ÖMER SEYFETTİN’DE BİLİM VE FELSEFE ALGISI

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 203 - 216, 15.03.2018

Mehmet Fatih Doğrucan

Öz

Yakın dönem Türk felsefesi üzerine konuşulması gerektiğinde, Tanzimat dönemi ile Cumhuriyet arası dönemde eser veren spesifik birkaç pozitivist ve materyalist görüşteki düĢünürümüz ile bu dönemler ele alınmaktadır. Düşünce derinliğiyle felsefe sorunlarına duyarlı olmuş ve eserlerini, felsefe ekolleriyle yakınlık kurarak oluşturmuş olan o dönemin edipleri ise göz ardı edilmektedir. Eserleri, kapsamlı bir toplumsal dönüşüme sebebiyet verdiği halde, bu eserlerin içindeki felsefe derinliği, ya çok tahlil edilememiş veya edebiyat disiplini dışında değerlendirilmemiştir. Vermiş oldukları eserlerin, sadece edebi yönü açısından okuyucuya sunulması, onların eserleri üzerinde sadece edebi değeri açısından bir takım değerlendirmeleri mümkün kılmış ama içeriğindeki felsefi ve sosyolojik konular, felsefe disiplini tarafından çok da irdelenmemiştir.  Ömer Seyfettin, eserlerine felsefe ve bilim disiplinlerini, olabildiği kadar, yerleştirmeyi başaran bir edip olduğu kadar, felsefi düĢünce sistemini takip edebilmiş ve aktarabilmiş bir kiĢiliktir. Ayrıca Ömer Seyfettin‟in dönem felsefesi ile girmiş olduğu ilişki ve Batı felsefesi üzerinden yaptığı muhasebe, onun Türk düĢüncesi açısından bir devrim arayışı olarak okunmalı, devrimin nefesinin yetmediği yerde ise evrime müsait bir sosyal bilimsel alan aramak olarak değerlendirilmelidir. Ömer Seyfettin‟in Türk düşünce hayatında yaratığı kırılmanın, izleri inter-disipliner ve multi-disipliner çalışmalarda karşılığı yeni Türk hayatının sosyal bilimsel açılımları çerçevesinde incelenmelidir. Ömer Seyfettin, edebi eserleriyle tanınmış olmasına rağmen, asıl duruş noktasını yaşadığı dönemin felsefesi olarak belirlemiş, bu felsefenin gelişim ilkelerini ise düşünce hayatına uygulamıştır. O dönemin Batı felsefesi genel duruş olarak dil merkezli ve mantıkçı düşünce sistematikleri ile uğraşmaktayken, Ömer Seyfettin de dönemine kayıtsız kalmamıştır ve edebi eserlerine felsefi derinlik ile göstergebilimsel bir anlatımla yön vermiştir. Ömer Seyfettin‟de, felsefenin genel sorunlarının inceleme sahası olan, belirli düzeyde bir episteme algısı ve başvurduğu bir ontoloji düşüncesi olduğunu gözleyebilmekteyiz. Yaslandığı epistemoloji, doğrudan bir felsefi sistem olmak yerine, kültür ve öğelerini belirleyen, onları toplumsal tecrübe olarak tasnifleyen bir epistemolojidir. Yaslandığı ontoloji ise Türk kültür yapısının inşa ettiği toplum ve ona ait dinamikler olarak kar öğelerini belirleyen, onları toplumsal tecrübe olarak tasnifleyen bir epistemolojidir. Yaslandığı ontoloji ise Türk kültür yapısının inşa ettiği toplum ve ona ait dinamikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplum olmaklığın ontolojik arka planında ise devlet fikrini tartıştığını görmekteyiz. Ömer Seyfettin‟in akıl yürütme argümanlarında, bir problem olarak eski ile yeni olan düĢüncelerin, yaşayış biçimlerinin bazen birbirine zıtlığı ifade edilirken, genel problem ise bu fikirlerin birbiriyle ilişkisi üzerinden ele alınıp, bu iki zıtlığın uzlaştırılma amacı güdülmesidir. Bu zamana kadar ediplerimizin ve özellikle Ömer Seyfettin‟in akıl yürütme biçimlerinin incelenmemiş olması, Türk düĢünce hayatının felsefi bir incelemeden geçmeden ihmal edildiğinin göstergesidir. Makalemiz Ömer Seyfettin‟de tespit edebildiğimiz felsefi yaklaşımları göstermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Bilim Tarihi, Türk DüĢüncesi, Türk Pozivitizmi, Edebiyat Felsefesi, Ömer Seyfettin

Kaynakça

• ARGUNŞAH, H. (haz.) (2000). Ömer Seyfettin Bütün Eserleri/ Şiirler Fıkralar, Hatıralar, Mektuplar. İstanbul: Dergah Yay. ARGUNŞAH, H. (haz.) (2001). Ömer Seyfettin Bütün Eserleri/Makaleler-1. Ġstanbul: Dergah Yay. ATIġ, N. (2015). Spinoza Felsefesinde Beden ile Zorunlu Birlik Ġçerisindeki Ruhun Gücü. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 20, 143-161 CASSĠRER, E. (1988). Kant’ın YaĢamı ve Öğretisi. çev. Doğan ÖZLEM, Ege Üni. Ed. Fak. Yay. Ġzmir. ÇETĠġLĠ, Ġ. (2011). Ömer Seyfettin‟in ġiir ve Mensur ġiirleri Örneğinde “Yeni Lisan” ve/veya “Milli Edebiyat” Hareketinin Sonuçları- Yeni Lisan hareketi ve Milli Edebiyat ÇalıĢtayı Bildirileri (haz. H. ArgunĢah - O. Karaburgu) Ġstanbul: Türk Edebiyat Vakfı Yay, s. 6389. DELEUZE, G. (2005). Spinoza Pratik Felsefe. çev. Ulus BAKER. Ġstanbul: Norgunk Yay. DESCARTES, R. (1969). Metafizik DüĢünceler. çev. Mehmet KARASAN, Ġstanbul: MEB Yay. FIRAT, H. (2014). Ömer Seyfettin’in Fıkra Kaynaklı Hikâyelerinde Din ve Ahlakî Değerler. CIJE (Cumhuriyet International Journal of Education). C. 3. S. 3. 12-24. JAMES, W. (2003). Faydacılık. çev. Tufan GÖBEKÇĠN, Ankara: Yeryüzü Yay. KAFADAR, O. (1997). Türk Eğitim DüĢüncesinde BatılılaĢma. Ankara: Vadi Yay. KAPLAN, M. (1986). Hikaye Tahlilleri. Ġstanbul: Dergah Yay. KARABURGU, O. (2006). ġair ve ġair Nedim Mecmuları Arasında Bir Hece Aruz TartıĢması. ArayıĢlar Der., 8(15), ss. 86-92. KORLAELÇĠ. M. (2014). Pozitivizmin Türkiye’ye GiriĢi. Ankara: Kadim Yay. KURAN, E. (1997a). Türkiye’nin BatılılaĢması ve Milli Meseleler. Ankara: Türk Diyanet Vak. Yay. (TDV). KURAN, E. (1997b). Türk ÇağdaĢlaĢması. Ankara: Akçağ Yay. OGUR, E. (2011) Ömer Seyfettin‟in Tarih Konulu Hikâyelerinde Değerler. U.Ü. Fen-Edebiyat Fak. Sosyal Bilimler Der., 12(20), 91-109. TOURAĠNE, A. (1994). Modernliğin EleĢtirisi. çev. Hülya Uğur Tanrıöver, Ġstanbul: YKY Yay.