SERİK AĞZINDA ÜNLÜLER

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 4, 2226 - 2259, 15.12.2018

Ramazan Bölük

Öz

Ağızlar
bir dilin yaşayan en küçük varyantları olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda
Türk dilinin anlaşılamayan birçok noktasını aydınlatma maksadıyla ağızlara
müracaat edilir. Türkiye Türkçesi ağızları 1940’lara kadar yerli araştırmacılar
için yabancı bir alan iken bu tarihten sonra yerli araştırmacılarımızın sahaya
inmesi ile ağızlarımız ayrıntılı olarak incelenmeye başlanmıştır.

Bu
çalışma kapsamında Antalya ilinin doğusunda yer alan Serik ilçesinin merkezi ve
tüm mahallelerinden toplamda 60’tan fazla kaynak kişiden derlenen ses kayıtları
birtakım özel işaretlerle deşifre edilerek metinler oluşturulmuştur. Ardından
bu metinlerde Serik ağzında ölçünlü dildeki ünlülerden farklı olan ünlüler
üzerinde durulmuştur. Her bir ünlü tek tek açıklanarak değişim yönleri ve
değişime neden olan olaylar açıklanmış ve örneklerle pekiştirilmiştir. Daha
sonra bu ünlülerin diğer seslerle girdiği etkileşim sonucu meydana gelen
değişimler, türemeler ve düşmeler örneklerle açıklanmıştır. Sonuç bölümünde de
çalışmanın sonuçları maddeler hâlinde araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi ağızları, diyalektoloji, Serik ağzı, ünlüler

Kaynakça

• Akar, A. (2006). Ağız araştırmalarında yöntem sorunları.Turkish Studies,1(2), 37-53.
• Aksoy, Ö. A. (1945). Gaziantep ağzı.C I, İstanbul: TDK Yayınları.
• Alkaya, E. (2008a). Sibirya Tatar Türkleri ve dilleri.Turkish Studies,3(7), 1-16.
• Alkaya, E. (2008b). Sibirya Tatar Türkçesi.Ankara: Turkish Studies Yayınları.
• Alkaya, E. (2008c). Sibirya Tatar Türkçesindeki uzun ünlüler üzerine bir değerlendirme.Turkish Studies, 3(4), 19-42.
• Aydın, M. (2002). Aybastı ağzı(inceleme-metin-sözlük).Ankara: TDK Yayınları.
• Başdaş, C. (2007). Türkiye Türkçesinde asli uzunluk belirtileri.Turkish StudiesOsman Nedim Tuna Armağanı. (ed. Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN, Dr. Mehmet Dursun ERDEM), 2(2), 89-101.
• Bozkurt, M. F. (1978). Kabil avşar ağzı.TDAY-Belleten1977. Ankara: TDK Yayınları, 205-261.
• Bozkurt, M. F. (1981). Afganistan’da bir Türkmen ağzı.TDAY-Belleten1978-1979. Ankara: TDK Yayınları, 39-79.
• Bölük, R. (2012). Serik ağzı.Antalya: Serik Kaymakamlığı Kültür Yayını.
• Buluç, S. (1972). Mendeli (Irak) ağzının özellikleri.Bilimsel Bildiriler 1972, Ankara: TDK Yayınları, 181-183.
• Bulut, S. (2013). Türkiye Türkçesi ağızları üzerine çalışma yapılmayan il ve ilçeler.Turkish Studies, 8(1), 1129-1149.
• Bulut, S. (2018). Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarından derleme sözlüğü’ne katkılar.Karadeniz Araştırmaları, XV/57, 171-190.
• Bulut, S. (2017). Serik (Antalya) yörükleri ağzından “derleme sözlüğü”ne katkılar.Route Educational and Social Science Journal,4(5), 127-141.
• Buran, A. (2008). Çağdaş Türk yazı dillerinde ve Türkiye Türkçesi ağızlarında ikincil uzun ünlüler. II. Kayseri Ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Erciyes Üniversitesi, 10-12 Nisan 2006, Kayseri, Prof. Dr. Ahmet Buran Makaleler, Ankara: Turkish Studies Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1964). Anadolu ve Rumeli ağızları ünlü değişmeleri.TDAY-Belleten1964, Ankara: TDK Yayınları, 1-33.
• Çağatay, S. (1988). Türkçede ñ~ġ değişmesine dair.TDAY-Belleten 1954, Ankara: TDK Yayınları, 15-30.
• Dallı, H. (1991). Kuzeydoğu Bulgaristan Türk ağızları üzerine araştırmalar, Ankara: TDK Yayınları.
• DBA (Dünden bugüne antalya).(2010). Antalya: İl ve Kültür Turizm Müdürlüğü Yayınları, C I.
• Demir, N. ve Yılmaz E. (2006).Türk dili el kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Develi, H. (1995). Evliya Çelebi seyahatnamesine göre 17. yüzyıl Osmanlı Türkçesinde ses benzeşmeleri ve uyumlar.Ankara: TDK Yayınları.
• Doerfer, G. (1989). İran’daki Türk dilleri.TDAY-Belleten 1969, Ankara: TDK Yayınları, 13-23.
• Ercilasun, A. B. (1983). Kars ili ağızları.Ankara:GÜ Yay.
• Erdem, M. D. (2001). Asarcık ağzı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun: OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdem, M. D. (2008). Anadolu ağızlarında görülen birincil ünlü uzunlukları üzerine.Turkish Studies, 3(3), 502-562.
• Erdem, M. D. ve Gül, M. (2006). Kapalı e (ė) sesi bağlamında eski Anadolu Türkçesi-Anadolu ağızları ilişkisi.Karadeniz Araştırmaları Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi, 111-148.
• Erdem, M. D., Kirik, E., Üst, S. ve Dağdelen, G. (2009). Türkoğlu ağzı (Kahramanmaraş ağızları - 1).Turkish Studies,4(8), 2522-2565.
• Erdem, M. D. (2013). Ağız sözlükçülüğü üzerine.Turkish Studies, 8(3), 95-102.
• Erdem, M. D. ve Bölük, R. (2011). Kaş (Antalya) ağzı ses özellikleri üzerine.Turkish Studies, 6(1), 411-452.
• Erdem, M. D. ve Bölük, R. (2012). Antalya ve yöresi ağızları.Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım-Yayım-Tanıtım.
• Gabain, A. M. V. (1988). Eski Türkçenin grameri.(çev. Mehmet AKALIN).Ankara: TDK Yayınları.
• Gemalmaz, E. (1978). Erzurum ili ağızları.(C1). Erzurum: Atatürk Ün. Yay.
• Güçlü, M. (2000). 1864-1950 yılları arasında Serik. Antalya: Serik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Gülensoy, T. (1987). Rumeli ağızlarının sesbilgisi üzerine bir deneme.TDAY-Belleten 1984, Ankara: TDK Yayınları, 87-147.
• Gülensoy, T. (1988). Kütahya ve yöresi ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
• Gülensoy, T. ve Alkaya E. (2011).Türkiye Türkçesi ağızları bibliyografyası.Ankara: Akçağ Yayınları.
• Güler, M. (2012). Türkiye’deki il ve ilçe ağızları üzerine yapılan lisansüstü çalışmalarla ilgili bir değerlendirme.Turkish Studies,7(4), 1835-1861.
• Gülseren, C. (2000). Malatya ili ağızları. Ankara TDK Yayınları.
• Günşen, A. (2000). Kırşehir ve yöresi ağızlan.Ankara: TDK Yayınları.
• http://www.serik.gov.tr/idari-durumu (Erişim Tarihi: 18.10.2018)
• İpek, B. (2018) Türkiye Türkçesi ağızlarında yer alan yabancı kelimelerde görülen ünlü değişmeleri.Diyalektolog-Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 37-59.
• Kalay, E. (1998). Edirne ili ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
• Karahan, L. (1996). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması. Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1953). Batı Anadolu ağızlarında asli vokal uzunlukları hakkında.TDAY-Belleten, Ankara: TDK Yayınları, 197-203.
• Korkmaz, Z. (1961). uçun-üçün-için v.b. çekim edatlarının yapısı üzerine.TDAY-Belleten, Ankara: TDK Yayınları, 31-35.
• Korkmaz, Z. (1994a). Nevşehir ve yöresi ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1994b). Güney-Batı Anadolu ağızları ses bilgisi (fonetik).Ankara: TDK Yayınları.
• Küçükballı, F. N. (2013). Gazipaşa (Antalya) köyleri ağzı.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Mansuroğlu, M. (1988). Türkiye Türkçesinde ses uyumu.TDAY-Belleten 1959, Ankara TDK Yayınları, 81-93.
• Mecek, S. (2014). Serik yöresi Tahtacı Alevilerinin halk bilgisi ürünleri üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mutlu, H.K. (2010). Balıkesir Tahtacı Türkmenleri ağzının fonetik özellikleri.Diyalektolog-Ağız Araştırmaları Dergisi, 1, 21-46.
• Özkan, F. (1997). Osmaniye Tatar ağzı.Ankara: TDK Yayınları.
• Sağır, M. (1995a). Anadolu ağızlarında ünlüler.TDAY-Belleten, Ankara: TDK Yayınları, 377-390.
• Sağır, M. (1995b). Erzincan ve yöresi ağızları.Ankara: TDK Yayınları.
• Sağır, M. (2002). Ses olayları bakımından Anadolu ağızları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 20, 1-7.
• Serik Kaymakamlığı (2010). 2010 yılı ilçe brifingi.
• Silahşör, E. (2010). Amasya merkez ağzının ses bilgisi özellikleri.Diyalektolog-Ağız Araştırmaları Dergisi, 1, 47-84.
• Şanlı, C. (1996). Kırklareli ağızlarında ses olayları.TDAY-Belleten 1994, Ankara: TDK Yayınları, 117-122.
• Tabaklar, Ö. (1996). Türkmen Türkçesi’nde ünlülerin uzun okunmasını gerektiren durumlar ve eklerdeki uzun ünlüler.TDAY-Belleten 1994, Ankara: TDK Yayınları, 145-155.
• Tansu, M. (1963). Durgun genel ses bilgisi ve Türkçe.Ankara: TDK Yayınları.
• Tekin, T. (1975). Ana Türkçede aslî uzun ünlüler.Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Telli, B. (2017). Güneydoğu Anadolu Bölgesi ağızlarında geçen ikilemeler üzerine bir değerlendirme.Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 3(6), 133-149.
• Tosun, İ. (2012). Doğu Anadolu ağızlarında ara ünlüler.Diyalektolog, 4, 53-77.
• Timurtaş, F. K.(1977). Eski Türkiye Türkçesi.İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1960). Şeyhî ve çağdaşlarının eserleri üzerine gramer araştırmaları I ses bilgisi.TDAY-Belleten 1960, Ankara: TDK Yayınları, 95-144.
• Yalçın, S. K. (2011). Türk dilinde ses grupları ve ses gruplarının ünlüleşmesi.Turkish Studies,6(3), 1597-1622.
• Yavuz, S. (2012). Karakeçili ağzı ses bilgisi (ünlüler).The Journal of Academic Social Science Studies, 5(5), 335-351.
• Yavuz, S. ve Telli, B. (2013). İç Anadolu bölgesi ağızlarında geçen ikilemeler üzerine bir değerlendirme.Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 376-402.