayınevi. JUNG, C. G. (2012). Dört Arketip. 3. Baskı. (Çev: Zehra Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları. KANTER, F. (2005). Dede Korkut Hikâyelerinin Arketipsel Sembolizm Açısından Çözümlenmesi. Arayışlar, 7(14), 131-138. KORKMAZ, R. (2016). Arketipsel Sembolizm Açısından Dede Korkut Anlatılarındaki YüceBirey ve Alp-Bilge Tipi. Dede Korkut Okumaları. Ed.: Ramazan Korkmaz. İstanbul: Kesit Yayınları. KORKMAZ, R. (2016), Dede Korkut Okumaları. Edit. Ramazan Korkmaz. İstanbul: Kesit Yayınları. MARCH, J. (2014). Klasik Mitler. (Çev: Selim Lim). İstanbul: İletişim Yayınları. MORAN, B. (2009). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları. ÖKSÜZ, E. (2010). Dede Korkut Destanlarından Begil Oğlu Emren Destanı Üzerine Simgesel Bir Yorum Denemesi. Karadeniz-Blacksea, 5, 74-86. ÖZCAN, T. (2003). Osmancık Romanının Arketipsel Sembolizm Bakımından Çözümlenmesi. Bilig, 26, 103-116. ÖZÇELİK, S. (2016). Dede Korkut –Dresden Nüshası- Metin, Dizin – II. Cilt. Ankara: TDK. PEARSON, C. S. (2003). İçimizdeki Kahraman. (Çev: Semra Ayanbaşı). İstanbul: Akaşa Yayınları. PEHLİVAN, G. (2015). Dede Korkut Kitabı’nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım. İstanbul: Ötüken Neşriyat. ROUX, J.-P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. (Çev: Aykut Kazancıgil-Lale Arslan Özcan). İstanbul: Kabalcı Yayınları. STEVENS, A. (1999). Jung. (Çev: Ayda Çayır). İstanbul: Kaknüs Yayınları. ŞAYHAN, F. (2013). Altay Türklerine Ait Er Samır Destanı‟nın Arketipsel Sembolizm Bağlamında İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Semineri. Ardahan: Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. TEPEKÖYLÜ, İ. (2016). Âşık Garip Hikâyesinin Joseph Campbell‟ın Monomitos Aşamlarıyla İncelenmesi. JASS, 1(47), 419-428. TEZCAN, H. (2011). Tılsımlı Gömlekler Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonundan. İstanbul: Timaş Yayınları. TEZCAN, S. ve BOESCHOTEN, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: YKY. TULUM, M. ve TULUM, M. M. (2016). Oğuznameler – Oğuz Beylerinin Hikâyeleri. Ankara: AKM Yayınları. YAZICI, S. ve YAZICI, A. (2011). Karakter – Felsefi, Psikolojik ve Eğitim Boyutlarıyla. Konya: Çizgi Kitabevi.