FETHALİ KAÇAR'IN ÇAĞATAY TÜRKÇESİ SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 663 - 704, 15.06.2018

Farhad Rahımı

Öz

Kuzey-Doğu Türkçesinin ikinci dönemi olan Çağatay
Türkçesi, Doğu Türklerinin 15. yüzyılın başlarından 20.
yüzyılın başlarına kadar kullanılmaya devam eden yazı dilidir. İran sahasında
da ‘Alí
Şír Nevāyí'nin eserlerini anlamak üzere birçok Çağatay Türkçesi
sözlüğü düzenlenmiştir. Bunlardan bir tanesi Fetģ-‘Alí Bin
Kelb-‘Alí Bin Mürşid Ķulı Bin Fetģ-‘Alí Ķacar-ı Ķazvíní
tarafından 1861'de İran'da yazılmış ve Çağatay Türkçesi-Farsça bir sözlük olan
Luġat-ı Etrākiyye'dir. Bu çalışmada “Kaçarlar Dönemi ve
Bu Dönemde Türk Dili ve Edebiyatının Durumu” ve “Fetģ-‘Alí Ķacar” ile ilgili
bilgi verildikten sonra “Fetģ-‘Alí Ķacar'ın Sözlüğü” başlığı altında “Eserin
Tanıtımı ve Sözlüğün Düzeni”, “Eser Üzerinde Yapılan Çalışmalar”, “Eserin Yazma
Nüshaları”, “Eserin Yazma Nüshalarının Genel
Özellikleri ve Soy Ağacı” ve “Eserin Yazma Nüshalarının Yazılış Özellikleri”
hakkında bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çağatay Türkçesi, Çağatay Türkçesi Sözlükleri, Nevāyí, Sözlük Bilimi, Fethali Kaçar, Luġat-ı Etrākiyye, İran, 19. yüzyıl, Kaçarlar

Kaynakça

• ‘ALÍ ŞÍR NEVĀYÍ (20 cilt) (1987-2003). Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyası.
• ABİK, A. D. (1993). Ali Şir Nevayi'nin Risaleleri Tarih-i Enbiya ve Hükema, Tarih-i Müluk-i Acem, Münşeat: Metin Gramatikal İndeks-Sözlük (2 cilt). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ABİK, A. D. (2006). ‘Alí Şír Nevāyí Ĥamsetü'l-Müteģayyirín. Ankara: Seçkin.
• ABUŞĶA. Kum-Hüccetiye Medresesi Ktp., nr. 488/1 el yazması.
• ABUŞĶA. Tahran-Daru'l-maarif-i Büzürg-i İslami Ktp., nr. 531 (Sebt-i Mali nr. 66532) el yazması.
• AKDOĞAN, Y. (1999). Azerbaycan Türkçesi’nden TürkiyeTürkçesi’ne Büyük Sözlük. İstanbul: Beşir.
• ALİ ŞİR NEVAÎ: Vakfiyye (1926). Bakü: Azer Neşir.
• ALTAY, N. (1386). Özbek Tili Sözligi. Afganiztan: Global Partners.
• ARAT, R. R. (2006). Gazi Zahíreddin Muhammed Babur: Baburnāme. İstanbul: Kabalcı.
• ARIKOĞLU, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ.
• ATALAY, B. (1950). Mirzâ Mehdi Mehmet Han Seng-lâĥ: Lugat-i Nevai. Tıpkıbasım, TDK, İstanbul: Bürhaneddin Erenler Matbaası.
• ATALAY, B. (1970). Abuşka Lugati veya Çağatay Sözlüğü. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• ATALAY, B. (1986). Divanü Lugâti't-Türk. cilt I-IV, Ankara: TDK.
• AYETİ, A. (ş.1372). Tahrir-i Tarih-i Vassaf. Tahran: Pejuhişgah-ı Ulum-ı İnsani ve Mutalaat-ı Fergengi.
• AŽFERÍ. Ferhenf-i Ažferí. Kum-Astan-ı Mukaddes-i Kum Ktp., nr. 488 el yazması.
• BĀBÜR. Bābür-nāme. Tahran-Melik Milli Ktp., nr. 137-6205 (Arat'ın kullandığı Haydarabad el yazması nüshası).
• BĀBÜR. Tüzük-ı Bābürí. Tahran-Melik Milli Ktp., nr. 2948 el yazması.
• BĀBÜR. Vaķāyi‘-i Bābürí. Tahran-Gülistan Ktp., nr. 2249 el yazması.
• BEHBUTOV, S. (1999-2003). Azerbaycan Dialektoloji Lüğati. cilt I-II, Ankara: TDK.
• BOROVKOV, A. K. (1961). Bedā’i‘ Al-Luġat: Slovar Šāli‘ Ìmāní Geratskogo K Soçineniyam Alişera Navoi. Moskova: Akademiya Nauk SSSR İnstitut Narodov Azil. BL
• BUDAGOV, L. (1869-1871). Sravnitelnıy Slovar Turetsko Tatarskix Nareçiy. cilt I-II, Peterburg.
• BURHAN, Muhammed Hüseyin Bin Halef-i Tebrizî (ş.1342). Burhan-ı Katı. cilt I-V, hzl. Muhammed Muin, Tahran: İbn-i Sina Kitabçısı. BR
• CAFEROĞLU, A. (1954). Azerbaycan ve Anadolu Ağızlarındaki Moğolca Unsurlar. TDAY-Belleten, Ankara: TDK, s. 1-10.
• CAFEROĞLU, A. (1984). Çağatay Türkçesi Gelişmesi ve Karakteri. Türk Dili Tarihi, II. cilt, İstanbul: Enderun, s. 195-229.
• CANPOLAT, M. (1995). Ali Şir Nevayí: Lisānü'š-Šayr. Ankara: TDK.
• CLAUSON, Sir G. (1960). Sanglax: A Persian Guide to the Turkish Language by Muhammad Mahdí Xān. London.
• CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. London: Oxford Üniversitesi.
• ÇAĞBAYIR, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. cilt I-V, İstanbul: Ötüken.
• DEHHUDA, A. E. (ş.1377). Lügat-Name-yi Dehhuda. Tahran: Müessese-yi Çap ve İntilarat-ı Danişgah-ı Tahran.
• DEVELLİOĞLU, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitapevi.
• DİLÇİN, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK.
• DİNÇER, L. (1970). Lušfí Kitāb-ı Gül Nevrūz. Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• DİRAYETİ, M. (ş.1389). Fihristvare-i Dest-niviştha-yı İran (Dena). cilt 8, Tahran: Kitabhane, Müze ve Merkez-i Esnad-i Meclis-i Şura-yı İslami.
• DİRKS, W. (2005). Uzbek/English Dictionary. The Central Asian Heritage Group.
• DOERFER, G. (1963-1975). Türkische und Mongolische Elemente im Nuepersischen. Band I-IV, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• DOHSSON, M. (1924). Moğol Tarihi. çev. Mustafa Rahmi, İstanbul: Matbaa-yı Âmire.
• DROVİL, G. (ş.1365). Sefer Der İran. çev. Menuçehr İtimad Mukaddem, 2. baskı, Şebaviz.
• ECKMANN, J. (1958). “Çağatay Dili Hakkında Notlar”. TDAY-Belleten, Ankara: TDK, s. 115-126.
• ECKMANN, J. (2012). Çağatayca El Kitabı. çev. Günay Karaağaç, 5. baskı, İstanbul: Kesit.
• EFŞAR, İ., Danişpejuh, M. T. (ş.1363). Fihrist-i Nüshaha-yı Hatti-yi Kitabhane-yi Milli-yi Melik, cilt 5, Mecmuaha ve Cönkha. Tahran: Hüner.
• ENVAR, A. (ş.1371). Fihrist-i Nüsah-ı Hatti-yi Kitabhane-yi Milli-i İran. cilt 4, Tahran: Kitabhane-yi Milli-i İran.
• ERASLAN, K. (1980). Alî Şîr Nevâyî'nin Hâlât-ı Pehlevan Muhammed Risâlesi. Türkiyat Mecmuası, cilt 19, İstanbul, s. 99-164.
• ERASLAN, K. (1993). ‘Alí Şír Nevāyí: Mízānu'l-Evzān (Vezinlerin Terazisi). Ankara: TDK.
• ERASLAN, K. (1996). ‘Alí Şír Nevāyí: Nesāyimü'l-Maģabbe Min Şemāyimi'l-Fütüvve I (Metin). Ankara: TDK.
• ERASLAN, K. (2001). ‘Alí Şír Nevāyí: Mecālisü'n-Nefayis I (Giriş ve Metin). Ankara: TDK.
• ERBAY, F. (2008). W. Radloff'un ‘Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’ Adlı Eseri ve Eserde Geçen Çağatay Türkçesine Ait Kelimelerin İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERCİLASUN, A. B. (2014). Akkoyunlu, Ziyat, Kâşgarlı Mahmud: Dîvânu Lugâti't-Türk. Ankara: TDK.
• ERCİLASUN, A. B. (2008). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi (5. baskı). Ankara: Akçağ.
• EREN, H. (1950). Çağatay Lügatleri Hakkında Notlar. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, cilt 8, sayı 1-2, Ankara, s. 145-163.
• EREN, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro.
• EREN, H. (2010). Sırça Köşkte. Ankara: TDK.
• ERGİN, M. (1974). Ebülgazi Bahadır Han Türklerin Soy Kütüğü (Şecere-i Terakime). İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• EŞKEVERİ, A. H. (ş.1388). Fihrist-i Nüshaha-yı Hatti-yi Merkez-i İhya-yı Miras-ı İslami. cilt 10, Kum: Vefa.
• Et-Tuģfetü'z-Zekiyye fi'l-Luġati't-Türkiyye. İstanbul Beyazıt Ktp. Veliyüddin Efendi Bölümü, nr. 3092 el yazması.
• FAZİLOV, E. (1985). Ali Şer Nevaiy Asarlari Tilining İzahli Lugati. cilt I-IV, Taşkent 1983.
• FAŻLU'LLĀH ĤAN ‘Amūzāde-yi Seyf Ĥan. Fażlu'llāh Ĥan Luġatı. Tahran-Melik Milli Ktp., nr. 379/1 el yazması.
• FETĢ-‘ALÍ ĶACAR-I ĶAZVÍNÍ. Behcetü'l-Luġat. İran-Tahran Milli Ktp., nr. F-1836 el yazması. M2
• FETĢ-‘ALÍ ĶACAR-I ĶAZVÍNÍ. Etrākiyye. İran-Tahran Üniversitesi-İlahiyat Fakültesi Ktp., nr. B-150 el yazması. TÜ
• FETĢ-‘ALÍ ĶACAR-I ĶAZVÍNÍ. Lüġat-ı Etrākiyye. İran-Tahran Milli Ktp., nr. F-1835 el yazması. M1
• FETĢ-‘ALÍ ĶACAR-I ĶAZVÍNÍ. Meķālíd-i Türkiyye. İran-Kum-Merkez-i İhya-yı Miras-ı İslami Ktp., nr. 4343 el yazması. İH
• FETĢ-‘ALÍ ĶACAR-I ĶAZVÍNÍ. Meķālíd-i Türkiyye. İran-Tahran Melik Milli Ktp., nr. 396/1 el yazması. ML
• FUŻŪLÍ. Külliyāt-ı Dívān-ı Fużūlí. Horşid Matbaası, 1315.
• FUŻŪLÍ. Ģadíķatü's-Sü‘adā. Tahran-Meclis Ktp., nr. 7338 el yazması nüshası.
• ĢAKÍM MUĢAMMED ĤOYÍ. Ĥulāŝa-yı ‘Abbāsí. Tahran Üniversitesi-Merkez Ktp., nr. 5693 el yazması.
• ĢAKÍM MUĢAMMED ĤOYÍ. Ĥulāŝa-yı ‘Abbāsí. Tahran-Meclis Ktp., nr. 855 (Sebt nr. 13670) el yazması. HA
• GOLDEN, P. B. (2000). The King's Dictionary. Leiden-Boston-Köln: Brill.
• GÖZÜTOK, A. (2008). Haydar Tilbe: Mahzenü'l-Esrâr. Erzurum: Fenomen.
• GRÖNBECH, K. (1992). Kuman Lehçesi Sözlüğü: Codex Cumanicus'un Türkçe Sözlük Dizini. çev. Kemal Aytaç, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• GÜLENSOY, T. (1973). Moğolların Gizli Tarihi'ndeki Türkçe Kelimeler Üzerine Bir Deneme. Türkoloji Dergisi, cilt 5, sayı 1, s. 93-135.
• GÜLENSOY, T. (1974). Eski ve Orta Türkçede Moğolca Kelimeler ve Moğolca-Türkçe Müşterek Kelimeler Üzerine Notlar. Türkoloji Dergisi, VI/I, Ankara, s. 235-259.
• GÜLENSOY, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK.
• GÜLENSOY, T. (2008). Altan Topçi. Ankara: Kültür Ajans.
• GÜLENSOY, T. (2011). Moğolca ve Türkçede Yaşayan Benzer Sözler Üzerine. Turkish Studies, cilt 6, sayı 1, s. 1-25.
• GÜLSİNE, U. (2011). Doğu Türkistan Kırgız Türkçesinde Yer Alan Türkçe ve Moğolca Ortak Kelimeler Üzerine I. Turkish Studies, cilt 6, sayı 1, s. 1899-1913.
• GÜLTEKİN, M., Yoldaş, M. A. (2002). Afganistan Özbekçesi-Türkçe Sözlük. Ankara: Nobel.
• GÜRSOY, E., Duranlı, N. M. (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• GÜZELDİR, M. (2002). Abuşķa Lüġati (Giriş-Metin-İndeks). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• HALEF-İ TEBRİZÎ, Muhammed Hüseyin (2000). Burhân-ı Katı. çev. Mütercim Âsım Efendi, hzl. Mürsel Öztürk, Derya Örs, Ankara: TDK.
• HALEF-İ TEBRİZÎ, Muhammed Hüseyin. Burhân-ı Katı. İran-Tahran Meclis Ktp., nr. 237166 taş basması.
• HAMZAYEV, M. Ya. (1962). Türkmen Diliniij Sözlüği. Aşğabat: Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyası.
• HAS HACİB, Yusuf (2008). Kutadgu Bilig. çev. Reşit Rahmeti Arat, 2. basım, İstanbul: Kabalcı.
• HASANOV, B. (1993). Nevaiy Asarlari Üçün Kiskaça Lugat. Taşkent.
• HAVERİ, Mirza Fazlullah Şirazi (ş.1380). Tarih-i Zü'l-Karneyn: Nām-ı Ĥaķan. I. cilt, hzl. Nasır Efşarfer, Tahran: Kitabhane, Müze ve Merkez-i Esnad-i Meclis-i Şura-yı İslami.
• HEYET, C. (ş.1376). Azerbaycan Edebiyatı Tarihine Bir Bakış. Varlık Dergisi, Tahran.
• ĤİYAVİ, R. (ş.1374). Senglāĥ: Mírzā Mehdí Esterābādí. Tahran: Neşr-i Merkez.
• HÜCCETİ, M. B. (ş.1345). Fihrist-i Nüshaha-yı Hatti-yi Kitabhane-yi Danişkede-yi İlahiyat ve Maarif-i İslami-yi Danişgah-ı Tahran. denetleme: Muhammed Taki Danişpejuh, Tahran.
• HÜSEYNİ, ‘Abdür-Reşid (ş.1337). Ferheng-i Reşídí. cilt I-II, hzl. Muhammed Abbasi, Tahran: Barani Kitaplığı.
• İNCÜ ŞÍRĀZÍ, M. C. H. (ş.1351). Ferheng-i Cihāngírí. cilt I-II, hzl. Rahim Afifi, Meşhed: Danişgah-ı Meşhed.
• İTİMADU'S-SALTANA, Muhammed Hasan Han (ş.1374). Çihil Sal Tarih-i İran Der Devre-yi Padişahi-yi Nāsireddin Şah (el-Meāsir ve'l-Āsār). I. cilt, hzl. İrec Efşar, 2. baskı, Tahran: Esatir.
• KAÇALİN, M. (2011). Niyāzi: Nevāyí'nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar (el-Luġātu'n-Nevāiyye ve'l-İstişhādātu'l-Caġātāiyye). Ankara: TDK. AŞ
• KADRİ, H. K. (1927-1945). Türk Lügati. cilt I-IV, İstanbul.
• KANAR, M. (2008). Osmanlı Türkçe Sözlüğü. İstanbul: Say.
• KARA, F. (2011). Muģammed Ya‘ķūb-ı Çíngí: Zebān-ı Türkí (Kélür-Nāme) İnceleme-Metin-Dizin. Erzurum: Fenomen.
• KARAAĞAÇ, G. (1997). Lutfí Divanı: Giriş-Metin-Dizin-Tıpkıbasım. Ankara: TDK.
• KARADENİZ, Y. (2012). İran Tarihi (1700-1925). İstanbul: Selenge.
• KARAÖRS, M. (2006). ‘Alí Şir Nevāyí: Nevādirü'ş-Şebāb. Ankara: TDK.
• KARASOy, Y. (1998). Şiban Han Dívānı (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Ankara: TDK.
• KARTALLIOĞLU, Y. (2010). Çağdaş Moğolcanın Grameri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• KÂŞGARLI MAHMUD. Dívānu Luġāti't-Türk. İstanbul-Millet Ktp., nr. 4189 el yazması.
• KAYA, Ö. (1989). Ali Şir Nevayi Fevayidü'l-Kiber (İnceleme-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAYA, Ö. (1996). ‘Alí Şír Nevāyí: Fevāyidü'l-Kiber. Ankara: TDK.
• KOÇ, K., Bayniyazov, A., Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ.
• KÖPRÜLÜ, F. (1942). Azeri. İslam Ansiklopedisi, II. cilt, İstanbul: MEB, s. 118-151.
• KÖPRÜLÜ, F. (1945). Çağatay Edebiyatı. İslam Ansiklopedisi, III. cilt, İstanbul: MEB, s. 270-323.
• KUT, G. (2003). ‘Alí Şír Nevāyí Ġarā’ibü'ŝ-Ŝıġar: İnceleme-Karşılaştırmalı Metin. Ankara: TDK.
• LESSİNG, F. (2003). Moğolca-Türkçe Sözlük. cilt I-II, çev. Günay Karaağaç, Ankara: TDK. Moğ-Les
• MAGRUFOVa, Z. M. (1981). Özbek Tilining İzahlı lugati. cilt I-II, Moskova.
• MİRNİYA, A. (ş.1369). İlha ve Tayifeha-yı Eşayeri-yi Horasan. Meşhed: Nesl-i Daniş.
• MÍRZĀ MEHDÍ ĤAN ESTERĀBĀDÍ. Senglāĥ. İran-Tahran Milli Ktp., nr. F-1141 el yazması. SG
• MÍRZĀ MEHDÍ ĤAN ESTERĀBĀDÍ. Senglāĥ. Kum-Feyziye Medresesi Ktp., nr.10/2 el yazması.
• MÍRZĀ MEHDÍ ĤAN ESTERĀBĀDÍ. Senglāĥ. Tahran Üniversitesi-Merkez Ktp., nr. 4919 el yazması.
• MÍRZĀ MEHDÍ ĤAN ESTERĀBĀDÍ. Senglāĥ. Tahran-Meclis Ktp., nr. 860 (Sebt nr. 14120) el yazması.
• MUĢAMMED PĀDŞĀH, MÜNŞÍ. Anendrac. cilt I-III, İran-Tahran Meclis Ktp., nr. 3938-3940 taş basması.
• NALBANT, B. Ö. (2005). Nevâdirü'n-Nihâye (İnceleme, Metin, Dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• NAŜÍRÍ, Abdu'l-Cemíl. Kitāb-ı Türkí. Tahran Üniversitesi-Merkez Ktp., nr. 8336 el yazması. NS
• NECİP, E. N. (2008). Yeni Uygur Türkçesi sözlüğü. çev. İklil Kurban, 2. baskı, Ankara: TDK.
• NEVĀYÍ, ‘Alí-şír (1289/1872). Mahbūbu'l-Ķulūb. İstanbul: Matbaa-yı Âmire.
• NEVĀYÍ, ‘Alí-şír. Dívān-ı Ġazaliyyāt-ı Nevāyí. İran-Tahran Meclis Ktp., nr. 15229 el yazması.
• NEVĀYÍ, ‘Alí-şír. Ġarā’ibü'ŝ-Ŝıġar. Tahran-Meclis Ktp., nr. 13686 (Sebt nr. 86970) el yazması.
• NEVĀYÍ, ‘Alí-şír. Ĥamse-yi Emír ‘Alí-şír Nevāyí. İran-Tahran Meclis Ktp., nr. 214629 taş basması.
• NEVĀYÍ, ‘Alí-şír. Külliyāt-ı Nevāyí. cilt I, Fransa-Milli (Paris Bibliotheque Nationale) Ktp., nr. 316 el yazması.
• NEVĀYÍ, ‘Alí-şír. Külliyāt-ı Nevāyí. cilt II, Fransa-Milli (Paris Bibliotheque Nationale) Ktp., nr. 317 el yazması.
• NEVĀYÍ, ‘Alí-şír. Külliyāt-ı Nevāyí. Tebriz-Milli Ktp., nr. 3582 el yazması.
• ORAK, B. (1995). Lutfi'nin Gül ü Nevruz'u: Gramer İndeksi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ORALTAY, H., Yüce, N., Pınar, S. (1984). Kazak Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• ORUCOV, A. H. (2006). Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti. cilt I-IV, Bakı: Şerq-Qerb.
• ÖLMEZ, Z. K. (1993). Mahbūbü'l-Kulūb (İnceleme-Metin-Sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖLMEZ, Z. K. (1996). Ebulgazi Bahadır Han: Şecere-i Terākime (Türkmenlerin Soykütüğü). Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 3, Ankara.
• ÖLMEZ, Z. K. (2013). Çağataycadaki Moğolca Sözcükler. VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri III 20-25 Ekim 2008, Ankara: TDK, s. 3371-3377.
• ÖNER, M. (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK.
• ÖZDARENDELİ, N. (2001). Ali Şir Nevayi İlk Divan İnceleme-Metin-Dizin. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZKAN, F. (1996). Nevayi Eserleri İçin Yazılmış Bir Lügat: Der Beyān-ı Istılāhāt-ı Emlahu'ş-Şu‘arā Mevlānā Nevāyi. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 1, s. 198-243.
• ÖZÖNDER, S. B. (2011). ‘Alí Şír Nevāyí: Muģākemetü'l-Luġateyn (İki Dilin Muhakemesi). 2. baskı, Ankara: TDK.
• ÖZYETGİN, A. M. (2001). Kitābu'l-İdrāk li Lisāni'l-Etrāk. KÖKSAV, Tengrim Türklük Bilgisi Araştırmaları Dizisi: 3, Ankara.
• PAASONEN, H. (1950). Çuvaş Sözlüğü. Ankara: TDK.
• PAÇACIOĞLU, B. (2006). VIII-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı. Ankara: Bizim Büro.
• PAVET DE COURTEİLLE, Par M. (1870). Dictionnaire Turk-Oriental [Doğu Türkçesi Sözlüğü]. Paris.
• POPPE, N. (1992). Moğol Yazı Dilinin Grameri. çev. Günay Karaağaç, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• POPPE, N. (1994). Altay Dillerinin Karşılaştırmalı Grameri: Karşılaştırmalı Ses Bilgisi. çev. Zeki Kaymaz, İstanbul.
• RAHİMİ, F. (2016). Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• RÄSÄNEN, M. (1969). Versuch eines Etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.
• REŞÍDE'D-DÍN FAŻLU'LLĀH HEMEDĀNÍ (ş.1373). Cāmiu't-Tevāríĥ. cilt I-IV, hzl. Muhammed Revşen, Mustafa Musevi, Tahran: Elbürz.
• ROMASKEVİÇ, A. A. (1934). Yeni Çağatay-Fars Lügati. çev. Aptullahoğlu Hasan, Türkiyat Mecmuası, cilt 4, İstanbul, s. 281-293.
• ROSS, E. D. (1994). Kuş İsimlerinin Doğu Türkçesi. Mançuca ve Çince Sözlüğü, çev. Emine Gürsoy Naskali, Ankara: TDK.
• SABİR, M. (1961). Ali Şir Nevâî'nin İlk Mesnevisi Hayretü'l-Ebrar Hakkında Araştırmalar: Edisyon Kritik-İmlâ-Dil Hususiyetleri ve Lügatçe. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Türkiyat Enstitüsü nüshası).
• SADİK, H. M. (ş.1388). Ģakím Muģammed Ĥoyí: Ĥulāŝa-yı ‘Abbāsí. Tebriz: Yaran.
• SAFEVİ, Sam Mirza (ş.1384). Tezkire-yi Tuhfe-yi Sami. hzl. Rükneddin Hümayun Ferruh, Tahran: Esatir.
• SALİHPUR, C. (ş.1370). Ferheng-i Cami-i Farsi be Türki-yi İstanbuli. cilt 1-2, Tebriz: Lale.
• SAMİ, Şemseddin (1317). Kamus-i Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
• SARICA, B. (2014). Çağatayca-Farsça manzûm bir Lügat Nisâb-ı Türkî. Ankara: Grafiker.
• SERTKAYA, O. F. (1987). Mongolian Words and Forms in Chagatay Turkish (Eastern Turki) and Turkey Turkish (Western Turki). TDAY-Belleten, Ankara: TDK, s. 265-280.
• SEYHAN, T. O. (2005). Ali Şir Nevayi-Sirācü'l-Müslimín 1 (Giriş-Karşılaştırmalı Metin). Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, cilt 2, sayı 4, s. 88-120.
• SHAW, Robert Barkley (2014). Kâşgar ve Yarkend Ağzı Sözlüğü. çev. Fikret Yıldırım, Ankara: TDK.
• STAROSTİN, S. A., Dybo, A. V., Mudrak, O. A. (2003). An Etymological Dictionary of Altaic Languages. Leiden/Boston: Brill.
• SUGAHARA, M. (2008). Sanglâx Lugatindeki Kurmacalar. çev. Manami Koyano, Mustafa S. Kaçalin, Türk Dilleri Araştırmaları Festschrift in Honor of Talat Tekin, cilt 18, İstanbul, s. 393-411.
• SÜMER, F. (2001). Kaçarlar. İslam Ansiklopedisi, cilt 24, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı, s. 51-53.
• ŞAVK, Ü. Ç. (1993). Ali Şir Nevayi: Leyli vü Mecnun (Gramer-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞAVK, Ü. Ç. (2011). ‘Ali Şir Nevayi: Leylí vü Mecnūn. 2. baskı, Ankara: TDK.
• ŞEMSİ, P. (1970). Ali Şir Nevaî Hamse: Hayretü'l-Ebrar. Taşkent: Özbekistan Fenler Akademisi.
• ŞEMSİYEV, P., İBRAHİMOV, S. (1972). Ali Şer Nevaiy Asarlari Lugati. Taşkent.
• ŞEN, M. (1993). Gazi Zahirüddin Muhammed Bâbur: Bâburname Giriş-Metin (Kâbil Ve Hindistan Bölümleri)-Açıklamalı Dizin. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞEYH SÜLEYMAN EFENDİ (1298). Lügat-i Çağatay ve Türki-yi Osmani. I. cilt, İstanbul: Mehran Matbaası.
• TAŞ, İ. (2010). Şeybāníler Dönemi Çağatayca Ķur’ān Tefsiri'nin Sözvarlığı Üzerine Notlar. International Journal of Central Asian Studies, cilt 14.
• TAVKUL, U. (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK.
• TDK (1993). Derleme Sözlüğü. cilt I-IX, 2. baskı, Ankara: TDK.
• TDK (2009). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• TEKİN, G. A. (1994). ‘Alí Şir Nevāyí Ferhād ü Şírín: İnceleme-Metin. Ankara: TDK.
• TEKİN, T., ÖLMEZ, M., CEYLAN, E., ÖLMEZ, Z., EKER, S. (1995). Türkmence-Türkçe Sözlük. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 18, Ankara.
• TEKİN, T. (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 13, Ankara.
• TEKİN, T. (2004). Ana Türkçede Z'leşme ve Ş'leşme. MakalelerII, Ankara: Öncü Kitap, s. 598-612.
• TEKİN, T. (2013). MakalelerI. Ankara: TDK.
• TEMİR, A. (1955). Türkçe ile Moğolca Arasındaki İlgiler. Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, cilt 13, sayı 1-2, s. 1-25.
• TEMİR, A. (1986). Moğolların Gizli Tarihi. 2. baskı, Ankara: TTK.
• THURY, J. (1906). Orta Asya Türkçesi Üzerine Tetkikler. çev. Ragıp Hulusi, Milli Tetebbular Mecmuası (Müdür: Fuad Köprülü), cilt 1, sayı 2, İstanbul: Matbaa-yı Âmire, 1331 (1915), s. 207-233.
• THURY, J. (1903). A “Behdset-ül-Lugat” Czimü Csagataj Szotar. Budapest.
• THURY, J. (1903). Behçet-ül-Lügat Adlı Çağatay Lügati. çev. Hüseyin Namık Orkun, TDK Ktp., nr. Etüt/64 ve Etüt/64-a.
• TİETZE, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. Cilt 1, İstanbul: Simurg.
• TİETZE, A. (2009). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. Cilt 2, Wien.
• TOPARLI, R., ÇÖGENLİ, M. S., YANIK, N. H. (1999). el-Kavânînü'l-Külliye li-Zabti'l-Lügati't-Türkiyye. Ankara: TDK.
• TOPARLI, R., ÇÖGENLİ, M. S., YANIK, N. H. (2000). Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî. Ankara: TDK.
• TOPARLI, R., ILGIN, A. (2006). Mehmet Sadık: Üss-i Lisān-ı Türkí. Ankara: TDK.
• TOPARLI, R. (1992). İrşâdü'l-Mülûk ve's-Selâtîn. Ankara: TDK.
• TOPARLI, R. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü (2. baskı). Ankara: TDK.
• TÖREN, H. (1990). Ali-Şir Nevayi. Sedd-i İskenderi: Metin İnceleme-Dizin (2 cilt), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TÖREN, H. (2001). ‘Alí Şir Nevāyí Sedde-i İskenderí: İnceleme-Metin. Ankara: TDK.
• TUNA, O. N. (1972). Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler. Türkiyat Mecmuası, XVII, İstanbul, s. 209-250.
• TUNA, O. N. (1976). Osmanlıcada Moğolca Kelimeler. Türkiyat Mecmuası, XVIII, İstanbul, s. 231-314.
• TURAL, G. (1993). Ali Şîr Nevâyî, Seb‘a-i Seyyâre Metin-Dizin. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TÜRK, V. (2006). Ali Şir Nevâyî: Nazmü'l-Cevâhir (Hz. Ali'nin Hikmetleri). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• TÜRKAY, K. (1988). Ali Şir Nevayi Bedayi‘u'l-Vasat (İnceleme-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TÜRKAY, K. (2002). ‘Alí Şír Nevāyí: Bedāyi‘u'l-Vasaš Üçünçi Dívān. Ankara: TDK.
• ÜNLÜ, S. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim.
• VAMBERY, A. (1862). Abuska Csagatajtörök Szogyüjtemeny [Abuşka Çağatay Türkçesi Söz Derlemesi]. Pest: Macar İlimler Akademisi.
• VAMBERY, H. (1867). Čagataische Sprachstudien [Çağatayca Dil Araştırmaları]. Leipzig.
• VAŜŜĀF, ‘Abdu'llāh. Tāríĥ-i Vaŝŝāf (Ferheng-i Vaŝŝāf bölümü). İran-Tahran Meclis Ktp., Sebt nr. 2221 taş basması (Bombay, h. 1269). FV
• VAŜŜĀF, ‘Abdu'llāh. Tāríĥ-i Vaŝŝāf. İran-Tahran Meclis Ktp., Sebt nr. 2221 taş basması (Bombay, h. 1269).
• YAMAN, E., Mahmud, N. (1998). Özbek Türkçesi-Türkiye Türkçesi ve Türkiye Türkçesi-Özbek Türkçesi Karşılıklar Kılavuzu. Ankara: TDK.
• YILDIRIM, T. (2010). Hüseyin Baykara Dívānı: İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım. İstanbul: Hat.
• YUDAHİN, K. (1988). Kırgız Sözlüğü. çev. Abdullah Taymas, Ankara: TDK.
• YÜCEL, B. (1995). Bâbür Dîvânı (Gramer-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• ZABETİ, N. (2010). Muģammed Bin ‘Abdu'ŝ-ŝabūr-ı Ĥoyí, Ĥulāŝa-ı ‘Abbāsí. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ZENKER, J. T. (1866-1876). Türkisch-Arabisch-Persisches Handwörterbuch (Dictionnaire Turc-Arabe-Persan). cilt I-II, Leipzig.