İKTİDARI YENİDEN İNŞA ÇABASI: GÖNÜL HANIM

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 790 - 804, 15.06.2019

Elif Öksüz Güneş

Öz

Söylem
terimi dünyayı anlamlandırmak, iktidar odakları inşa etmek amacıyla kullanılan
araç demektir. Sınıflar arası etkileşimi farklı biçimlerde ele alan, güç ve
iktidar esaslı geniş yelpazede anlam derinliği içeren hegemonya kavramıyla
bağlantılıdır. Söylem ve hegemonya toplumsal cinsiyet çalışmalarında,
kadın-erkek ilişkilerini açıklamada da kullanılır.

Egemenliğin/iktidarın
erkekte bulunduğunu, kamusal yaşamda farklı şekillerde bastırıldıklarını
düşünen kadınlar, 1960’lı yıllarda feminizm hareketini başlatırlar. Bu
hareketin ikinci dalgasından itibaren bazı erkekler kendilerinin de erkekler
tarafından ezildiklerini dile getirmeye başlayınca farklı erkeklik biçimleri,
erkeklerin sosyal rollerdeki ikincil statüleri gündeme gelir. Böylece toplumsal
cinsiyet rollerinde erkekliğin de hegemonya vasıtasıyla imal edildiğine dikkat
çekilir.

İdeolojik
iktidar söyleminde toplumsal cinsiyet rollerinden ödünçlenerek hâkim/güçlü olan
erkek, tâbi ise dişi şeklinde değerlendirilir. Türk’ü ve Türklüğü yücelten
Ahmet Hikmet Müftüoğlu, bir iktidar söyleminin kurulmaya, Türk kimliğinin eril
bakış açısıyla yeniden inşa edilmeye çalışıldığı dönemde eser verir. Gönül
Hanım romanında hegemonik ilişkileri iktidar-iktidarsızlık; yüceltim-maduniyet;
biz-öteki; kadın-erkek gibi karşıtlıklarla ele alır. Bu çalışmada iktidar
ilişkileri ve erkeklik kavramı eril ögeler bağlamında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Gönül Hanım, erkeklik, iktidar, söylem, hegemonya

Kaynakça

• Altındal, Y. (2009). Erkeksi siyasetin ‘erk’siz dublörleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12/21, 351-367.
• Eliuz, Ü. (2011). Cinsel kimlik paniği: kadın olmak. Turkish Studies. 6/3, 221-232.
• Ercilasun, B. (1997). Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun Orhun abideleriyle ilgili romanı: Gönül Hanım. Yeni Türk edebiyatı üzerine incelemeler 1. (s. 380-390). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ertan, C. (2011). Medyada eşcinselliğe ve eşcinsellere ilişkin söylem(ler): televizyon dizisi ‘bir kadın bir erkek’ ve (hegemonik) erkek(lik) temsili (Ed. İlker Erdoğan). Medyada hegemonik erkeklik ve temsil. (s. 95-123). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Gür, M. (2019). Türk romanında erkeklik ve milliyetçilik (1908-1923). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Korkmaz, R. (2008). Aytmatov anlatılarında ötekileşme sorunu ve dönüş izlekleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Müftüoğlu, A. H. (2009). Gönül hanım (Haz. Ali Büyükhoca). Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Özkırımlı, U. (2017). Milliyetçilik kuramları eleştirel bir bakış. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Seden M. P. (2011). Erkek hegemonyasının (yeniden) üretimi: dergi reklamlarında hegemonik erkekliğin temsili (Ed. İlker Erdoğan). Medyada hegemonik erkeklik ve temsil (s. 297-323). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Taş, G. (2016). Feminizm üzerine genel bir değerlendirme: kavramsal analizi, tarihsel süreçleri ve dönüşümleri. Akademik Hassasiyetler. 163-175. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/269956Türk, B. (2013). Hayali kahramanlar hakiki erkekler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, O. (2014). Farklı bir turan yorumu, TÜBAR. XXXV Bahar, 267-285.