TARAMA SÖZLÜĞÜNÜN İLK ÜÇ CİLDİNDE KADIN VE MUTFAK EŞYALARI HAKKINDA KISMÎ SÖZ VARLIĞI ÇALIŞMASI

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 705 - 733, 15.06.2018

Serpil Soydan

Öz

Kadınların
toplumdaki yeri kadar kadına verilen adlar ve kullandığı eşyalar da insan
hayatında önemli olmuştur. Çünkü kadın, toplumda sorumlulukları, rolleri birden fazla ve değişken olan bir insandır.
Kadın, öncelikle bireydir, eştir, annedir, abladır, kardeştir, arkadaştır, iş
kadınıdır. Bu rol ve sorumlulukların sayısını artırmak mümkündür. Bu makalede
Tarama Sözlüğünün ilk üç cildi taranarak,
bu sözlükte tespit edilen sözvarlıkları, kadınla ilgili söz varlıkları ve
sosyal yaşamı kolaylaştıran mutfak eşyaları olmak üzere iki başlık altında
incelenmiştir. Kadınla ilgili söz varlıkları ise kadına verilen adlar, kadınla
ilgili süs eşyası, giyim eşyası, eğlence ve çeyizlik eşyaları başlığı altında
değerlendirilmiştir. Kelimeler yapı, kök ve anlam bakımından incelenmeye
çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı, Tarama Sözlüğünün ilk üç cildinde, kadınla
ilgili kısmî söz varlığı ile mutfak eşyalarından hangilerinin kullanıldığını
tespit edip diğer sözlüklerde bu şekliyle ve anlamıyla tanıklanıp tanıklanmadığını
ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Tarama Sözlüğü, kadın, süs, giyim, mutfak, söz varlığı

Kaynakça

• AKSOY, Ö. ve DİLÇİN, D. (1963). Tarama Sözlüğü.(XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I- VIII). Ankara: TDK Yay.
• ATALAY, B. (1998). Kaşgarlı Mahmut-Divânü Lûgât-it-Türk Cilt I- II-III-IV. Ankara: TDK Yay.
• CAFEROĞLU, A. (2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• COURTEILLE, P.(1870). Dıctıonnaıre Turc-Oriental-el-luġatü’n-Nevâiyye ve’l-İştihâdatu’l-Çaġataiyye, Paris.
• CLAUSON, S. G.(1972). An Etimological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkısh. Oxford Ünivesity, London.
• ÇAĞATAY, S.(1962). Türkçede Kadın İçin Kullanılan Sözler. TDAY-Belleten, Ankara, 13-49.
• DEVELLİOĞLU, F. (2016). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay.
• DÜZGÜN, KARA, Ü. (2016).Türkülerimizde Kadın Süs ve Ziynet Eşyaları, Türk Kültürünü Araştırmaları Enstitüsü. Ankara, 53-68.
• ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexicon I-II. Wiesbaden: Otto Harrassow Verlag.
• ERSOY, YAZICI, H. (2011). Başkurt Türkçesinde ‘Kadın’ İle İlgili Söz Varlığı. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 31, 55-82.
• GÜLENSOY, T.(2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• GUMİLEV, L. N. (2013). Eski Türkler (Çev. Ahsen Batur ). İstanbul: Selenge Yayınları.
• GÜNGÖR, H. (1992). Göktürk Kitabeleri ve Uygur Metinlerinin İnsani Değer ve Hukuk Açısından İncelenmesi. Türklerde İnsani Değerler ve İnsan Hakları, İstanbul: TKHV.
• HAZAR, M.(2011). Türk Dilinde Fiilden İsim Yapan -cAk Eki Hakkında. Dil Araştırmaları, 8, 141-153.
• İNAN, A.(1975).Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri. İstanbul: MEB.
• KARAHAN, A.(2006). Tarihî Türk Dilinin Söz Varlığına Katkılar: Kadınla İlgili Kelimeler Üzerine. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Bilkent Üniversitesi Birinci Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara, 1-12.
• KOCA, Salim. (2010).Türk Kültürünün Temelleri II. Ankara: Kültür Yayınları.
• KOÇAK, K. Bozkır Kültüründe Bronz’un (Tunç) Ortaya Çıkması ve İşlenip Yayılması. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 218, 103-116.
• KORKMAZ, Z.(2003).Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yay.
• KORKMAZ, Z. (1988). Türk Dilinde +ça Eki ve Bu Ek ile Yapılan İsim Teşkilleri Üzerine Bir Deneme, TDAY-Belleten-1958, 41-68, Ankara: TDK Yay.
• Lİ, Y.S. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg Yay.
• NİŞANYAN, S.(2009). Sözlerin Soyağacı-Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. Everest-Alfa Yay.
• ÖZDARICI, Ö. (2011). Dîvânü Lûgat-it-Türk’te Kadın ve Kadına İlişkin Unsurlar. Kırıkkale Üniversitesi- Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 127-156.
• ÖZDENER, K. S. (ty.). İslam Öncesi Türklerde Kadının İçtimai Yeri. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları, 22, 228-229.
• ÖZKAN, İ. (2014). Orta Asya Türk Tarihi Araştırmaları. Ankara: TTK.
• PİLANCI, H. (2002). Anadolu Ağızlarında Kadın İçin Kullanılan Sözler Üzerine Bir İnceleme. Kadın / Woman 2000 Kadın Araştırmaları Dergisi, Journal For Woman Studies, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, 3(2), 71-82.
• RΌSONYI, L. (1963). Türklükte Kadın Adları. TDAY-Belleten, 63-87.
• RASONYİ, L. (1988). Tarihte Türklük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• TALASLIOĞLU, M., UYKUCU E. ve SALMAN, H. (ty.). Türk Tarihi I. İstanbul Latin Matbaası.
• TIETZE, A.(1999). Wörterbuch der griechischen, slavischen, arabischen und persischen Lehnwörter im Anatolischen Türkisch (Anadolu Türkçesindeki Yunanca, İslavca, Arapça ve Farsça Ödünçlemeler Sözlüğü). (Der. Mehmet Ölmez). İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, Simurg Yay.
• TIETZE, A. (2016). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati. Ankara: TÜBA Yay.
• TEKİN, Ş.(1992). Türk Dünyası El Kitabı, İkinci Cilt, Dil-Kültür-Sanat. (2. baskı). Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü.
• TOPARLI, R., VURAL, H. ve KARAATLI, R. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• TÜLÜCÜ, S. (2002). Türk Dillerinde Akrabalık Adları İsimli Kitap Üzerine. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 20, 61-65.
• ÜNLÜ, S. (2012). Harezm- Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
• UÇAR, M. (2013). Anadolu Ağızlarında Kadının Söz Varlığına Dair Bir Tasnif Denemesi. Turkish Studies, 8(9), 2465-2485.
• ZÜLFİKAR, H. (1998). Kadın, Hanım ve Benzeri Adlar Üzerine. Türk Dili, 434, 96-101.
• AKÇIL, O. Eski Bozkır Devlet ve Toplum Hayatında Kadının Konumu, Cappadocia Journal of Hıstory and Social Sciences, Yıl: 2016, Sayı: 6, https://www.altaylı.net/eski- bozkir-devlet ve toplum hayatında kadının konumu.html (et. 04.02.2018).
• DEMİR, N. (2001). Ordu İli ve Yöresi Ağızları, İnceleme-Metinler-Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu,s.360, Türk Dil Kurumu, Derleme Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr /index.php? option=com_ ttas&view= ttas& kategori1=derayr&sozid1=AGZ_24, Erişim Trh. 06.12.2017.
• GÜLSEREN, C. (2000). Malatya İli Ağızları, İnceleme - Metinler - Sözlük ve Dizinler Ankara: Türk Dil Kurumu, s. 448+10, Türk Dil Kurumu, Derleme Sözlüğü-, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas&kategori1=derayr&sozid1=AGZ_21, Erişim Trh.06.12.2017, saat:14.09
• İslamda Kadın: Özlü Sözler, http://mehtaperbilen89. Blog spot. com. tr/p/ozlu-sozler.html. Erişim Trh. 14.12.2017.
• Sorularla İslamiyet, https://sorularlaislamiyet.com/cennet-annelerin-ayaklari-altindadir-bu-hadis-butun-anneler-icin-gecerli-midir, Erişim Trh. 14.12.2017.
• Türk Dil Kurumu, Derleme Sözlüğü- Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option= com_ttas& view=ttas., Erişim Trh. 03.12.2017.