BAMSI BEYREK DESTANINDA SELAMLAŞMA

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

Mehmet Alptekin Tuba Kaplan

Öz

SelamlaĢma, insanlık tarihi kadar eski bir eylemdir. Tarihin ilk dönmelerinde insanlar jest ve mimikleriyle dile getirdikleri selamlaĢma eylemini diğer dönemlerde gizli anlaĢmalar sistemi adını verdiğimiz dil ile yapmıĢlardır. SelamlaĢma eylemi, zaman içerisinde geliĢen bir olgu olduğu için insanlık tarihinin geliĢmesine paralel olarak değiĢme ve geliĢme göstermiĢtir. Arapça bir sözcük olan “selâm” sözcüğü bir barıĢ ortamı iĢaret ettiği gibi, samimiyet ve dostluğu da simgelemektedir. Türk toplumunda, selamlaĢma için Ġslamiyet‟in kabulüyle birlikte “selâmün aleyküm, esselâmü aleyküm, aleyküm selâm, Allahın selâmı üzerine olsun” gibi dini kullanımlar yaygınken sonraki dönemlerde “merhaba, selam, günaydın, n‟aber, ne var ne yok ?” gibi dini olmayan kullanımların da yaygınlaĢtığını görmekteyiz. “SelamlaĢma” yönüyle değerlendirmeye çalıĢacağımız Bamsı Beyrek destanı, Dede Korkut Kitabı‟ndaki üçüncü destan olup Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek Boyu adıyla bilinmektedir. Bu destan, bugün Adriyatik‟ten Çin Seddi‟ne uzanan Türklük coğrafyasında farklı edebi türler formunda ve farklı adlarla karĢımıza çıkmaktadır. Bamsı Beyrek Boyu, içerisinde Türk kültürüne ait sınırsız öğeler taĢıyan bir destan parçasıdır. Bugün Hazar Gölü‟nün doğusunda destanî mahiyetini korurken; batı taraflarında ise daha çok halk hikâyesi ve masal formlarına dönüĢmüĢ olarak karĢımıza çıkmaktadır. ÇalıĢmamızda doğu Türklüğünde AlpamıĢ, Alıp ManaĢ; batı Türklüğünde ise Bamsı Beyrek, Bey Böyrek, Dengi Boz ve ġah Kasım gibi adlarla bilinen Bamsı Beyrek destanının varyantlarındaki selamlaĢma konusu üzerinde duracağız. 

Anahtar Kelimeler

Bamsı Beyrek, destan, selamlaĢma, varyant

Kaynakça

• AKSO , Ö. A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I. Ġstanbul: Ġnkılâp Kitabevi ALPTEKĠN, M. (2016). Bamsı Beyrek Destanı Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma (İnceleme-Metin). ayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ATEġ, M. (2001). Mitoloji ve Semboller. Ġstanbul: Milenyum ayınları. A TAġ, G. (2003). Türkülerde Turna. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (8),?,Web: http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/index. hp/TKHBVD/article/view/616/606 adresinden 03.12.2017 tarihinde alınmıĢtır. ÇIBLAK, N.(2002). Anadolu‟da Ölüm Sonrası Mezarlıklar Çevresinde OluĢan Ġnanç ve Pratikler. Türk Kültürü, XL(474), 605-614. DĠLEK, Ġ. (2002). Altay Destanları I. Ankara: Türk Dil Kurumu ayınları. DĠ ARBEKĠRLĠ, N. (2002). Eski Türklerde Kültür ve Sanat. Türkler III. (Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca) Ankara: eni Türkiye ayınları, 49-78. ERGĠN, M. (1973). Orhun Abideleri. Ġstanbul: Boğaziçi ayınları. ERGĠN, M. (1994). Dede Korkut Kitabı I (3. Baskı). Ankara: TDK ayınları. ERGĠN, M. (2009). Dede Korkut Kitabı II. Ankara: Türk Dil Kurumu ayınları. ERGUN, M. (1998). Altay Türklerinin Kahramanlık Destanı Alıp Manaş. Ankara: Kültür Bakanlığı ayınları. EROL, M. (2006). Kilis'te Derlenmiş Bir Bey Böyrek Hikâyesi. VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. Web: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/ Eklenti/13851 ,55pdf.pdf adresinden 2 Aralık 2013 tarihinde alınmıĢtır. KAYBAL, D. (1999). Adana ve Osmaniye İllerinden Halk Edebiyatı Örnekleri. ayımlanmamıĢ Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi. KIZILTUĞ, F. (1997). Bir Bayburt Masalı: Bay Böyrek, Tarla. 97(3), 15-16. KUMARTAġLIOĞLU, S. (2012). Türk Kültüründe Ocak ve Ateş Kültü. ayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KURAT, A. N. (2002). Göktürk Kağanlığı, Türkler II. (Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca). Ankara: eni Türkiye ayınları, 49-78. ÖGEL, B. (1993). Türk Mitolojisi I. Ankara: Atatürk Tarih Kurumu ayınları. ÖGEL, B. (1995). Türk Mitolojisi II. Ankara: Atatürk Tarih Kurumu ayınları. ÖGEL, B. (2000a). Türk Kültür Tarihine Giriş I. Ankara: Kültür Bakanlığı ayınları. ÖGEL, B. (2000b). Türk Kültür Tarihine Giriş IX. Ankara: Kültür Bakanlığı ayınları. SAKAOĞLU, S. (1998). Dede Korkut Kitabı I-II (İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar). (1. Baskı). Konya: Selçuk Üniversitesi aĢatma ve GeliĢtirme Vakfı ayınları. ÜÇÜNCÜ, K. (2006). Kazak Türklerinin Kahramanlık Destanı Alpamış. (1. Baskı). Ġstanbul: Töre ayın Grubu. OLDAġOĞLU, F. (2000). Alpamış Destanı. (Çev. Aysu ġimĢek Canpolat ve Aynur Öz). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi ayını. YUSUPOV, K. (1995). Manas Destanı. (Çev: Fikret Türkmen ve Alimcan Ġnayet). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi ayınları.