MEHMET EMİN RESULZADE’NİN “İNSANLARA HÜRRİYET, MİLLETLERE İSTİKLAL!” SÖYLEMİNİN ANALİZ DENEMESİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1524 - 1547, 03.10.2019

Nazım Muradov

Öz

Mehmet Emin
Resulzade, 71 yıllık ömrünün 50 yılından fazlasını aktif bir siyasi mücadele
içinde geçirmiş, arkadaşlarıyla birlikte yürüttüğü bağımsızlık dâvâsı sonucu 28
Mayıs 1918’de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti devletinin temellerini atmış, adını
“devlet kuran insanlar” listesine yazdırmıştır. Bu devlet, sadece Türk
dünyasında değil, tüm Müslüman Şarkında ilk demokratik cumhuriyet olarak siyasi
literatüre geçmiştir.

Siyasi mücadelesini “İnsanlara
hürriyet, milletlere istiklal!” şiarıyla ifade edip bu hedef doğrultusunda
sürdüren Resulzade, 1923-1927 yıllarında İstanbul’da neşrettiği ve toplam 95
sayısı çıkan Yeni Kafkasya dergisinde birbirinden değerli yazılar kaleme
almıştır. Yeni Kafkasya’nın yayımlanmaya başladığı dönemde en az yirmi yıllık
gazetecilik deneyimine sahip Mehmet Emin Bey 5N1K kuralını yani neyi,
nerede, ne zaman, neden ve niçin – özellikle de kim
için yazacağını iyi bilen usta bir kalem sahibiydi. Resulzade, içi zengin
ve çözümünü bekleyen söylemlerle dolu eserlerini çok güvendiği Azerbaycan
gençliği için yazıyordu...

Biz bu çalışmamızda, Resulzade’nin
“İnsanlara hürriyet, milletlere istiklal!” şiarını Yavuz Akpınar, Selçuk
Türkyılmaz ve Yılmaz Özkaya tarafından yayına hazırlanıp Türk Tarih Kurumu
tarafından neşredilen Mehmet Emin Resulzade – Yeni Kafkasya Yazıları
(1923-1927) kitabındaki yazılarından hareketle kavram ve söylem yönünden
çözümlemeğe çalışacağız.

Biz de bu
çalışmadaki söylem çözümlemesi denemesinde Van Dijk ve Parker’in tahlil
yöntemleri esasında oluşturulan Willig analiz yönteminden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

M. E. Resulzade, Yeni Kafkasya dergisi, söylemler, “İnsanlara Hürriyet, Milletlere İstiklal, söylem analizi, Willig yöntemi

Kaynakça

• Akgün, S. (2017). Aydın kimliği ile Nihat Erim’in Kıbrıs sorunu’nda yeri ve önemi (1956 - 1965). SOBİDER Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13), 71-97.
• Akpınar, Y. (1994). Azerî edebiyatı araştırmaları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2013). Yazılı ve sözlü anlatım. 17. Baskı, Ankara: Akçağ Yay.
• Arkonaç, S. A. (2014). Psikolojide söz ve anlam analizi – niteliksel duruş. İstanbul: Ayrıntı.
• Atsız, Y. (2012). Şehir ve entelektüel. Türk Düşüncesi, 1, s. 24.
• Balayev, A. (2017). Mehmet Emin Resulzade. Azerbaycan Türklerinin önderleri içinde (ed. N.Nesibli), s. 175-192, Ankara: Berikan Yay.
• Çelik, H. ve Ekşi, H. (2013). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 27(27), 99-117.
• Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. 18. Baskı. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Erhürman, H. (2012/2013). Kuzey Kıbrıs’ta küreselleşme ve Avrupalılık: Kıbrıs’ı yeniden düşünmek. 21. Yüzyılda Sosyal Bilimler, 2.
• Gür, T. (2013). Post-modern bir araştırma yöntemi olarak söylem çözümlemesi. ZfWT (Zeitschrift für die Welt der Türken) Journal of World of Turks, 5(1), 185-202.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Wilson_ilkeleri (Erişim tarihi 20.04.2018)
• İsmail Gaspıralı (2016). Avrupa medeniyetine bir nazar-ı muvazene, Seçilmiş eserleri 2, - Fikrî eserleri. 5. Basım, (Neşre hazırlayan Y. Akpınar), s. 158-183, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• M. E. (1340). Reis Wilson’un vefatı münasebetiyle. Yeni Kafkasya Yazıları, 10, 72-74.
• M. E. (1926). Acı Hatıralardan: Gazeteci Seyid. Yeni Kafkasya Yazıları, 12, 225-226.
• Mehmet Emin Resulzade (1997). Bir Türk milliyetçisinin Stalin’le ihtilal hatıraları. (Yayına hazırlayan S. Şimşir), İstanbul: Turan Kültür Vakfı Yayınları.
• Mehmet Emin Resulzade (2017). Yeni Kafkasya yazıları (1923 – 1927), (Yayına hazırlayanlar: Y.Akpınar, S. Türkyılmaz ve Y. Özkaya), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Petrov, G. (2007). Beyaz zambaklar ülkesinde (Atatürk’ün okulların müfredatına konulmasını istediği kitap). (Rusçadan çeviren Elnur Osmanov), İstanbul: Koridor Yayınları.
• Recebov, E. E. (1988). Dilçilik tarixi. Bakı: Maaruf Neşriyyatı.
• Resulzade Mehmed Emin (1339). Resulzade Mehmed Emin Bey’in Bir Mektubu. Yeni Kafkasya Yazıları, 5, 55-58.
• Resulzade Mehmed Emin (1340). Muasır İran’ın hakikî çehresi. Yeni Kafkasya Yazıları, 5, 137-142.
• Resulzade Mehmed Emin (1340). Ziya Gökalp. Yeni Kafkasya Yazıları, 3, 126-129.
• Resulzade Mehmed Emin (1927). Büyük facia. Yeni Kafkasya Yazıları, 15, 301-304.
• Shahgoli, N. K. (2018). M.E. Resulzade’nin asrımızın Siyavuşu adlı eserini söylem çözümleme bulgulayıcısı temelinde anlama. MTAD, 15(3), 419-439; Doi: 10.1501/MTAD.15.2018.3.27
• Solak, Ö. (2011). Küçük Ağa romanının eleştirel söylem analizi. TDAV Akademik Bakış Dergisi, 26.
• Şemseddin Sami (1317). Kâmûs-ı Türkî. 7. Baskı, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Şeriati, A. (1997). İnsanın dört zindanı. (Çeviren ve notlandıran: H. Hatemi), İstanbul: İşaret Yay.
• Şimşir, S. (1995). Mehmet Emin Resulzâde’nin Türkiye’deki Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünceleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü [TKAE] Yayınları.
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi.
• Türkçe Sözlük (1998). Birinci Cilt (A-J), 8. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. 2. Baskı, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yıldız, S. Hürriyet kasidesi üzerine notlar (Yayımlanmamış ders notları).
• Yirminci Yüzyıl Dilbilimi – kuramcılardan seçmeler – “Lucien Tesniere” (çev. N. Güz), İstanbul: Multilingual Yay.
• Ziya Gökalp (1968). Türkçülüğün Esasları. 7. Basım. İstanbul: Varlık Yayınları.
• О. С. Ахманова (1966). Словарь Лингвистических Терминов, Изд. "Советская Энциклопедия", Москва,
• Diğer Kaynaklar
• (1339). Ateş Çalan Promete – Program makalesi ıvazına. Yeni Kafkasya Yazıları, 1, 41-45.
• (1340). Azerbaycan Meclis-i Mebusânı’nda. Yeni Kafkasya Yazıları, 17, 98-100.
• (1340). İkinci Yıla Geçerken. Yeni Kafkasya Yazıları, 1, 118-121.
• (1340). İstiklâl Gazetesinin Bir Makalesi. Yeni Kafkasya Yazıları, 17, 100-101.
• (1340). Resulzade Mehmet Emin Bey’in Hitâbesi. Yeni Kafkasya Yazıları, 3, 132-134.
• (1340). Şûrâ-yı Millî Reisinin Bir Nutku. Yeni Kafkasya Yazıları, 17, 102-103.
• (1341). Yersiz Endişeler – Resulzade Mehmed Emin Bey’in Cevabı. 5, 193-194.
• (1926). Azerî Matbuatının Şanlı Hatırası. Yeni Kafkasya Yazıları, 9, 205-209.
• Azerî (1340). Azerbaycan Darülfünunları. Yeni Kafkasya Yazıları, 9, 71-72.
• Azerî (1340). Azerbaycan’da Milliyet Meselesi. Yeni Kafkasya Yazıları, 19, 105-111.
• Azerî (1340). Hacı Zeynelabidin. Yeni Kafkasya Yazıları, 2, 122-126.
• Azerî (1340). Yevm-i Meşuma âit Vesikalar. Yeni Kafkasya Yazıları, 15, 90-91.
• Azerî (1341). “Türkiye’nin Dostları”, Yeni Kafkasya Yazıları. 21, 176-177.
• Azerî (1341). Müsavat Fırkası ve Bolşevikler. Yeni Kafkasya Yazıları, 17, 174-175.
• Azerî (1341). Taşnaksütyun Fırkasının İflası. Yeni Kafkasya Yazıları, 11, 162-165.
• Azerî (1926). Hazin Bir Bayram. Yeni Kafkasya Yazıları, 14, 235-238.
• Azerî [M. E. Resulzade] (1339). Azerbaycan’da Latin Elifbası. Yeni Kafkasya Yazıları, 2, 47-