1918 YILININ İLK YARISINDA AHILKELEK KAZASINDA TÜRK-MÜSLÜMAN NÜFUSA KARŞI ETNİK TEMİZLİK OLGULARI VE SONUÇLARI: GÖYYE VE HOSBİYE KATLİAMLARI

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 1263 - 1274, 15.06.2019

Fahri Valehoğlu Hacılar

Öz

1918 yılının başlarında, Güney
Kafkasya kazalarının birçoğunda olduğu gibi, farklı etnik içeriğe sahip olan
Ahılkelek kazasında da etnik gruplar arası ilişkiler dayanılmaz bir düzeye
ulaşmıştır. Bu kazanın Ermeni köyleri hızla silahlanarak öz savunma kuvvetleri
adı altında silahlı gruplar oluşturmuş ve yerel Türk-Müslüman ahaliye karşı
katliamlar yapmıştırlar. İlk korkunç katliam 1918 Mart'ının başlarında,
Ahılkelek kazasının büyük Türk-Karapapak köyü Göyye`nin masum ve korunmasız
nüfuzuna karşı işlenmiştir. Taşnak silahlıları köyü kuşatarak dağıtmış,
çocukları ve kadınları süngülerle acımasızca öldürmüş, hayatta kalanları ise
rehin almıştır. Göyye katliamından yaklaşık üç ay sonra, ermeni silahlı
grupları Hosbiye köyünün bütün nüfusunu ele geçirip Ahılkelek kaza merkezine
taşımış ve bir süre sonra vahşice katletmiştir. Makalede, 1918'in ilk yarısında
Ahılkelek kazasında Türk-Müslüman nüfusa yönelik katliamın gerçekleri ve
sonuçlarına dair önemli gerçekler ilk kez ortaya çıkarılarak birinci elden
Gürcü ve Ermeni kaynaklarına referansla bilimsel düzleme dahil edilmiş ve
karşılaştırmalı tahlil yöntemi ile incelenmiştir. Ahılkelekte Ermenilerin
Türklere karşı işlediği soykırım suçlarının, etnik hoşgörüsüzlüğün ve nefretin
yanı sıra kazanın gelecekte nüfusu coğunlukla Ermenilerden oluşan idari-bölge
birimine (guberniya, cumhuriyet vb.)
kolayca ve engelsiz bağlanması için mono-etnik bir alanın yaratılmasından
kaynaklandığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahılkelek, Göyye, Hosbiye, katliamlar

Kaynakça

• Адрес-календарь Азербайджанской Республики. (1920). Баку.
• Азербайджанская Демократическая Республика. (1918—1920). Армия. (Документы и материалы). (1998). Баку.
• Borba («Борьба») qəzeti. (1918). Tiflis.
• Cavaxeli, D. (1918). Daşnakların qana bulanmış əlləri. Ertoba qəz., 1918, 16 noyabr, 248, 3.
• EMEATİA - Ermənistan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunun Arxivi, Leo adına fond 1, siyahı 1, iş № 264 (Bax: http://javakhk1915-23.com/index_en.php?rpage=http://javakhk1915-23.com/J15-23_docs/J15-23_docs_to_turkish_military_ru.html, 26.09.2018).
• Ertoba (ერთობა) qəzeti. (1918). Tiflis.
• ETA - Ermənistan Tarix Arxivi, fond 114, siyahı 2, iş № 3 (Bax: http://www.javakhk1915-23.com/index_en.php?rpage=http://www.javakhk1915-23.com/J15-23_docs/J15-23_docs_abelian_ru.html, 26.09.2018).
• GPMK - http://www.nplg.gov.ge/emigrants/ka/00000695/ (Gürcüstan Parlamentinin Milli Kitabxanasının rəsmi veb-saytı), 08.10.2018.
• Кавказский календарь на 1917 год. (1916). Tiflis.
• Kavkazskoye slovo (Кавказское слово) qəzeti. (1918). Tiflis.
• Sakartvelo (საქართველო) qəzeti. (1918). Tiflis.
• Sakartvelos respublika (საქართველოს რესპუბლიკა) qəzeti. (1918). Tiflis.
• Sanosyan, A. – Саносян, А. (1988-1989). Плечом к плечу против врага, «Хорурдаин Айастан» qəz., (Bax: http://javakhk1915-23.com/index_en.php?rpage=http://javakhk1915-23.com/J15-23_docs/J15-23_docs_sanosian_1_shoulder_ru.html, 26.09.2018).
• Valehoğlu, F. (2008). Cavahet (Ahılkelek) Karapapakları. Bizim Ahıska, 9, 45-46.