MORFOLOJİK FARKINDALIK VE MORFOLOJİK FARKINDALIK EĞİTİMİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1355 - 1368, 03.10.2019

Muhammet Raşit Memiş

Öz

Morfolojik
farkındalık, dilin temelini oluşturan kelimelerin yapı taşı niteliğindeki
parçalarını bilmeyi, bu parçaların farkında olmayı ve gerektiğinde bu bilgi ve
farkındalıktan yararlanmayı kapsamaktadır. Bir dilin morfolojik bilgisi o dilin
işleyiş sisteminin bilgisidir. Türü ve içeriği ne olursa olsun bir sistem
olarak işleyen şeylerin nasıl çalıştığını anlamak, bu sistemi oluşturan
parçaların görevlerini ve işlevlerini bilmek hedefteki sistemin mutlak olarak
daha iyi anlaşılmasına ve daha iyi kullanılmasına yardımcı olmaktadır. Bu
yönüyle bir sistem olarak işleyen dilin de işleyiş özelliklerini bilmek onun
hem ana dili hem yabancı dil olarak daha etkili kullanılmasına yardım
etmektedir. Bu araştırmanın amacı, Türk alan yazınında daha önce tanımlanmamış olan
morfolojik farkındalık kavramını tanımlayarak dil eğitimi sahasına kazandırmak,
morfolojik farkındalığın türü ve boyutları hakkında bilgi vermek ve dil eğitimi
ve öğretimi sürecinde verilecek morfolojik farkındalık eğitiminin öğrencilere
katkıları konusunda görüş sunmaktadır. Bu çalışmanın morfolojik farkındalıkla
ilgili yapılacak araştırmalara zemin hazırlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Morfolojik farkındalık, çekimsel morfoloji, türetimsel morfoloji, birleşik morfoloji, morfolojik farkındalık eğitimi

Kaynakça

• Adams, M. J. (1990). Beginning to read: Thinking and learning about print. Cambridge, MA: MIT Press.
• Anglin, J. M. (1993). Vocabulary development: A Morphological analysis (cover story). Monographs of the Society for Research in Child Development, 53(10), 1-166.
• Berko, J. (1958). The child's learning of English morphology. Word, 14, 150-177.
• Bertram, R., Laine, M., ve Virkkala, M. (2000). The role of derivational morphology in vocabulary acquisition: Get by with a little help from my morpheme friends. Scandinavian Journal of Psychology, 4(41), 287-296.
• Bowers, P. N. (2012). Morphological instruction in the elementary classroom. (Doktora Tezi). Queen’s University, Ontario, Canada.
• Bowers, P. N., Kirby, J. R. ve Deacon, S. H. (2010). The effects of morphological instruction on literacy skills: A systematic review of the literature. Review of Educational Research, 80(2), 144-179.
• Carlisle, J. F. (1987). The use of morphological knowledge in spelling derived forms by learning-disabled and normal students. Annals of Dyslexia, 37, 90-108.
• Carlisle, J. F. (1995). Morphological aspects of language processing. Morphological awareness and early reading achievement içinde (189-209). Hillsdale, New Jersey: Erlbaum.
• Carlisle, J. F. (2000). Awareness of the structure and meaning of morphologically complex words: Impact on reading. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 12, 169-190.
• Carlisle, J. F. (2003). Morphology matters in learning to read: A commentary. Reading Psychology, 24, 291-332.
• Carlisle, J. F. ve Fleming, J. (2003). Lexical processing of morphologically complex words in the elementary years. Scientific Studies of Reading, 7(3), 239–253.
• Erdem, M. (2014). Türkçede çekim ve türetim morfolojisi ve sözlüklere yansıması. Demir, N., Karakoç, B. ve Menz, A. (Ed.). Turcology and Linguistics içinde (141-149). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Folse, K. (2004). Vocabulary myths: Applying second language research to classroom teaching. Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Freyd, P. ve Baron, J. (1982). Individual differences in acquisition of derivational morphology. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 21, 282-295.
• Gordon, P. (1989). Levels of affixation in the acquisition of English morphology. Journal of Memory and Language, 28(5), 519-530.
• Gülsevin, S. (2015). -DIK / -(Y)ACAK + iyelik yapılarının öznelerinde ilgi ekinin kullanılması üzerine. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(3), 889-898.
• Henry, M. K. (1989). Children’s word structure knowledge: Implications for decoding and spelling instruction. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 2, 135-152.
• Karadağ, Ö. ve Kurudayıoğlu, M. (2010). Türkçedeki kelime türetme özelliğinin ilköğretim öğrencilerinin yazılı anlatımlarına yansıması. TÜBAR, 27, 437-455
• Kieffer, M. J. ve Lesaux, N. K. (2008). The role of derivational morphology in the reading comprehension of Spanish-speaking English language learners. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 21(8), 783–804.
• Kirby, J. R., Deacon, S. H., Bowers, P. N., Izenberg, L., Wade-Wooley, L., ve Parrila, R. (2012). Children’s morphological awareness and reading ability. Reading and Writing, 25(2), 389-410.
• Kuo, L. ve Anderson, R. C. (2006). Morphological awareness and learning to read: A cross-language perspective. Educational Psychologist, 41(3), 161-180.
• Leong, C. K. (1989). The effects of morphological structure on reading proficiency - A developmental study. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 1, 357-379.
• Leong, C. K. (1991). From phonemic awareness to phonological processing to language access in children developing reading proficiency. D. J. Sawyer, & B. J. Fox, Phonological awareness in reading: The evolution of current perspectives içinde (217-254). NY: Springer Verlag Inc.
• Marcus, G., Pinker, S., Ullman, M. ve Hollander, M. (1992). Overgeneralization in language acquisition. Monographs of the Society for Research in Child Development, 57.
• Mattingly, I. G. (1987). Morphological structure and segmental awareness. Cahiers de Psychologie Cognitive/Current Psychology of Cognition, 7(5), 488-493.
• McCutchen, D., Green, L. ve Abbott, R. D. (2008). Children’s morphological knowledge: Links to literacy. Reading Psychology, 29(4), 289-314.
• Memiş, M. R. (2018). Yapım Eki Öğretiminin Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenenlerin Kelime Hazinesi, Kelime Türetme Becerisi ve Okuduğunu Anlama Becerisi Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Memiş, M. R. (2018). Yapım eki öğretiminin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin kelime hazinesi üzerindeki etkisi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47(2), 439-491.
• Miguel, N. M. (2013). Analyzing instruction and learning of derivational morphology in the Spanish foreign language classroom. (Doktora Tezi). Pittsburg: University of Pittsburg.
• Muse, A. E. (2005). The nature of morphological knowledge. (Doktora Tezi). Florida: Florida State University. Retrieved from http://digitool.fcla.edu/ adresinden alındı.
• Nagy, W., Berninger, V., Abbott, R., Vaughan, K. ve Vermeulen, K. (2003). Relationship of morphology and other language skills to literacy skills in at-risk second-grade readers and at-risk fourth-grade writers. Journal of Educational Psychology, 95, 730-742.
• Onan, B. (2005). İlköğretim ikinci kademe Türkçe öğretiminde dil yapılarının anlama becerilerini (okuma / dinleme) geliştirmedeki rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Raymond, B., Matti, L. ve Maria, V. K. (2000). The role of derivational morphology in vocabulary acquisition: get by with little help from my morpheme friends. Scandinavian Journal of Psychology, 41(4), 287-296.
• Reed, D. K. (2008). A synthesis of morphology interventions and effects on reading outcomes for students in Grades K-12. Learning Disabilities Research & Practice, 23, 36-49.
• Sandra, D. (1994). The morphology of the mental lexicon: Internal word structure viewed from a psycholinguistic perspective. Language and Cognitive Processes, 9, 227-269.
• Seçkin, P. ve Coşar, A. M. (2017). Türkçede Alıntılardan Kelime Türetmede Kullanılan Ekler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), 1398-1442.
• Singson, M., Mahony, D. ve Mann, V. (2000). The relation between reading ability and morphological skills: Evidence from derivational suffixes. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 12, 219-252.
• Stahl, S. A. ve Nagy, W. E. (2006). Teaching Word Learning Strategies: Word Parts. S. A. Stahl, ve W. E. Nagy (Ed.). Teaching Word Meanings içinde (157-172). New York: Routledge.
• Tyler, A. ve Nagy, W. (1987). The acquisition of English derivational morphology. (Technical Report No. 407). Champaign, IL: Center for the Study of Reading.
• Tyler, A. ve Nagy, W. (1989). The acquisition of English derivational morphology. Journal of Memory and Language, 28, 649-667.
• Wysocki, K. ve Jenkins, J. (1987). Deriving word meanings through morphological generalization. Reading Research Quarterly, 22, 66-81.