ORTAOKUL DERS KİTAPLARINDAKİ KURGUSAL METİNLERDEN HAREKETLE DEĞERLER ANALİZİ: TÜRKİYE VE KAZAKİSTAN ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

Oğuzhan Yılmaz Yasin Mahmut Yakar Mahmut Abdullah Arslan Lyudmila Safranova Gulnaz Satbay

Öz

Dinleme, konuşma, okuma ve yazma öğretiminin dışında dil öğretiminin bir başka amacı da değer ve kültür öğretimidir. Her dil kendi bünyesinde ait olduğu topluma özgü bir kısım hususiyetler taşıdığından, dili temsil ettiği toplumun değerlerinden soyutlamak mümkün değildir. Bugüne kadar farklı ülkeler arasında ders kitapları aracılığıyla değerler eğitimi konusunda karşılaştırmalı bir çalışmanın yapılmamış olması ve değer kelimesinden yalnızca içinde yaşanılan topluma ait bir kısım motiflerin anlaşılması ciddi bir problemdir. Bu yönüyle çalışma ders kitapları aracılığıyla ülkelerin değerleri arasında bir mukayese yapma şansı vermesi ve her ülkenin kendine has değerlerinin olabileceğini somutlaştırması açısından önemlidir. Çalışma nitel gelenekten faydalanarak yapılmış doküman analizidir. Çalışmada Türkiye ve Kazakistan’da ortaokul seviyesinde okutulan Türkçe, Kazakça ve Rusça ders kitapları benzer özellikler gösteren iki şehirden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yoluyla temin edilmiştir. Ardından kitaplarda verilen değerleri daha kolay tespit etmek adına analize konu olacak veriden örneklem seçme yoluna gidilerek ders kitaplarındaki kurmaca metinler belirlenmiş ve çalışma kurmaca metinler üzerinde yapılmıştır. Çalışma için incelenecek metinler belirlendikten sonra, ortaokul seviyesindeki Kazakça ve Rusça ders kitaplarından belirlenen kurmaca metinler öncelikle Türkçeye çevrilmiş, ardından bu metinlerin kurmaca olup olmadığını teyit etmek açısından alan uzmanlarına müracaat edilerek bu hususta teyit alınmıştır. Veri analizi sırasında öncelikle veri setine hâkim olmak için araştırmacılar ve iki konu alanı uzmanı tarafından veri seti tekrar tekrar okunmuştur. Ardından eldeki veriler içerik analizine tabi tutularak kodlamalar yapılmıştır. Kodlamalar sırasında analiz birimi değer olarak belirlenmiştir. Belirlenen değerler devamında birbirinden bağımsız olacak şekilde bir kısım kategoriler altında toplanmaya çalışılmıştır. Çalışmada ulaşılan nitel verileri desteklemek için ise sayısallaştırmalar yapılmış, elde edilen bulgular yüzde olarak verilmiştir. Çalışma sonucunda başta medeniyet algısı olmak üzere kültürel ve bölgesel birtakım dinamiklerden dolayı din, hayal, karakter, yetenek, Atatürk gibi değerlerin farklılık arz ettiği, buna karşılık yetiştirilmek istenen insan tipiyle bağlantılı olarak ele alınış biçimiyle zaman zaman farklılıklar gösterse de doğa, olumlu değerler ve milli değerler konusunda kitaplarda bir ortaklık bulunduğunu ifade etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

İleti, ders kitabı, Türkçe, Rusça, Kazakça

Kaynakça

• AKTAŞ, Ş. ve GÜNDÜZ, O. (2011). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Akçağ Yayınları. ALPÖGE, G. (2011). Okul Öncesinde Değer Eğitimi. Ankara: Bilgi Yayınevi. ARAL, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığının Hazırladığı 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabında Yer Alan Değerler Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BELET, Ş. D. ve DEVECİ, H. (2-4 Mayıs 2008). Türkçe Ders Kitaplarının Değerler Bakımından İncelenmesi. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi: VII. Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu. BOWEN, G. A. Document Analysis As A Qualitative Research Method. Qualilatative Research Journal, 9/2, 27-40. ÇELİKPAZU, E. E. ve AKTAŞ, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Metinlerin Değer İletimi Açısından İncelenmesi. Turkish Studies, 6/2, 413-424. ÇIRAK, G., ŞAHİN, D. B., ÖZBERK, E. B. ve ERİŞ, H.M. (2014). 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 4/1, 83-95. FIRAT, H. ve MOCAN, A. (2014). Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerde Yer Alan Değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18/3, 25-49. GÜNGÖR, E. (2010). Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yayınları. HÖKELEKLİ, H. (2011). Ailede, Okulda, Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları. KAYA, Z. (2006). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. KAYMAKCAN, R. ve MEYDAN, H. (2014). Ahlak Değerler ve Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları. KILIÇ, A. ve SEVEN, S. (2006). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. MILES, M.B. and HUBERMAN, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis (2nd edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications. PARLAKYILDIZ, H. (2009). İlkokul İkinci Devrede Türkçe Ders Kitaplarındaki Moral Değerlere Kısa Bir Bakış (1948-1968 yılları arası). Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22/1, 245-262. SOMUNCU, S. (2008). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Edebî Metinlerin Temel Evrensel Değerleri İçermesi Bakımından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar: Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ŞEN, Ü. (2008). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1/5, 763-779. UŞUN, S. (2006). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Nobel Yayınları. ÜNAL, C. (1981). Genel Tutumların veya Değerlerin Psikolojisi Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları. YAMAN, E. (2012). Değerler Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları. YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. YILMAZ, O. ve ARSLAN, M. A. (2014). Fatih Erdoğan’ın Eserlerinde Yardımseverlik Değeri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7/2, 37-44.