GIDA “KÖK”TEN GELİR: TANPINAR’IN “AKŞAM” ŞİİRİNİN OLUŞUM (TEKEVVÜN) SÜRECİ VE MİTOLOJİK ZEMİNİ

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 3, 1613 - 1629, 03.10.2019

Saadettin Yıldız

Öz

Edebî metinlerin oluşumu, okuyucunun
pek dikkatini çekmese de, uzun ve zorlu bir süreçten geçerek tamamlanır.
Sanatçının çalışma tarzı, mizacı, girişkenliği, titizliği, mükemmeliyetçiliği
gibi belirleyici unsurlar, sürecin uzunluğunu da tayin eder.

Bu uzun süreç, elbette, çok uğraşmayı
gerektirir. Şiirin formunu istediği kıvama getirmek ayrı, form ile söyleyişi ve
söyleyiş ile anlamı kaynaştırmak ayrı emek ister. Tanpınar, belki hocası Yahya
Kemal’in de etkisiyle, şiirin tamamlanması ve ortaya çıkarılması konusunda son
derece hassas davranan ve emeğini esirgemeyen bir sanatçıdır. Bu hassasiyet
onun şiirinin tamamlanma sürecini uzatmıştır. 1937 yılında şiir kitabı
çıkarmaya niyetlenen Tanpınar’ın bu niyetini ancak 1961’de gerçekleştirebilmiş
olması, bu çalışmada ele aldığımız “Akşam” şiiri üzerinde oluşum sürecinin altı
aydan fazla sürmesi de bunu açıkça gösteriyor.

“Akşam”, Tanpınar’ın kendi
şairliğini değerlendirmede örnek olarak alınabileceğini belirttiği önemli bir
şiirdir. Güç beğenen, tamamlanmadığını düşündüğü bir şiire “oldu” demek için
uzun süre beklemeyi göze alan şair, şiirine hak ettiği ilginin gösterilmediğini
düşünmüş, içerlemiş; fakat yaptığı işin önemini bildiği için, bir gün kendisine
dönüleceğini söylemekten de geri durmamıştır. Hakkında yazılan makale, kitap,
kitap bölümü, tez vb. gösteriyor ki Tanpınar özellikle son yıllarda her
kesimden araştırmacıların ilgi odağındadır. 

Anahtar Kelimeler

Tanpınar, akşam, mitoloji, Kervankıran, Ülker, boğaz

Kaynakça

• Ayvazoğlu, B. (05.04.2018). https://www.karar.com/yazarlar/besir- ayvazoglu/humanist-kultur-politikasi-ve-tanpinar-6631 , (Erişim: 30 Nisan 2019).
• Anday, M. C. (1962). Ahmet Hamdi Tanpınar. Yeditepe, Sayı:56, 1-15 Şubat, s.3.
• Bayat, F. (2005). Mitolojiye giriş. Çorum: KaraM Araştırma ve Yayıncılık.
• Berger, J. (2012). Görme biçimleri (Çev.Yurdanur Salman). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bilgili N. (2018). Tanrı’nın askerleri, Ülker’ler, Haber Ayyıldız, https://arsiv.haberayyildiz.com/yazarlar/nuray-bilgili/tanri-nin-askerleri-ulker-ler-340m.html (Erişim: 17.04.2019).
• Bozok, H. (1962). Bir kitabın hikâyesi. Yeditepe, 56, 9-10.
• Enginün, İ. ve Kerman, Z. (2008). Günlüklerin ışığında Tanpınar’la başbaşa. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• HECE. (2016). Ârafta bir süreklilik arayışı olarak Ahmet Hamdi Tanpınar (Ed.H.Bildirici, A. Demir, E. Türkislamoğlu), S.61, Eklerle 3.Baskı, 768 s.
• Kahraman, H. B. (2017). Hep aynı boşluk...olmasın!, Sabah, 24 Şubat 2017, Cuma.
• Kaplan, M. (1983). Tanpınar’ın şiir dünyası. İstanbul: Dergâh.
• Kerman, Z. (2014). Tanpınar’ın mektuplar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Okay, O. (2010). Bir hülya adamının romanı Ahmet Hamdi Tanpınar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi II. Ankara:Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Örs, Y. (2001). Takımyıldızların mitolojik öyküleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi.
• Özcan, N. (2014). Ahmet Hamdi Tanpınar ve empresyonizm. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:3, 14: 211-242.
• Pala, İ. (1989). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (1976). 101 Anadolu efsanesi. İstanbul: Damla Yayınevi.
• Şahin, İ. (2017). Tanpınar’ın Yunus Kâzım Köni’ye gönderilmemiş mektubu. Türk Dili, 67 (781), 22-28.
• Şahin, İ. (2012). Haz ve günah: bir Tanpınar yorumu. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tanpınar A. H. (1951). Ahmet Hamdi Tanpınar anlatıyor, http://ahtemkutuphane.gov.tr/TR-205413/varlik-dergisi-sayi-377---yil-1951-ahmet-hamdi-tanpinar-.html (Erişim: 08.05.2019)
• Tanpınar, A. H. (1977). Şiir ve Rüya I, Edebiyat üzerine makaleler. II. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1989). Şiir, Bütün şiirleri, III. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. (2001). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2004a). Mücevherlerin sırrı (Haz: İ. Dirin, T. Anar, Ş. Özdemir), 3.Baskı, İstanbul: YKY.
• Tanpınar, A. H. (2004b). Edebiyat dersleri (Haz: A. Uçman), 4.Baskı, İstanbul: YKY.
• Uçman, A. ve İnci, H. (2008). Bir gül bu karanlıklarda. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Vanleene, Sengün M. A. (2011). Nietzsche’nin sanat anlayışı bağlamında Apollon ve Dionysos. Felsefe Dünyası, 1(53), 237-252.
• Yetkin S.K. (1961), Bir Şiir Dünyası, “Bir gül bu karanlıklarda” - Tanpınar üzerine yazılar (Haz.Abdullah Uçman-Handan İnci), İstanbul:3F Yayınevi, 2008, 433-436; aynı yazı için ayrıca: http://www.tanpinarmerkezi.com/suut-kemal-yetkin-bir-siirin-dunyasi/ (Erişim: 12 Mart 2019)