CUMHURİYET GAZETESİNDE (1977) MEYDANA GELEN DİL TARTIŞMALARINA YÖNELİK BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 743 - 769, 15.06.2019

Mehmet Özdemir Gökhan Haldun Demirdöven

Öz

1970’li yıllar, gerek siyasi çatışmalar
gerekse toplumsal kutuplaşmalar açısından Türkiye tarihi açısından önemli bir
dönemi oluşturmaktadır. Özellikle incelememize konu olan 1977 yılında Süleyman
Demirel’in Başbakanlığında bir hükûmet bulunmasına rağmen, 1970 ve 1980 yılları
arasında 31. Cumhuriyet hükûmetinden 43. Cumhuriyet hükûmetine kadar toplam 13
hükûmet görev yapmıştır. On yılda 13 hükûmetin kurulmuş olması bile bu dönemin
siyasi yapısını / karmaşasını anlatması açısından yeterli bir gerekçe olarak
karşımıza çıkmaktadır. Dönemin dil tartışmalarının yaşandığı mecraların başında
gazete ve dergiler gelmektedir. Bu bağlamdan yola çıkarak çalışmada, Cumhuriyet gazetesinin 1977 yılında
çıkan tüm sayıları taranmış ve gazetede dille ilgili ne tür tartışmaların
yaşandığına ışık tutulmaya çalışılmıştır. Tartışmalar, ‘Ders Kitaplarındaki
Değişikliklere Yönelik Dil Tartışmaları’, ‘Öz Türkçeciliğe Yönelik Dil
Tartışmaları’, ‘Bilim ve Sanat Diline Yönelik Dil Tartışmaları’ ve ‘Çeviri
Diline Yönelik Dil Tartışmaları’ alt başlıklarından oluşmaktadır. İncelediğimiz
süreçte Cumhuriyet gazetesinin
tartışmalara “öz Türkçeci” bir bakışla yaklaştığını ve “Dil Devrimi” kavramını
savunduğunu söyleyebiliriz.  

Anahtar Kelimeler

Dilde sadeleşme, dil tartışmaları, Türk dili

Kaynakça

• Aksan, D. (2004). Dilbilim ve Türkçe yazıları. İstanbul: Multilingual.
• Aksoy, Ö. A.(1969). Özleştirme durdurulamaz. Ankara: TDK Yayınları.
• Akyüz, K. (2016). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri (1860-1923). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Aytaç, G. (1999). Türkiye’de edebî çeviri etkinliği. Yağcı, Ö. (Ed.) (1999), Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi, (ss. 347-349). Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bloomfield, L. (1933). Language. (1st edition). New York: Henry Holt and Company, Inc.
• Buran, A. (2002). Konuşma dili yazı dili ilişkileri ve derleme faaliyetleri. Türkbilig, 4, 97-104.
• Demirtaş, C. (1979). Yirminci yüzyıl ve edebiyat. İstanbul: Erdini Basım ve Yayınevi.
• Dilâçar, A., vd. (1972). Türk Dil Kurumunun 40 yılı. Ankara: TDK Yayınları.
• Doğan, D. M. (2015). Batılılaşma ihaneti. (40. yıl özel baskı). Ankara: Yazar Yayınları.
• Dursunoğlu, H. (2006). Türkiye Türkçesinde konuşma dili ile yazı dili arasındaki ilişki. A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 30, 1-21.
• Gökalp, Z.(2015). Yeni hayat. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Günay, D. (2004). Dil ve iletişim. İstanbul: Multilingual.
• Hacıeminoğlu, N. (2011). Türkçenin karanlık günleri. (6. baskı). İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Hengirmen, M.(2009). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü.(3. Baskı). Ankara: Engin Yayınevi.
• Kara Vural, S. (2010). Tarihsel değerlendirmeler ışığında Türkiye’de çeviri etkinliği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6/1, 94-101. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/mersinefd/article/view/1002000042/1002000038 adresinden 29.04.2017 tarihinde erişilmiştir.
• Karantay, S. (1999). Tercüme bürosu normlar ve işlevler. Yağcı, Ö. (Ed.), Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi. (ss. 338-344). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karantay, S. ve Salman, Y. (1999). Vedat Günyol’la söyleşi. Yağcı, Ö. (Ed.). Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi. (ss. 134-142). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karay, R. H. (2015). Türkçenin tadı ve ahengi. (Hazırlayan: Tuncay Birkan). İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Koç, H. (2006). Osmanlı’da tercüme kavramı ve Tanzimat dönemindeki edebî tercümelere dair çalışmalar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(8), 351-381.
• Koç, R. (2007). Tanzimat ve meşrutiyet dönemi aydınlarının Türk dilinin eğitimine ve yapısına bakışları. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 33, 11-24. http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunitaed/article/view/1020001757/1020001756 adresinden 22.04.2017 tarihinde erişildi.
• Korkmaz, Z. (1973). Dilde doğal gelişme ve devrim açısından Türk dil devrimi. A.Ü.D.T.C.F. Türk Dili ve Ed. Araş. Ens. Türkoloji Dergisi, 4(1),1972, 97-114.
• Korkut, E. (2005). Şiir dili ve bir çözümleme örneği. Türkbilig, 9, 103-112.
• Levend, A. S. (1972). Türk dilinde gelişme ve sadeleşme evreleri. (3. baskı). Ankara: TDK yayınları.
• Moran, B. (2007). Edebiyat kuramları ve eleştiri. (9. baskı). İstanbul: İletişim yayınları.
• Özdemir, E.(1969). Öz Türkçe üzerine. Ankara: TDK yayınları.
• Özdemir, M. (2010). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e divan edebiyatı tartışmaları. (3. baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özdemir, M. (2013). Reddedilen miras: Fâilatün fâilün… (2. baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özdemir, M., Süğümlü, Z. (2013). Dilde sadeleşme ve dil akademisi tartışmaları. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/9, 2269-2295. Doi: 10.7827/Turkish Studies.5070
• Özdemir, M., Dağtaş, A. (2014). Dilde sadeleşme tartışmaları: 1970 yılı ‘‘Türk dili’’ dergisinde Arapça, Farsça ve batı dillerinden gelen kelimelere karşı takınılan tavır. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11/26, 27-51.
• Özkırımlı, A. (1999). Çeviri. Yağcı, Ö. (Ed.). Cumhuriyet dönemi edebiyat çevirileri seçkisi. (s. 217-222). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Paker, S. (2002). Translation as terceme and nazire culture-bound concepts and their implications for a conceptual framework on ottoman translation history, Crosscultural Transgressions: Research models in translation studies II: Historical and ideological issues, Hermans, T. (ed.), Manchester: St. Jerome Publication, s. 120-143.
• Pala, İ. (2002). Türk dili nereden nereye. Journal of İstanbul Kültür University, 2, 47-54.
• Porzig, W. (1986). Dil denen mucize. (Çeviren: Vural Ülkü). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Seyfettin, Ö. (1911). Yeni lisan. Genç Kalemler, 2(1).
• Şinasi, İ. (22 Ekim 1860). Tercümân-ı ahvâl. Sayı: I
• Uşaklıgil, H.Z.(1936). Kırk Yıl. c. I-V, İstanbul.
• Tekin, M. (2016). Roman Sanatı I. (14. baskı). Ankara: Ötüken Neşriyat Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1981). Dil Dâvâsı. (Mülakat: Burhan Bozgeyik). İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
• Topuz, F. A. (1994). Ahmet Cevdet Paşa ve zamanı. İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Yüksekkaya Sağol, G. (25-30 Mart 2008). Standart dil ile halk dili arasındaki anlam ve kullanım farklılıkları üzerine. Türkiye Türkçesi ağız araştırmaları çalıştayı. Çalıştay kitabı (s. 599-611). Şanlıurfa.