DİVAN ŞAİRLERİNİN MEYDAN OKUMALARI VE KENDİ ŞİİRLERİNE NAZİRE İSTEKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 3, 1660 - 1678, 15.09.2018

Kadri Hüsnü Yılmaz

Öz

Bir
şairin başka bir şairin şiirini model alıp aynı vezin, kafiye veya redifte yeni
bir şiir ortaya koyma şeklinde tanımlanan nazirenin; eğitim faaliyeti, şiir
geleneğinin devamlılığını sağlama ve şairleri yetiştiren okul olması gibi
işlevleri de vardır. Öte yandan, edebî kişiliklerini ispat etme, zemin şiiri
geçme, meydan okumalara cevap verme, dostlarının şiirlerine cevap verme gibi
şairleri nazire yazmaya iten çeşitli sebepler vardır.
Bu çalışmanın temelini ise şairlerin kendi şiirlerine nazire yazılması için
yaptıkları çağrılar oluşturmaktadır. Divan şairleri, yeni bir söylem
bulduklarını ifade ederek şiirlerine çeşitli şekillerde nazire yazılmasını
isterler. Bu istekler, üstünlük iddiaları içeren meydan okumalar ve genel
istekler olarak iki ana başlıkta incelenmiştir. Genel istekler başlığı da
dostane çağrılar ile belli bir şairden doğrudan nazire isteme şeklinde iki alt
başlıkta incelenmiştir. İlk örneklerine XVI. yüzyılda
rastlanan bu tip söylemlerin özellikle XVIII. yüzyılda nicelik olarak zirveye
ulaştığı hatta aynı dönemde bazı muhitlerde gelenek haline hâline gelerek XIX.
yüzyıla kadar devam ettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Nazire, Meydan Okuma, Divan Şiiri

Kaynakça

• Akkuş, M. (1993). Nef’î divanı. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Aksoyak, İ. H. (2013). Haşmet, Mehmed Abbas Efendizâde, Türk edebiyatı isimler sözlüğü projesi, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=74 [Erişim tarihi: 21.03.2018].
• Akpınar, Ş. (2017). Âgâh dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55914,agâh-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].
• Aslan Ü. (2017). Nehcî divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55752,nehci-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].
• Ali Emiri (1328). Tezkire-i Şu’ara-yı Amid. İstanbul: Matbaa-ı Âmidî.
• Aydemir, Y. (2017). Ravzî dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56190,ravzi-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].
• Aydın, A. (2009). Hanyalı Nûrî ve divanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi: Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilkan, A. F. (1997). Nâbî dîvânı. Ankara: Millı̂ Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Canım, R. (2000). Latîfî tezkiretü’ş-şu’arâ ve tabsıratü’n-nuzamâ (inceleme-metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. ve Tanyeri M. A. (1989). Üsküplü İshak Çelebi divanı. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
• Demir, H. (2013). Nâfiz, Lâzikîzâde Feyzullah, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Projesi. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=119 [Erişim tarihi: 21.03.2018].
• Demirel, H. G. (2005). 18. yüzyıl şairlerinden Belîğ Mehmed Emîn dîvânı: inceleme-tenkitli metin-tahlil. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirel, Ş. (2017). Şehrî dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56340,sehri-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].
• Demirkazık, H. İ. (2009). 18. YY. Şairi Mustafa Fenni divanı (inceleme-tenkitli metin-dizin). Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Dilçin, C. (2011). Divan şiiri ve şairleri üzerine incelemeler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Erdoğan, M. (2008). Kabûlî İbrahim Efendi, hayatı, edebî kişiliği ve divanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İbrahim, M. L. A. (2010). Feridî ve divanı, inceleme-metin. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İmamoğlu, A. H. (2009). Şair-i Mahir Trabzonî Emin Hilmi Efendi hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve divanı. Trabzon: Serander Yayınları.
• İpekten, H. (1970). Nâ'ili divanı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• İpekten, H. vd. (2017). Heşt Bihişt, Sehî Beg. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].
• İsen, M. (1997). Ötelerden bir ses, divan edebiyatı ve Balkanlarda Türk edebiyatı üzerine makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kadıoğlu, İ. (2010). Diyarbekir “Encümen-i dânişi”nin üstad şairi Âgâh ve devrindeki şairler üzerindeki etkisi. Dicle Üniversitesi, SBE Elektronik Dergisi (DÜSBED), 4, 35-45.
• Kalpaklı, M. (2007). Osmanlı şiir akademisi: nazire. Türk Edebiyat Tarihi, (Ed. Talat Sait Halman vd.) Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. İstanbul. 133-137.
• Kazan, Ş. (2003). Üsküdarlı Sırrî, hayatı, eserleri, edebi kişiliği divanı ve Şerhu Medhi’n-Nebî. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kesik, B. (2014). Koca Râgıb Paşa, Türk edebiyatı isimler sözlüğü projesi,http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=3207 [Erişim tarihi: 21.03.2018].
• Kılıç, F. (2010). Meşâirü’ş-şu’arâ inceleme-metin. (3 Cilt). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Kılıç, F. (2017). Âşık Çelebi divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55975,asik-celebi-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 05.05.2018].
• Köksal, M. F. (2006). Sana benzer güzel olmaz. Divan şiirinde nazire. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurnaz, C. (2007). Osmanlı şair okulu. Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Kurtoğlu, O. (2017). Lebîb dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].
• Küçük, S. (1994). Baki divanı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mermer, A. (1994). Mezâkî: hayatı, edebî kişiliği ve divanı'nın tenkidli metni. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Mermer, A. (2002). Vecdî ve dîvânçesi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları
• Okur, M. (2006). Divan-ı Vâlî-i Amedi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
• Özerol, N. (2013). Yenişehirli İzzet divanı. Malatya: Serhat Matbaacılık.
• Sungurhan, A. (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].
• Tevfik Fikret (1312). Nazîre-perdâzlık, servet-i fünûn mecmûası. Mart 1312, 11, 263, 34-36.
• Tolasa, H. (2002). 16. yüzyılda edebiyat araştırma ve eleştirisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yenikale, A. (2011). Sünbülzade Vehbi divanı, Kahramanmaraş: Ukde Yayınları.
• Yılmaz, K. H. (2017). Diyarbakırlı Hâmî Ahmed divanı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56082,diyarbakirli-hami--ahmed-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.03.2018].