TÜRKÇE ARAPÇA İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA ANLAM AKTARMASI YOLUYLA OLUŞMUŞ BİTKİ ADLARI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 572 - 588, 15.06.2020

Ali Kemal Şaş

Öz

Bitki adları, sergiledikleri anlamsal çeşitlilik sebebiyle birçok araştırmacının dikkatini çekmiştir. Bu sebeple bitki adları üzerine de pek çok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların önemli bir kısmı söz konusu adların yapısı ve kökeniyle ilgilidir. Oysa tarih boyunca başta tıp ve eczacılık olmak üzere çok farklı alanda kullanılan bitkilerin pek çok dilde aynı şekilde adlandırıldığı bilinmektedir. Tesadüf olamayacak kadar çok bitki adında görülen bu benzerlikler büyük oranda tercümeler vasıtasıyla ortaya çıkmıştır. Türk diliyle yazılmış tarihî tıp ve eczacılık eserlerinin önemli bir kısmının Arapçadan tercüme edildiği göz önüne alındığında Arapça ve Türkçe bitki adlarının, anlam yönünden benzerlikler göstermesi doğaldır.
Bu çalışmada Türkçe ve Arapçada anlam yönünden paralellik gösteren, yani anlam aktarması yoluyla oluşmuş bitki adları tespit edilmiş ve oluşum şekillerine göre üç başlık altında sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe-Arapça ilişkileri, söz yapımı, anlam aktarması, bitki adları

Kaynakça

• Akalın, H. Ş. (2015). Türkçede söz yapımı yolları ve sözlükselleşme. XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri, 11-13 Kasım 2014. İstanbul: İBB Yay.
• Akar, A. (2010). Türkçe ve Arapça arasındaki sözcük ilişkileri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 8, 9-16.
• Alkaya, E. (2007). İki dillilik ve Rusçadan Tatar Türkçesine geçen kavram tercümeleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/2 Spring, 41-53.
• Aksan, D. (1978). Anlambilim ve Türk anlambilimi. Ankara: A.Ü. Yay.
• Aksan, D. (2004). Dilbilim ve Türkçe yazıları. İstanbul: Multilingual.
• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. c.3, Ankara: TDK.
• Aksan, D. (2015). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Bilgi Yay.
• Alibekiroğlu, S. (2017). Türkçede sözcük türetme yolları. G.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 35-46.
• Atkinson, M., Roca, I. ve Kilby, D. (2013). Foundations of general linguistics. London: Routledge.
• Buran, A. (2006). Dil ilişkileri ve kavram tercümeleri üzerine bir değerlendirme. XII. Uluslararası KIBATEK Edebiyat Şöleni. 10-17 Mayıs, Bakü.
• Bloomfield, L. (1935). Language. London: Allen Unwin.
• Boz, E. (2016). Türkiye Türkçesinde olası sözlüksel boşluklar için bir telafi yöntemi: geri oluşum. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 1694-1702.
• Chomsky, N. (1965) Aspects of theory of syntax. Cambridge, MA: MIT Press.
• Demir, N. ve Yılmaz, E. (2016). Türk dili el kitabı. Ankara: Grafiker Yay.
• Demirci, K. (2017). Türkoloji için dilbilim. Ankara: Anı Yay.
• Dizdaroğlu, H. (1962). Türkçede sözcük yapma yolları. Ankara: TDK Yay.
• Duran, A. (1998). Türkçede bazı bitki adlarının veriliş sebepleri. Türk Dili, Mart, 223-229.
• Eker, S. (2017). Çağdaş Türk dili. İstanbul: Grafiker Yay.
• Günay, D. (2007). Sözcükbilime giriş. İstanbul: Multilingual Yay.
• Haugen, E. (1950). The analysis of linguistic borrowing. Language, 26, 210-231.
• İhan, N. (2005). Çocukların dil edinimi, dil gelişimi ve dile katkıları. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,13, 155-160.
• İmer, K. (1995). Toplumsal süreçlerin dile yansıması. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 24-38.
• İmer, K. (1998). Türkiye’de dil planlaması: Türk dil devrimi, Ankara: KB. Yay.
• İnan, A. (1998). Kuran-ı Kerim’in Türkçe tercümeleri üzerine bir inceleme. Makaleler ve İncelemeler II, Ankara: TTK Yay.
• Johanson, L. (2018). Türkçe dil ilişkilerinde yapısal etkenler (çev. Nurettin Demir). Ankara: TDK Yay.
• Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Karaağaç, G. (2015). Türkçenin alıntılar sözlüğü. Ankara: Akçağ Yay.
• Kaymaz, Z. (2011). Türkçenin Arapçaya etkileri üzerine bazı tespitler. Turkish Studies, 6(1), 69-73.
• Korkmaz, Z. (2005). Anadolu yazı dilinin gelişmesinde beylikler devri ve Türkçenin yeri. Türk Dili Üzerine Araştırmalar I. Ankara: TDK Yay.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Ötüken Yay.
• Mansuroğlu, M. (1960). Türkiye Türkçesinde söz yapımı üstüne notlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 10, 5-24.
• Önen, Y. (1955). Alman dilindeki muhteva iktibasları üzerine araştırmalar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 13(4), 13-38.
• Sarı, İ. (2015). Türkçede ekleme dışı sözcük yapımı ve sözlükselleşme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekin, T. (1972). Türk dil bilimi ve yeni kelimeler: 1. Hacettepe Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 4(2), 143-150.
• Şeşen, R. (1993). Ortaçağ İslam tıbbının kaynakları ve XV. yüzyılda Türkçeye tercüme edilen tıp kitapları. Tıp Tarihi. Araştırmaları, 5, 11-20.
• Togan, Z. V. (1960). Londra ve Tahran’daki İslam yazmalarından bazılarına dair. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, 3, 133-160.
• Topaloğlu, A. (1989). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yay.
• Tuzlacı, E. (2011). Türkiye bitkileri sözlüğü, İstanbul: Alfa Yay.
• Uçar, İ. (2013). Türkiye Türkçesinde hayvan adlarından türetilmiş bitki adları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(1), 1-19.
• Vardar, B. vd. (1998). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: ABC Yay.