MEMDUH ŞEVKET ESENDAL ÖYKÜLERİNİN DEĞER AKTARIMI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 254 - 275, 15.03.2018

İlker Aydın Burak Çelenk Zeki Can

Öz

Ulusların
geçmişten günümüze sahip olduğu maddi ve manevi ilkelerin tümüne değer denir.
Değer, bireylerin çevrelerinde karşılaştıkları olay ve durumları yorumlamak, bu
olay ve durumlar karşısında düşüncelerini ve tutumlarını mantıksal bir zemine
dayandırmak için kullandığı bir ölçüttür. Değerler eğitimi ise bireyin kendini ve
toplumu tanıması, kendisi ve toplum ile uyumlu olmasını sağlayan bir süreçtir.
Değerler eğitimi ulusal ve evrensel ilkeler üzerine kurulu olup iyi insanlar
yetiştirmeyi ve çok yönlü öğrenmeyi amaçlamaktadır. Türkçe öğretiminin temel
aracı olarak kullanılan metinler, işlenen tema bakımından ulusal ve evrensel
değerleri öğrencilere aktarmada önemli bir rol oynamaktadır. Değerlerden oluşan
kültürün kuşaktan kuşağa aktarımı dil aracılığıyla sağlanır. Dilin en güzel
kullanım örnekleri edebî metinlerde hayat bulur. Öyküler ise az sözcükle çok
şeyin anlatıldığı, öğrencilerin sıkılmadan okuduğu zengin edebî metinlerdir.

Nitel
araştırma yöntemine dayalı olarak gerçekleştirilen bu çalışma, tarama
modelindedir ve betimsel bir nitelik taşımaktadır. Çalışmada, modern Türk
öykücülüğünün mihenk taşlarından olan M. Şevket Esendal’ın öyküleri değer
aktarımı açısından incelenmiş, öğretim programlarınca hedeflenen değerlere
uygunluğu saptanmaya çalışılmıştır. Çalışmada Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim
Programı’nda (MEB, 2005: 90) belirtilen “aile birliğine önem verme, adil olma,
bağımsızlık, barış, özgürlük, bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık,
dürüstlük, estetik, hoşgörü, misafirperverlik, sağlıklı olmaya önem verme,
saygı, sevgi, sorumluluk, temizlik, vatanseverlik, yardımseverlik” temel
değerleri esas alınmıştır. Esendal’ın öykü kitaplarının tamamı incelenmiş ve
öykülerinde en fazla vurgu yapılan değerin ‘duyarlılık’ (322) değeri olduğu
saptanmıştır. Bu değeri sırasıyla ‘dayanışma’ (229), ‘sevgi’ (165),
‘çalışkanlık’ (145), ‘saygı’ (133) ve ‘vatan sevgisi’ (101) değerlerinin
izlediği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Değer, değer aktarımı, Türkçe öğretimi, M. Şevket Esendal öyküleri

Kaynakça

• BACANLI, H. ve DOMBAYCI, M. A. (2012). Değer Eğitiminde Değer Boyutlandırma Yaklaşımı (Bildiri), II. Uluslararası Değerler ve Eğitimi Sempozyumu (889-912) içinde. İstanbul: DEM Yayınları.BELET, Ş. D. ve DEVECİ, H. (2008) Türkçe Ders Kitaplarının Değerler Bakımından İncelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu’nda (2-4 Mayıs 2008) bildiri olarak sunulmuştur. Çanakkale.ÇELİK, Ö. (2016). Disiplinler Arası Yaklaşımla Değer Öğretiminde Yaratıcı Drama Yönteminin Kullanılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitimim Bilimleri Enstitüsü.ÇETİŞLİ, İ. (1991). Memduh Şevket Esendal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.DİLMAÇ, B. ve ULUSOY, K. (2016). Değerler Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.DİLMAÇ, B. (1999). İlköğretim Öğrencilerine İnsani Değerler Eğitimi Verilmesi ve Ahlaki Olgunluk Ölçeği İle Eğitimin Sınanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.ELBİR, B. ve BAĞCI, C. (2013). Değerler Eğitimi Üzerine Yapılmış Lisansüstü Düzeyindeki Çalışmaların Değerlendirilmesi. Turkish Studies, 8(1), 1321-1333.GÜVEN, A. Z. (2014). Türk Efsanelerinin Değerler Eğitimi Bakımından İncelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 225-246.KAPLAN, M. (1982). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.KARASAR, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.KAVCAR, C. (1996). Anadili Eğitimi. Ana Dili Dergisi, 1, 1-4.KAVCAR, C. (1999). Edebiyat ve Eğitim. Ankara: Engin Yayıncılık.KILIÇ, Y. (2016). Süheyl ü Nevbahâr’ın Değerler Eğitimi Bakımından Önemi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal Of Education Faculty), XIII (I), 457-493.LÜLE MERT, E. (2013). İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykü Metinlerindeki Değerlerin Eşdizimli Sözcükler Bağlamında İncelenmesi. İlköğretim Online, 12 (3), 808-821.ÖZBAY, M. ve TAYŞİ, E. K. (2011). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(1), 21-31.ÖZBAY, M. (2002). Kültür Aktarımı Açısından Türkçe Öğretimi. Türk Dili, 602, 112-120.ÖZEN, Y., GÜLERYÜZ, K. ve ÖZEN, H. B. (2012). İlköğretim 1-3 Sınıf Hayat Bilgisi, 4-5 Sınıf Sosyal Bilgiler Dersindeki Değerler ve Değerler Eğitiminin İncelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 277-286.ÖZDEMİR, M. ve İDİ TULUMCU, F. (2017). Değerle Eğitiminde Edebi Eserlerden Yararlanma: Fatma Aliye’nin Muhadarat Romanı Örneği. Sakarya University Jurnal of Education, 7(4), 720-729.ÖZKUL, A. S. (2007). Yaşam ve Çalışma Değerlerini Etkileyen Faktörler (SDÜ Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.SCHWARTZ, S. (2006). Basic human values: An overwiev. Unpublished manuscript.SİVRİ, M. (2016). Göç ve sürgün olgusunun kültür aktarımında ve kültürlerarası/karşılaştırmalı edebiyatta yeri ve önemi. A. Tilbe & S. Bosnalı (Ed.). Göç Üzerine Yazın ve Kültür İncelemeleri içinde (101-107). London: Transnational Press.ŞEN, Ü. (2008). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Journal of International Social Research, 1(5), 763-799.ŞEN, Ü. (2007). Milli Eğitim Bakanlığının 2005 Yılında Tavsiye Ettiği 100 Temel Eser Yoluyla Türkçe Eğitiminde Değerler Öğretimi Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.TEKŞAN, K. (2012). Türkçe Dersi Değerler Eğitiminde Kutadgu Bilig’in Kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1-17.TOSUN, N. (2013). Öykümüzün Kırk Kapısı. Ankara: Hece.TURAL, S. (1992). Kültürel Kimlik Üzerine Düşünceler. Ankara: Ecdâd Yayınları.UNESCO. (2002). Learning to be: A Holistic and İntegrated Approach to Values Education for. Bangkok: Unesco Asia and Pacific Regional.ÜNALAN, Ş. (2005). Dil ve Kültür (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.YAZICI, K. (2006). Değerler Eğitimi’ne Genel Bir Bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19(19), 499.