AYLA ÇINAROĞLU’NUN “ŞİİR GEMİSİ” ADLI KİTABININ DİL VE ANLATIM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 237 - 253, 15.03.2018

İlke Altuntaş

Öz

Çocuklara
yönelik hazırlanan metinlerin kendine özgü işlevleri ve öğeleri vardır. Dil ve
anlatım bu öğelerin arasındadır. Dil becerisinin gelişimi için metinlerin dil
ve anlatım bağlamında bazı ilkelere sahip olması gerekir. Bu ilkeler,
çocukların söz varlığının zenginleşmesine ve dilin anlatım olanaklarını
kavramalarına yardımcı olur. İlkeler konusunda şiirlerin diğer metin
türlerinden ayrı bir yeri vardır. Bu nedenle araştırmada Türkçe öğretimi süreci
de dâhil olmak üzere çocuklara sunulan şiirlerin dil ve anlatımının nasıl
olması gerektiği tartışılmıştır. Araştırmanın amacı, Ayla Çınaroğlu’nun “Şiir Gemisi” adlı kitabının dil
ve anlatım açısından incelenmesidir. Dil ve anlatım, metinlerin seslendiği yaş
düzeyindeki çocukların dil gelişim özelliklerini gözeten bir anlayışla
yapılandırılmalıdır. Mecaza dayalı söz sanatları yer almalı ancak çocuk okuru
zorlamamalı, anlamı sıkıcılığa ya da imgeye boğacak biçimde olmamalı; ölçülü
kullanılmalıdır. Araştırmada Ayla Çınaroğlu’nun “Şiir Gemisi” adlı yapıtı dil ve
anlatım özellikleri açısından incelenmiş, kuramsal bilgiler örneklerle
somutlaştırılmıştır. Nitel olan bu çalışmada, kaynak taraması yapılmıştır. Şiir
Gemisi kitabına ilişkin veriler de doküman incelemesi yoluyla toplanmış ve
“içerik çözümlemesi” ile çözümlenmiştir. Çınaroğlu’nun Şiir Gemisi’nde çocuğa
göreliği gözeten bir anlayışla ve imgesel bir anlatımla şiirlerini okurlara
sunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ayla Çınaroğlu, dil ve anlatım, çocuğa görelik, Türkçe öğretimi

Kaynakça

• ADALI, O. (2004). Anlamak ve Anlatmak. İstanbul: Pan Yayıncılık.AFACAN, A. (2012). Şiirde Nitelik Açısından İlköğretim 7. Sınıf Türkçe Kitabına Bir Bakış. S. Sever (ed.), III. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri (s. 33-38). Ankara: Ankara Üniversitesi ve Gençlik Edebiyatı Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, 4.AKSAN, D. (2009). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.AKSAN, D. (2013). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Bilgi Yayınevi.ARISOY, E. (2014). Ayla Çınaroğlu'nun Çocuk Romanlarında Dilin Kullanımı ve Evrensel Değerler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.ASLAN, C. (2006a). Yazınsal Nitelikli Çocuk Kitaplarının Çocuğun Okuduğunu Anlama ve Yazılı Anlatım Becerilerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ASLAN, C. (2006b). Türkçe Ders Kitaplarında Türkçe Olmayan Sözcüklerin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, 133, 7-19.ASLAN, C. (2007). Yazınsal Çocuk Kitaplarının Çocuğun Anadili Gelişimine Etkisi. Dil ve Yaratıcılık Dergisi, 1, 32-46.ATİLLA, M. (2013). Çocuk ve Şiir Üzerine. Kum Dergisi, 12 (72-73), 53-57.BİLGİN, M. (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz. Ankara: Anı Yayıncılık.CEBECİ, O. (2013). Metafor ve Şiir Dilinin Yapısal Özellikleri. İstanbul: İthaki Yayınları. CİHAN, N. (2008). İlköğretim 6. ve 7. sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Bulunan Şiirler, İnceleme-Metin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ÇINAROĞLU, A. (2012). Şiir Gemisi. İzmir: Uçanbalık Yayınları.ÇULHA, B. (2013). İlköğretim 6,7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Bulunan Şiirlerin Fonetik-Semantik İlişki Çerçevesinde İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. DEMİREL, Ş. (2010). Edebi Metinlerle Çocuk Edebiyatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.DİLÇİN, C. (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.GÖL, M. (2011). Çocuk Edebiyatında Cinsiyet Rolleri: Mustafa Ruhi Şirin ve Ayla Çınaroğlu'nun Eserleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.GÜLTEKİN, A., SEMERCİ, M. ve KOŞMAK, F. (2009). Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Ayla Çınaroğlu Sempozyumu Bildirileri Kitabı. İstanbul: Uçanbalık Yayınları. KAPLAN, R. (2012). İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Şiirlerdeki Anlam Olaylarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.KARASAR, N. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.KARAGÖZ, S. (2006). Ayla Çınaroğlu'nun Çocuk Kitaplarının Çocuk Yazınının Temel Öğeleri Yönünden İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.KIBRIS, İ. (2004). Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın Çocuk Şiirlerinin İmgesel Dil Becerisine Katkısı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.KIBRIS, İ. (2012). Darül Muallimden Günümüze Türkçe Öğretmeni Yetiştirme. E. Yılmaz, M. Gedizli, E. Özcan, Y. Koçmar (ed.), Türkçenin Eğitimi Öğretimi Üzerine Çalışmalar (s. 9-19). Ankara: Pegem A Yayıncılık.KUMMUZ, Y. (2015). Ortaokul 2, 3 ve 4. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin Nitelik ve Nicelik Bakımından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. KÜÇÜKAVŞAR, A. ve HASIRCI, S. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin Çocuğa Göreliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (24), 57-76. LÜLE MERT, E. (2010). İlköğretim Türkçe ve Ders Çalışma Kitaplarında Kullanılan Atasözü ve Deyimlere Yönelik Bir Söz Varlığı Çalışması. G. L. Uzun ve Ü. Bozkurt (ed.), AÜ TÖMER Türkçe Öğretiminde Güncel Çalışmalar (s. 113-121). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. NAS, R. (2004). Örneklerle Çocuk Edebiyatı. Bursa: Ezgi Kitabevi.OĞUZKAN, A. F. (2010). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.ÖZDEMİR, E. (2007). Yazınsal Türler. Ankara: Bilgi Yayınevi.PERFECT, K. A. (1999). Rhyme and Reason: Poetry for the heart and head. The Reading Teacher. Theory and Research into Practice Literature Instruction.s. 1-15. Erişim: 05. 05. 2016.http://www.csun.edu/~krowlands/Content/Academic_Resources/Poetry_Instruction/Perfect.pdfSANTROCK, J. W. (2011). Yaşam Boyu Gelişim- Gelişim Psikolojisi. Galip Yüksel (Çeviri ed.). İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.SARIÇAN, E. (2012). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarındaki Edebî Metinlerin Çocuk Edebiyatı Kriterlerine Uygunluğu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.SENEMOĞLU, N. (2003). Gelişim Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi.SEVER, S. (2011). Okulöncesi Dönemdeki Çocuklara Seslenen Kitaplarda Bulunması Gereken Temel Özellikler. Ze. Güneş (ed.), Okulöncesinde Çocuk Edebiyatı (s. 55-67). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, 941.SEVER, S. (2012). Çocuk ve Edebiyat. İzmir: TUDEM Yayıncılık.SEVER, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem Yayıncılık.SEZER, Ş. (2000). Çocuklar İçin Şiir Yazmanın Gerekliliği ve Zorluğu. 1. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (Sorunlar ve Çözüm Yolları) Bildirileri (s. 647-649) . Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ve TÖMER Dil Öğretim Merkezi Yayınları, 1.SİVRİ, M. (2006). Çocuğa Şiirde Öğreticilik Sorunsalı. S. Sever (ed.), II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri) Bildirileri s. 651-659). Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, 11.ŞİRİN, M. R. (2000). 99 Soruda Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.UZ ERŞAHİN, I. (2009). Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Çocuk Edebiyatı Metinlerinin Çağdaş Çocuk Edebiyatı İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi ve Eğitsel Öneriler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.YILDIRIM, E. (2012). Şiirin Türkçe Eğitimindeki İşlevi ve İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerin Yerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.YILDIZ, C., OKUR, A., ARI, G. ve YILMAZ, Y. (2010). Yeni Öğretim Programına Göre Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.