BİLİNMEYEN BİR YATIR VE BATTAL GAZİ DESTANI BAĞLAMINDA AZİZ MAMAS’TAN CAMBAZ PİR’E KUTSAL’IN SÜREKLİLİĞİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

Cavit Güzel

Öz

Ġnanç ile kutsal arasındaki güçlü bağ hayatın her alanında varlığını sürdürmektedir. Tarihsel bir sürekliliğe sahip olan kutsal kavramı aynı zamanda kültürle iç içedir. Türk kültürü gibi kökleri kadim zamanlara ulaĢan yapılarda kutsal olgusu hem çeĢitlenmekte hem de zengin bir boyut kazanmaktadır. Bu derinlik ve zenginlik kutsalı gündelik hayatta iç içe yaĢanan bir unsura dönüĢtürmektedir. Türk kültürünün hâkim olduğu coğrafyalarda rastlanan ziyaret yerleri ve çevresinde geliĢen inanıĢlar, uygulamalar kutsaldan beslenen zenginliklerden biridir. KırĢehir‟e bağlı Çayağzı (Cemele) köyünde bulunan Cambaz Pir‟e ait ziyaret yeri kutsalın kültür içerisindeki sürekliliğini göstermesi bakımından önemlidir. Kaynak kiĢilerden derlenen bilgiler ıĢığında yapılan inceleme sonucunda bir Hristiyan Azizi olan Mamas‟ın Battal Gazi Destanı‟nda yer alan ġemmas Pir ve Cemele‟de mezarı bulunan Cambaz Pir ile olan iliĢkisi tespit edilmiĢtir. Bu iliĢki üzerinden kutsalın Cambaz Pir özelinde kültür içerisinde canlı ve sürekli olmasında Battal Gazi Destanı‟nın oynadığı iĢlevsel rol üzerinde durulmuĢtur. Sonradan Müslüman olan bir azizin hakkında anlatılan menkabelerin içeriğine dair değerlendirmeler yapılmıĢtır. Yöre halkı tarafından veli mertebesinde görülen Cambaz Pir‟in mezarı çevresinde geliĢen inanç ve uygulamaların Türk kültürüyle olan iliĢkisine dair tespitlere yer verilmiĢtir. Değerlendirilen yönleriyle Cemele‟de bulunan Cambaz Pir‟e ait mezar yeri kutsalın kültürler üstü gücünü ortaya koymakta, bu dönüĢümün destan, menkabe gibi sanatsal ürünlerle olan iliĢkisine dair değerlendirme yapma imkânı vermekte ve kutsalın çevresinde hayata geçen inanç ve uygulamaların bu sürece etkisini göstermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Aziz Mamas, Battal Gazi, Cambaz Pir, Kutsal, Menkabe, ġemmas Pir, Ziyaret Yeri

Kaynakça

• Ahmet Cevdet PaĢa. (2014). Faideli Bilgiler. Ġstanbul: Hakikat Kitabevi. ATEġ, A. (1957). Menâkıp, Menakib. İslam Ansiklopedisi. Ġstanbul: Milli Eğitim Basımevi. C.7, s.701,702. BURÇAK, M. (2005). Çayağzı (Cemele) Tarihi ve Kültürü. Çayağzı Kasabası Kültür ve YardımlaĢma Derneği Yayınları. DEMĠR, N. ve ERDEM, M. D. (2006). Battal Gazi Destanı. Ankara: Hece Yayınları. ELĠADE, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi Taş Devrinden Eleusis Mysteria’larına. Ġstanbul: Kabalcı. ERGUN, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi BaĢkanlığı Yayınları. HASLUCK, F. W. (2012). Bektaşilik İncelemeleri. (Çev. Mehmet Kanar.) Ġstanbul: Say Yayınları. GĠRARD, R. (2003). Şiddet ve Kutsal. (Çev. Necmiye Altay). Ġstanbul: Kanat Kitap. GÖKBEL, A. (1999), Kangal Yöresinde Ziyaret Yerleri ile Ġlgili Ġnanç ve Uygulamalar. C.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, III, 163-189. GÜNAY, Ü.; GÜNGÖR, H.; TAġTAN, A.V. ve SAYIM, H. (2001). Ziyaret Fenomeni Üzerine Bir Din Bilim Araştırması (Kayseri Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları. KAVRUK, H. ve DURUKOĞLU, S. (2012). Battalnâme. Malatya: Malatya Kitaplığı. KÖKSAL, H. (1984). Battalnâmelerde Tip ve Motif Yapısı. Ankara: BaĢbakanlık Basımevi. OCAK, A. Y. (2010). Kültür Tarihinin Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. OYMAK, Ġ. (2013). Malatya Ziyaret Kültürü ve Ziyaret Yerleri. Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları. ÖNDER A. R. (1992). Anadolu‟nun Bazı Yörelerinde ġemmas Geleneği. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. ÖZCOġAR, Ġ. (2008). Bir Yüzyıl Bir Sancak, Bir Cemaat, 19. Yüzyılda Mardin Süryanileri. Ġstanbul: Beyan Yayınları. ÖZÇELĠK, M. (2009). Seyyid Battal Gazi. T.C. EskiĢehir Valiliği. PEKĠN, F. (2001). Kapadokya Kayalardaki Şiirsellik. Ġstanbul: ĠletiĢim Yayıncılık. ġAHĠN, H. (2003). Menakıbnâme. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. C.29. s.112,114. TARIM, C. H. (1940). Kırşehir Tarih ve Coğrafya Lûgatı. KırĢehir: Vilayet Matbaası. ÜNSAL, V. (2012). Eskiçağ’da Kırşehir ve Çevresi. KırĢehir: KırĢehir Belediyesi Yayınları.