ESKİ TÜRKÇE IMIZĠAN- “UYUKLAMAK” FİİLİ VE TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KALINTILARI

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 699 - 712, 15.06.2019

Yaşar Tokay

Öz

Türkçe, ilk dönemlerinden bu yana
barındırdığı fiiller ve bu fiillerin kullanımlarıyla ön plana çıkan bir dildir.
Türkçede herhangi bir kavram alanına ait yüzlerce fiil kullanılabilir. Bununla
birlikte Türkçenin tarihî dönemlerinde yazılan kimi eserlerde tespit edilen
fiiller, bugün, Türkiye Türkçesinde ya yaşam alanı bulamamış ya da birçok ses
değişikliğinin etkisiyle tanınmaz hâle gelmiştir. Bu yazıda ele alacağımız ımızġan-
"uyumak, uyuklamak" fiili de bunlardan biridir.

ımızġan- fiili hakkında kaynaklarda çok
fazla bilgi bulunmamakla beraber, sözcüğün yapısının çözülmesine yardımcı
olacak kayıtlar da yok değildir. Özellikle Tarama
Sözlüğü’nde kaydedilen veriler, fiilin yapısal çözümüne yardımcı
olmaktadır.

Bu makalede, ımızġan- fiilinin ımız
"Uyuşukluğu anlatan yansıma kök" + +GA-
"İsimden fiil yapan ek" + -n- "Dönüşlülük çatı
eki" gelişimini gösterdiği ve Türkiye Türkçesindeki mızmız / mızıkçı
gibi sözcüklerin ımızġan- fiili ile ilgili bağlantıları üzerinde
durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ımızġan-, uyuklamak, mızmız, mızıkçı

Kaynakça

• Cin, A. (2012). Süheyl ü Nev-bahār (Kenzü'l-Bedayi), inceleme-metin-dizin. Konya: Eğitim Yayınları.
• Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun Yazıtlarından günümüze Türkiye Türkçesinin söz varlığı-Ötüken Türkçe sözlük 1-5). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dilçin, C. (1991). Süheyl ü Nev-bahār, inceleme-metin-sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eckmann, J. (1966). Chagatay manual. Bloomington: Indiana University Publications Uralic and Altaic Series.
• Eckmann, J. (2004). Nehcü'l-Ferādis-uştmahlarnıŋ açuk yolı. Yay. Semih Tezcan-Hamza Zülfikar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eker, S. (2013). Çağdaş Türk dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Eminoğlu, E. (2011). Kitabü'l-Ef'al-Kıpçakça satır arası sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdal, M. (1991). Old Turkic word formation: a functional approach to the lexicon I-II. Otto Harrassowitz-Wiesbaden.
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gabain, A. (2003). Eski Türkçenin grameri. çev. Mehmet Akalın, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güner, G. (2008). Karahanlı Türkçesinde fiil. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hacıeminoğlu, N. (2000). Kutb'un Husrev ü Şirin'i ve dil hususiyetleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kara, M. (2003). 'Mızıkçı' kelimesinin kökeni üzerine. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 381-389.
• Kara, M. (2011). Ayrı Düşmüş Kelimeler. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Meninski (1680). Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicæ-Arabicæ-Persicæ I.
• Nadelyaev, V. M, Nasılov, D. M., Tenişev, E. R, Şçerbak, A. M. (1969). Drevnetyurskiy Slovar’. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR.
• Räsänen, M. (1971). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen II wortregister. Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugrıcae XVII.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen I. Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugrıcae XVII.Redhouse, J. W. (2001). Turkish and English lexicon. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Sevortyan, E. V. (1974). Etimologiçeskiy slovar Tyurkskih yazıkov. Red.: G. F. Blagova, Moskva: Rossiyskaya Akademiya Nauk.
• Tanıklarıyla tarama sözlüğü (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (2016). Orhon Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tietze, A.(2016). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lügati. Üçüncü Cilt F-J. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Toprak, F. (2005). Harezm Türkçesinde fiil. Ankara.
• Tulum, M. (2011). XVII. yüzyıl Türkçesi ve söz varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe sözlük (2007). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye'de halk ağzından derleme sözlüğü I-VI (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yüce, N. (1993). Mukaddimetü'l-Edeb-Harezm Türkçesi ile tercümeli Şuşter nüshası. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Zülfikar, H. (1995). Türkçede ses yansımalı kelimeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.