“OKYANUS ANSİKLOPEDİK SÖZLÜK”ÜN SÖZLÜKBİLİMİN VERİLERİ IŞIĞINDA İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 553 - 571, 15.06.2020

Hatice Dilek Çağ

Öz

Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın birinci bölümünde sözlükbiliminin bir alt dalı olan sözlük inceleme hakkında bilgi verilmiştir. Araştırmanın ikinci bölümünde ise “Okyanus Ansiklopedik Sözlük” sözlükbilimin verileri ışığında değerlendirilmiştir. “Dîvânu Lugâti’t-Türk” ile başlayan sözlükçülük çalışmalarındaki önemli kilometre taşlarından biri olan ve yayımlandığı 1971 yılında büyük yankı uyandıran “Okyanus Ansiklopedik Sözlük”ün sözlükbilim tarihimizdeki yeri ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırmaya konu olan eser, farklı araştırmalarda ele alınan sözlük inceleme ilkelerinden yola çıkılarak genel özellikleri, önemi, türü, dizgi özellikleri, kaynak seçimi, hedef kitlesi, kullanım etiketleri, madde başları, madde içerikleri gibi farklı başlıklar altında hem biçim hem içerik yönünden incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda “Okyanus Ansiklopedik Sözlük”ün yazım ve numaralandırma hataları gibi basımdan kaynaklanan biçimsel hatalar barındırdığı tespit edilmiştir, diğer yandan eserin sözlükbilim ilkelerine uygun olarak hazırlandığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sözlükbilim, Okyanus Ansiklopedik Sözlük, Pars Tuğlacı

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aktunç, H. (2008). Büyük argo sözlüğü (Tanıklarıyla). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, M. (2015). Argo nedir? Türk Dili Dergisi, 767/ 768, 196-221.
• Aslan, E. (2016).Türkçede Batı kökenli kelimeler sözlüğü üzerine. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 534-544.
• Aslan, E. (2017a). Sözlükbilimsel inceleme yöntemi: Eser-i Şevket örneği. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(30), 3570.
• Aslan, E. (2017b). “ Tarihi sözlük” terimi üzerine. Boz, E., Bozkurt, F., Doğru, F., Kamacı, D. , Aslan, E. ve Girişen, N. (Ed.), III. Uluslararası Sözlükbilimi Sempozyum Bildiri Kitabı içinde (s. 233-242). Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Sözlükbilim Araştırma Merkezi.
• Bağdemir, A. (2013). Türkiye Türkçesi sözlüklerine verilen adlar üzerine. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 13(13), 39-65.
• Baskın, S. (2012). Eş-Şüzûrü’z-ZehebiyyeVe’l-Kıtai’l-AhmediyyeFîl-Lugati’t-Türkiyye (Sözlükbilimsel Bir İnceleme). Doktora Tezi, Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baskın, S. (2014). Türkiye ve Dünyada sözlükbilimi: Tanımı, kapsamı ve diğer bilimlerle ilişkisi. International Journal of Language Academy 2(4), 445-457.
• Baskın, S. (2017). Sözlüklerde güvenirlik: Türkçe sözlük’te ben, sen, o, biz, siz, onlar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), 799-827.
• Bekdaş, M. (2017) Sözlük türlerinin tasnifi. Route Educational and Social Science Journal Volume 4(4), 52-59.
• Bergenholtz, H. ve Kaufmann, U. (1997). Terminography and lexicography. A criticial survey of dictionaries from a single specialised field. Hermes, Journal of Linguistics, 18, 91-125.
• Bingöl, Z. (2005). Sözlük ve sözlükçülük üzerine bir araştırma. Akademi Bakış Dergisi, 9, 197-207.
• Böler, T. (2006). Türkçe Sözlük (TDK) ile Örnekleriyle Türkçe Sözlük’ü (MEB) karşılaştırma denemesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1, 101-118.
• Boz, E. (2015). Kullanıcı ile sözlük ilişkisi. Erdem Dergisi, 69, 41-52.
• Çiçek, A. (2009). Sözlük bilimi açısından Kâmûs-i Türkî üzerine bir inceleme. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 183-193.
• Ekmekciyan, H. (2006). Pars Tuğlacı’nın 50 yıllık çok yönlü faaliyet kronolojisi. İstanbul: Pars Yayın.
• Gökter Gençer, B. (2018). Tek Dilli Genel Sözlüklerde Tanım. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürlek, M. (2014). Türk sözlükçülüğünde bir dönem noktası: Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Turkish Studies, 9(9), 1071-1090.
• İlhan, N. (2009). Sözlük hazırlama ilkeleri, çeşitleri ve özellikleri. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(4), 534-554.
• Jackson, H. (2002). Lexicography an İntroduction. London/ Newyork: Routhledge.
• Kahraman, M. (2016). Sözlükbilim kuram, ilke ve yöntemler üzerine. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(8), 3288-3312.
• Kartal, M. (2013). Ahterî-i Kebîr ve Sözlükbilim Açısından Değeri. Yüksek Lisans Tezi, Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kamacı Gencer, D. (2018). TDK Türkçe Sözlük’te eskimiş kullanım etiketi üzerine. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 232-240.
• Kültüral, Z. (2009). Sözlükbilimi açısından Dîvân ü Lugâti’t-Türk. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4 (4) , 805-813.
• Kocaman, A. (1998). Dilbilim, sözlük, sözlükçülük. Kebikeç, 3(6), 111-113.
• Maclaren Ağbaba, G. (2007). Türkçe Sözlüklerdeki tanımlarda eylemden türemiş sözcüklerin üye ve rol yapısının yeri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Meral Türkmenoğlu, T. (2019). Ahmet Vefik Paşa’nın Lehce-i Osmânî Adlı Sözlüğünün 1876 ve 1889 Tarihli Baskıları Üzerine Sözlükbilimsel Bir Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özcan, E. (2019). Genel sözlük hazırlama süreci üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ölker, G. (2009). Rumca- Türkçe manzum sözlük Tuhfetü’l Uşşāk. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4 (4), 856-872.
• Sütçü, T. (2013). Türkçe sözlükçülük tarihinde Mütercim Âsım ve Kamus Tercümesi. Tarih Okul Dergisi,6,541-553.
• Tuğlacı, P. (1971). Okyanus ansiklopedik sözlük. İstanbul: Pars Yayınları.
• Usta, H. İ. (2006). Türkçe sözlük hazırlamada yöntem sorunları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46(1), 223-242.
• Ülkü, V.(1991).Yabancı Kelimeler-Yerlileşmiş Kelimeler ve Uluslararası Kelimeler. Türk Dili Dergisi, 476, 81-87.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yavuzarslan, P. (2004). Türk sözlükçülük geleneği açısından Osmanlı dönemi sözlükleri ve Şemseddin Sâmî’nin Kâmûs-ı Türkî’si. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44(2), 185-202.
• Aslan, E. (2015). Sözlükleri oluşturan temel yapılar (Terim ve tanım denemeleri). https://www.academia.edu/34681547/S%C3%B6zl%C3%BCkleri_Olu%C5%9Fturan_Temel_Yap%C4%B1lar_Terim_ve_Tan%C4%B1m_Denemeleri_ Erişim Tarihi: 24/03/2020
• Demircan, Ö, Erözden, A . (1994). Sözlük Kaynakçası. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 5, 323-357. http://dad.boun.edu.tr/tr/issue/4536/290401 Erişim Tarihi: 5/11/2019 http://katalog.istanbul.edu.tr/client/tr_TR/default_tr/search/results?qu=ansiklopedik+s%C3%B6zl%C3%BCk&te=Erişim Tarihi: 15/10/2018
• https://kasif.mkutup.gov.tr/OpacArama.aspx?Ara=ansiklopedik%20s%C3%B6zl%C3%BCk&DtSrc=0&fld=-1&NvBar=0 Erişim Tarihi: 5/11/2019