TÜRKÇEDE İKİLİ KARŞITLIK KAVRAMLARI OLARAK “ERDEM VE KUSUR

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 1, 592 - 606, 15.03.2018

Seda Arıkan

Öz

Soyut düşünme ile işleyen felsefe, antik çağdan
itibaren soyut kavramlar üzerine inşa edilmiştir. Felsefe tarihinin ve felsefi
düşüncelerin farklı dillerdeki kaynaklardan aktarımı ise bu kavramların hedef
dil olan Türkçede kavramı dolduran nitelikte karşılanmasını gerekli kılar.
Felsefenin temel alt alanlarından ahlak felsefesinin en önemli iki kavramı olan
Latin kökenli “virtue” ve “vice” İngilizce kavramlarının, Türkçedeki
kullanımları günümüzde çeşitlilik göstermektedir. Özellikle erdem ahlakında
sıklıkla kullanılan bu zıt kavramlar daha çok “erdem ve erdemsizlik” ya da
“erdem ve ahlaksızlık” olarak karşılanmaktadır. Fakat “vice” kavramının erdemin
olumsuzu olmaktan ziyade karşıtı olduğu düşünülerek, bu kavramın Türkçede tam
olarak yerleşmemiş olan ve az sıklıkla kullanılan “kusur” kavramına eşdeğer
olduğu çalışmada tartışılacaktır.

Bu bağlamda “kusur” yerine kullanılan “erdemsiz” ya da
“ahlaksız” kavramları, ikili karşıtlığı tam olarak vermemeleri açısından Türkçe
felsefi çalışmalarda düşünsel bir boşluk yaratmaktadır. Bu nedenle çalışmada
ahlak felsefesinin en temel ikili karşıtlıklarından biri olan erdem/kusur
ikiliği, alt bileşenleri göz önüne alınarak felsefe ve dil bağlamında
irdelenecektir. Böylece çalışma, batı dillerinde ikili karşıtlık olarak var olan
“erdem” ve “kusur” kavramlarının Türkçede ve Türk felsefe sözlüklerinde de
ikili karşıtlık olarak yerini almasını önermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Virtue/vice, erdem/kusur, ikili karşıtlık, erdem etiği

Kaynakça

• ARISTOTELES. (2015). Nikomakhos’a Etik (çev. Furkan Akderin). İstanbul: Say Yayınları. ARISTOTLE. (2004). Nicomachean Ethics (Trans. Ed. Roger Crisp). Cambridge: Cambridge UP. CEVİZCİ, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları. CEVİZCİ, A. (2015). Felsefe Tarihi: Thales’ten Baudrillard’a. İstanbul: Say Yayınları. CLAUSON, Sir G. (1972). “erdem”. An Etymological Dictionary of Pre Thirteenth-Century Turkish. Oxford: The Clarendon Press. COPI, I. M. (1961). Introduction to Logic. New York: Macmillan. ÇAĞRICI, M. (1995). “fazilet”. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt 12, s. 268-271. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=120269 ER-RAZÎ, Ebû Bekir. (1995). “Es-Sîretü’l-felsefiyye”. İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri (çev. Mahmut Kaya). İstanbul: Klasik Yayınları.GABAIN, A. Von. (2003). Eski Türkçe’nin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. HANÇERLİOĞLU, O. (1985). Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar. C. 2. İstanbul: Remzi Kitabevi. HUTCHESON, F. (2017). The Origin of Our Ideas of Virtue or Moral Good. http://www.earlymoderntexts.com/assets/pdfs/hutcheson1725b_1.pdfKANT, I. (1991 [1797]). The Metaphysics of Morals (Trans. Mary Gregor). Cambridge&New York: Cambridge UP.KULA, O. B. (2012). Dil Felsefesi Edebiyat Kuramı I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. NİŞANYAN, S. (2009). “erdem”. Sözlerin Soyağacı: Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Everest Yayınları.Online Etymology Dictionary. “virtue”, “vice”. https://www.etymonline.com/word/virtue, https://www.etymonline.com/word/vicePOJMAN, L. P ve FIESER, J. (2012). Ethics: Discovering Right and Wrong. Boston: WadsworthROUSSEAU, J. J. (2009 [1750]). Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev (çev. İsmail Yerguz). İstanbul: Say Yayınları. SMITH, A. (1976 [1759]. The Theory of Moral Sentiments. (Eds. D. D. Raphael and A. L. Macfie). Oxford: Oxford University Press.SUNAR, C. (1980). İbn Miskeveyh ve Yunan'da ve İslâm'da Ahlâk Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları. Türk Dil Kurumu Sözlüğü. “erdem”, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&kategori=verilst&kelime=erdemULAŞ, S. E. vd. (2002). “arete”, “erdem”, “kavramcılık”. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.