NÜFUS DEFTERLERİNE GÖRE 19. YÜZYILIN İLK YARISINDA ERDEMLİ VE ÇEVRESİ YÖRÜKLERİNİN İDARÎ VE DEMOGRAFİK DURUMU

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 1380 - 1392, 15.06.2018

Sacit Uğuz

Öz

Bir toplumu meydana
getiren insanların sayısı, cinsiyeti, yaş, meslek, inanç, dil ve benzeri birçok
özellikleri yapılan nüfus sayımları ile belirlenir. Sayımlar sonucunda ortaya
konulan istatistikî veriler ise devletlerin güncel ve geleceğe dönük
politikalarının belirlenmesinde hayati öneme sahiptir. Geçmişte yapılan nüfus
sayımlarına ait veriler, toplumların sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini
belirlemeye çalışan araştırmacılar için önemli kaynaklar arasındadır. Bu nedenle
Osmanlı dönemine ait nüfus sayımı verileri bu alana merak sarmış tarihçilerin
başvurduğu kaynakların başında gelmektedir. Osmanlı Devleti’nde modern manada
ilk nüfus sayımı II. Mahmud döneminde 1831 yılında yapılmıştır. Ülkede
askerliğe elverişli nüfusu belirlemeye yönelik olan ve bu nedenle sadece erkek
nüfusun tespitinin yapıldığı bu sayımı, ilerleyen yıllarda daha kapsamlı ve
detaylı sayımlar izlemiştir. Bu çalışmada ilk nüfus sayımlarına dayanılarak,
19. yüzyılın ilk yarısında, günümüz Erdemli İlçesinin kapsadığı bölgede yer
alan yerleşim yerleri, Yörük aşiretleri, bölgenin idarî durumu ve demografik
yapısı hakkında bazı tespitler yapılmıştır. İki vilayetin sınır hattı olarak
kabul edilen Alata Deresinin batısı ve doğusunun, sosyal ve ekonomik açıdan
farklı karakterler göstermesi nedeniyle ayrı ayrı ele alındığı bu çalışmada,
özellikle yerleşim yerleri, Yörük aşiretlerinin isimleri, nüfusları ve
dağılışları belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aşiret, Erdemli, nüfus, sayım, Yörük

Kaynakça

• BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi). NFS.d. 3645; 3646; 3648; 3649; 3650; 3651; 3657; 3662; 3679; 3680; 3681; 3682; 3688; 3690.
• BOA. AMKT. 30/76
• Adana Vilayet Salnamesi (AVS), 1289.
• BİLGİLİ, A.S. (2001). Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BULDUK, Ü. (1998). “İdarî ve Sosyal Açıdan Karakeçili Aşiretleri ve Yerleşmeleri”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 30, Ayrıbasım.
• ÇELİK, Ş. (1994). Osmanlı Taşra Teşkilatında İçel Sancağı (1500-1584). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• EFE, A. (2016). “Osmanlı Devleti’nin Aşiretlere Yönelik Vergi Politikaları Bulaçlı Aşireti Örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (43), s. 715-727.
• ERGÜN, A.-TERZİ, M.A.- KAYCIOĞLU, M. (2015). Osmanlı Nüfus Defterlerinde Adana (1831). İstanbul: Aktınkoza Yayınları.
• Evliya Çelebi, (2005). Seyahatname, (Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• GÜNEŞ, M. (2014). “Osmanlı Dönemi Nüfus Sayımları ve Bu Sayımları İçeren Kayıtların Tahlili”. Gazi Akademik Bakış, 8 (15), 221-240.
• KARAL, E. Z., 1940). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831. Ankara.
• KARPAT, K. H. (2010). Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul: Timaş Yayınları.
• UÇAR, A. (2009). Temettuat Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Silifke. İstanbul: İstsider Yayınları.
• UĞUZ, S. (2011). I. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Tarsus (1876-1926), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.