SÖZLÜKLER İÇİN YENİ BİR DİLBİLGİSEL BİLGİ ÖNERİSİ: İLGEÇLERİN ATADIKLARI BİÇİMBİRİMLER

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 749 - 758, 15.06.2018

Erdoğan Boz

Öz

Genel Türkçe
sözlüklerde madde başlarındaki dil bilgisel bilgi birimlerinden biri de eylem
tanımlarında verilen zorunlu ad durum biçimbirimleridir. Bilindiği gibi
eylemler oluşturdukları eylem öbeklerinde zorunlu tamlayıcılara ad durum
biçimbirimlerini atarlar. Bu biçimbirimler, eylemlerin anlamlarına göre
değişebilir. Ör. git- eylemi zorunlu
tamlayıcılara; “bir yere yönelmek” anlamında +[e], “bir yerden, bir işten ayrılmak”
anlamında ise +[den] ad durum biçimbirimini atar.

Türkçede
ilgeçler (son ilgeçler) de oluşturdukları ilgeç öbeklerinde tıpkı eylemler gibi
zorunlu tamlayıcılara (ad durum) biçimbirimlerini atarlar. Ör. biz+e göre,
şiir+e dair, sen+den başka, dün+den beri, Ayşe+yle birlikte, Ahmet+f gibi, çocuk+f için vs. Genel Türkçe sözlüklerde
ilgeç tanımlarında dil bilgisel bilgi birimi olarak zorunlu (ad durum)
biçimbirimleri verilmemektedir. Bu durum hem eksiklik hem de tutarsızlıktır. Bu
nedenle genel Türkçe sözlüklerdeki ilgeç tanımları yeniden düzenlenmeli ve bu eksiklik
giderilmelidir.

Genel Türkçe
sözlüklerdeki bu eksikliğin ve tutarsızlığın giderilmesi, hem ana dili
kullanıcıları için hem de Türkçe öğrenen yabancılar için çok yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sözlük, ilgeç, durum biçimbirimi, dil bilgisel bilgi, zorunlu tamlayıcı

Kaynakça

• BANGUOĞLU, T. (1990). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• DELİCE, İ. (2012). Sözcük Türleri. Sivas.
• DİNÇER, Ş. (2008). Türkiye Türkçesinde Ad+Durum biçimbirimi+ İlgeç Yapısındaki İlgeç Öbeklerinin İşlevleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DOĞAN, N. (2014). Çok İşlevlilik Açısından Türkçe Edatların Söz Dizimsel ve Anlam Bilimsel Yapısı. Dil Araştırmaları, 15, 105-119.
• ERGİN, M. (1972). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Minnetoğlu Yayınları.
• HACİEMİNOĞLU, N. (1984). Türk Dilinde Edatlar. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• KARAHAN, L. (2007). Sonra, Önce Kelimelerinin Edat Kategorisi İçindeki Durumu. Dil Araştırmaları Dergisi, 1(1), 39-48.
• KORKMAZ, Z. (2000). Türkçede Edat Konusu ve Gramerlerimizde Bu Konu İle İlgili Sınıflandırma Sorunu. Hasan Eren Armağanı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ÖZSOY, S. ve ERK EMEKSİZ, Z. (2011). Genel Dilbilim I. Eskişehir: Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• SEV, G. (2002). “/+DAn… +A/” Yapısına İlişkin. Ankara Üniversitesi DTCF Türkoloji Dergisi, XV(1), 247-259.
• TOPARLI, R. (1999). Son Çekim Edatları. Türk Gramerinin Sorunları II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 332-335.
• ÜSTÜNOVA, K. (2012). Türkiye Türkçesi Ad İşletimi (Biçim Bilgisi). İstanbul: Sentez Yayınları.