BALKANLARDA KOMİTACILIK VE ÇETECİLİK: II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ MECLİS-İ MEBUSAN OTURUMLARINDA YAPILAN TARTIŞMALAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 4, 0 - 0, 15.12.2017

Mehmet Çanlı

Öz

19. Yüzyılda Balkanlarda ortaya çıkan komitacılık ve çetecilik hareketleri, millet ve mezhepsel nedenlerinden dolayı bölgedeki çatıĢmaları artırmıĢtır. Bu çatıĢmalar, II. MeĢrutiyetin ilanı ile bir süre durmuĢtur. Bu süre içerisinde Meclis’te çözüm öneri ve yolları tartıĢılmıĢtır. Bu tartıĢmalara gayrimüslim milletvekillerinin önergeleri ve kendi aralarındaki kavgaları damgasını vurmuĢtur. Meclise sunulan önergelere, dönemin Dâhiliye Nazırı, cevap vermiĢtir. Bununla birlikte, bölgenin Müslim ve Gayrimüslim milletvekilleri, olaylar hakkında Meclisi bilgilendirmiĢlerdir. Ele aldığımız bu konu, meclis zabıt cerideleri ve diğer kaynaklardan faydalanarak ortaya konulmuĢtur. II. MeĢrutiyetin ilanından sonra oluĢan özgürlük ortamında mecliste, üç oturumda tartıĢılmıĢtır. Bu oturumlarda konu ve uygulanan politikalar, uzun uzadıya tartıĢılmıĢ ve çözüm önerileri değerlendirilmiĢtir. 

Anahtar Kelimeler

Balkanlar, Meclis-i Mebusan, komitacılık, çetecilik, siyasi af, Bulgarlar, Rumlar, Sırplar, Ulahlar, İttihatçılar.

Kaynakça

• ADANIR, F. (1975). Makedonya Sorunu ve Dimitar Vlahof’un Anılarında II. MeĢrutiyet. Birikim, 9. ADANIR, F. (2001). Makedonya Sorunu Oluşumu ve 1908’e Kadar Gelişimi. (çev. Ġhsan Catay). Ġstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ALKAN, A. T. (1992). II. Meşrutiyet Döneminde Ordu ve Siyaset. Ankara: Cedit Matbaası. ALKAN, M. (2015). Hüseyin Hilmi PaĢa’nın Rumeli Umumi MüfettiĢliği (1902-1908). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Beşeri Bilimler Sayısı, 13(1). AYDIN, M. (1989). ArĢiv Belgeleriyle Makedonya’da Bulgar Çete Faaliyetleri. Osmanlı Araştırmaları, IX, 209-234 AYDIN, M. (2015). BükreĢ’te Komitacılık Faaliyetleri (1860-1916). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XV/30, 5-52. BAĞÇECĠ, Y. (2014). Ġngiltere Parlemonto Tutanaklarında 1876 Bulgar Ġsyanı. The Journal of Academic Social Science Studies, 24, 211-235. BARKEY, K. (2011). Eşkıyalar ve Devlet Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi. (çev. Zeynep Altok, 2. Baskı). Ġstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. BOZKURT, G. (2015). II. MeĢrutiyet Dönemi Meclis Zabıtlarında Gayri Müslim Osmanlı Mebuslarının “Makedonya Sorunu” Hakkında GörüĢleri. Yedinci Uluslararası Atatürk Kongresi 17-22 Kasım 2011/Üsküp-Manastır, Makedonya, C I, Ankara, 85-106. ÇAĞ, G. (2014). Balkanlarda Ayrılıkçı Birlik: 19. Yüzyıl Sonunda Balkan – Ermeni Komitaları. Yeni Türkiye, 60. ÇANLI, M. (2011). Bulgar Trakya Komitesi (1918-1934). Türk Dünyası İnceleme Dergisi XI/2. ÇANLI, M. (2015). Balkanlarda Komitacılık, Çetecilik ve Siyasi Af (1908-1911). Yeni Türkiye, Rumeli Balkanlar Özel Sayısı, 68, 3218. DĠKĠCĠ, A. (2010). Osmanlı Makedonya’sında Kurulan Ġlk Uluslararası Polis BarıĢ Koruma Misyonu: Mürzsteg Reform Programı. Karadeniz Araştırmaları, 6(24). FEROZ, A. (1971). İttihat ve Terakki (1908-1914). Ġstanbul: Kaynak Yayınları. GÖKBAYIR, S. (2012). Gizli Bir Cemiyetten Ġktidara: Osmanlı Ġttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 1908 Seçimleri Siyasi Programı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1). GÖKBAYIR, S. (2013). Mektepler ve Kiliseler Kanunu Bağlamında Ġttihat ve Terakki Fırkasının Balkan Politikası. Süleyman Demirel Üniversitesi Uluslararası Balkan Sempozyumu Bildirileri 5-7 Ekim 2012, Isparta. GÜMÜġSOY, E. (2008). II. MeĢrutiyeti Hazırlayan Bir Merkez: Ohri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18. GÜNEġ, Ġ. (1997). Türk Parlamento Tarihi Meşrutiyete Geçiş Süreci I-II. Meşrutiyet Dönemi (1839-1920), C 2. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları. HACISALĠHOĞLU, M. (2008). Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918). Ġstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ĠRTEM, S. K. (1999). Osmanlı Devleti’nin Makedonya Meselesi: Balkanlar’ın Kördüğümü. Ġstanbul: Temel Yayınları. KANSU, A. (2001). 1908 Devrimi. Ġstanbul. KARABEKĠR, K. (2014). İttihat ve Terakki Cemiyeti (1896-1909). Ġstanbul: Yapı Kredi Yayınları. KAYAM, H. C. (2015). Makedonya’da Örgüt Liderliğinden Ġstanbul Büyükada’da Sığınmacılığa: Ġvan (Vançe) Mihailof. Yedinci Uluslararası Atatürk Kongresi 17-22 Kasım 2011/Üsküp-Manastır, Makedonya, C I, Ankara, 581-604. KERĠMOĞLU, H. T. (2014). Ġttihat ve Terakkinin Makedonya Politikası ve Çeteler Kanunu 1908-1912. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIV/2. KIRMIZI, A. (2013). Balkanlar üzerinde Diplomasi SavaĢı: Rumeli Islahatı,1902-1908. Türk Tarihinde Balkanlar, C 2. NURDOĞAN, A. M. (2011). Bulgarların Osmanlı Ġmparatorluğu’ndan Ayrılma Sürecinde Kosova’daki Eğitim Faaliyetleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 14791498. SAYGILI, H. (2013). 1903 Makedonya’sında reformlara tepkiler: Manastır Rus Konsolosu Aleksandır Rost Kovski’nin Katli. Karadeniz Araştırmaları, 39. SAYGILI, H. (2014). Hüseyin Hilmi PaĢa’nın Rumeli MüfettiĢliği Döneminde (1902-1908) Rus Diplomatik Misyonlarıyla Bulgar Komitacılarının ĠliĢkileri. Gelişim SBD, 1(2), 197226. SAYGILI, H. (2015). Rumeli MüfettiĢliği Döneminde (1902-1908) Makedonya’da Yunan Komitacılığı ve Osmanlı Devleti. Güvenlik Stratejileri, Nisan 2015, 147-183. SEYFELĠ, C. (2011). Osmanlı Devlet Salnamelerinde Bulgar Eksarhlığı ve Bulgar Katolikler (1847-1918). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52(2). TODOROV, N. (1979). Bulgaristan Tarihi. Ġstanbul Öncü Kitabevi. TOKAY, G. (1996). Makedonya Sorunu. Ġstanbul. TUNAYA, T. Z. (1988). Türkiye’de Siyasal Partiler, C I. Ġstanbul. UZER, T. (1999). Makedonya Eşkiyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ÜNLÜ, M. (2010). II. Abdulhamid Döneminde Ulahlar. Perspectives on Ottaman Studies Papers from the 18 th Symposium of the International Committee of Pre-Ottaman and Ottaman Studies (CIEPO), Berlin. YENĠDÜNYA, S. (1999). Balkanlarda Kilise Mücadeleleri (XIX. YY.-XX. YY.). YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Edirne. YILDIRIM, B. (2014). Balkan SavaĢlarında Bulgar Ordusu ve Komitacıların Batı Trakya’daki Faaliyetleri. History Studies, 6(2). YLDIRIM, M. (2003). Günümüz Balkan Ortodoks Kiliselerine Genel Bir BakıĢ. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 229.