TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ GÖRE EDATI İLE YENİ UYGUR TÜRKÇESİNDEKİ KÖRE EDATINA DAİR

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 3, 1558 - 1572, 15.09.2018

Neşe Harbalioğlu

Öz

Günümüzdeki lehçeler, tarihî lehçelerdeki kimi
kullanımları bünyelerinde saklarken kimi zaman bunları değiştirir ve
kendilerine özgü bir kullanım geliştirirler. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi,
Çağatay Türkçesinde köre; Eski Anadolu Türkçesinde göre şeklinde izleyebildiğimiz edat Yeni Uygur Türkçesinde köre, Türkiye Türkçesinde göre şeklinde kullanılmaktadır. Bu
edatın iki lehçedeki dilbilgisel yapılanmalarında ve bu yapılanmaya bağlı
olarak kazandığı işlevlerde bazı farklılıklar görülmektedir. Edat, Türkiye
Türkçesinde yönelme durumu eki+göre;
Yeni Uygur Türkçesinde yönelme durumu
eki+köre yapılanmasının
yanında, ayrılma durumu eki+köre yapılanması
ile kullanılmaktadır. Bu makalede söz konusu edat, her iki lehçedeki kullanım
biçimleri ve işlevleri bakımından karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, yeni Uygur Türkçesi, Göre/Köre, edat

Kaynakça

• Atabay, N. vd. (1983). Sözcük türleri (Ad, Sıfat, Belirteç, Adıl, İlgeç, Bağlaç, Ünlem, Eylem). Ankara: TDK Yayınları.
• Baki, A. (1983). Hazirqi zaman Uyğur tili. Pekin: Milletler Neşriyatı.
• Delice, H. İ. (2008). Sözcük türleri. Sivas: Asitan Yayıncılık.
• Demir, T. (2004). Türkçe dilbilgisi. Ankara: Kurmay Yayınları.
• Doğan, L. (2016). Uygur Türkçesi grameri. İstanbul: Paradigma Akademi.
• Ediskun, H. (2007). Türk dilbilgisi (sesbilgisi-biçimbilgisi-cümlebilgisi). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Efendioğlu: (2006). Cümle menşeli edatlar. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 31, 193-207.
• Ergin, M. (2000). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Hacıeminoğlu, N. (1984). Türk dilinde edatlar (en eski Türkçe metinlerden zamanımıza kadar). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Hengirmen, M. (2002). Türkçe dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınları.
• Karaağaç, G. (2009). Edat üzerine düşünceler. Gazi Türkiyat, 5, 157-169.
• Kaşgarlı: M. (1992). Modern Uygur Türkçesi grameri. İstanbul: Orkun Yayınevi.
• Kaydarov, A. T. vd. (1966). Hazirqi zaman Uyğur tili II morfologiya ve sintaksis. Almatı: Qazaq SSR Penler Akademisi Uygurşinaslık Bölümü.
• Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK Yayınları.
• Kornfılt, J. (1997). Turkish. London: Routledge.
• Lı, Y. (2004). Türk dillerinde sontakılar. İstanbul: Kebikeç Yayınları.
• Martınet, A. (1998). İşlevsel genel dilbilim. çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Öner, M. (1999). Türkçede edatlı (sentaktik) isim çekimi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, I, 565, 10-18.
• Seper: ve N. yolboldi (2002). hazirqi zaman Uyğur tili (tüzitilgen nusqisi). Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
• Şilyang, Ç. (1996). Hazirqi zaman Uyğur tili grammatikisi. ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
• Toker, M. ve M. Uygun (2016). Kemal Tahir’in Devlet Ana romanından hareketle göre edatının söz dizimindeki kullanılışı ve anlam özellikleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 110-118.
• Üstünova, K. (2008). Türkiye Türkçesi ad işletimi (biçim bilgisi). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yakub, A.ve Ğ. Ğeyurani (1999). Uyğur tiliniñ izahliq luğiti. ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı.
• Yazıcı Ersoy, H. (2007). Yeni Uygur Türkçesi. Türk lehçeleri grameri. ed. A. B. Ercilasun. Ankara: Akçağ Yayınları, 355-428.