TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA SOSYAL DEĞERLERİN GÖRÜNÜMÜ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 769 - 794, 15.06.2020

Mehmet Temizkan Ebru Yırtıcı Ayşegül Ergün

Öz

Bu araştırmanın amacı Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerde sosyal değerlerin dağılımını tespit etmektir. Araştırma betimsel nitelikte bir çalışmadır. Araştırmanın veri kaynağını, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu tarafından 2018-2019 eğitim öğretim yılında ortaokullarda okutulmak üzere tavsiye kararı alınan Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırmaya konu olan 7 ders kitabından toplam 168 okuma metni sosyal değerler açısından değerlendirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak 20 maddelik bir sosyal değerler listesi kullanılmıştır. Araştırmada verilerin toplanması amacıyla okuma metinlerindeki ifadelerle sosyal değer eşleştirmeleri yapılmıştır. Daha sonra ders kitaplarındaki okuma metinleri değerlendirilmiş ve sosyal değerler tespit edilmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre 5. Sınıf MEB yayınları ders kitabında 33; 6. Sınıf MEB yayınları ders kitabında 19; 6. Sınıf Eksen yayınları ders kitabında 45; 7. Sınıf MEB yayınları birinci ders kitabında 15; 7. Sınıf MEB yayınları ikinci ders kitabında 20; 7. Sınıf Ders Destek yayınları ders kitabında 19; 8. Sınıf MEB yayınları ders kitabında 55 sosyal değer bulunmaktadır. Buna göre en fazla sosyal değer 8. Sınıf MEB yayınları ders kitabında (f=55); en az sosyal değer ise 7. Sınıf MEB yayınları birinci ders kitabında (f=15) yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal değerler, Türkçe, ders kitapları

Kaynakça

• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (16), 9-27.
• Aktan, D. (2004). Sosyal değerlerin okul yaşamında yer alma düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Allport, C. W., Vernon, P. E. ve Lindzey, G. (1960). A study of values. Boston: Houghton Mifflin.
• Aral, D. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı’nın hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atabey, D. (2014). Okul öncesi sosyal değerler kazanımı ölçeğinin geliştirilmesi ve sosyal değerler eğitimi programının anasınıfına devam eden çocukların sosyal değerler kazanımına etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Atabey, D. ve Ömeroğlu, E. (2016). Okul öncesi sosyal değerler kazanımı ölçeğinin geliştirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 35, 101-135. Aydın, B. (2011). Gelişimin doğası. B. Yeşilyaprak (Ed.). Eğitim Psikolojisi içinde. Ankara: Pegem Akademi ve Yayıncılık.
• Aytekin, M. (2015). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının değer iletimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Balcı, F. A. ve Yanpar Yelken, T. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (1), 195-213.
• Bilis, P. (2011). Çizgi filmlerde temsil edilen toplumsal değerler sistemi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bolat, Y. (2011). Gazi Üniversitesi meslek yüksek okulu öğrencilerinin sosyal değerlere bakışları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bolat, Y. (2013). Bir değer ölçme aracı: çok boyutlu sosyal değerler ölçeği. Turkish Journal of Education, 2, (4), 13-27.
• Çapoğlu, E. (2014). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çavuşoğlu, A. (2017). Ayla Kutlu’nun Cadı Ağacı romanının sosyal değerler bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çopur, E. (2018). İlkokul 1. 2. 3. 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin değer analizi yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demircioğlu, İ. ve Tokdemir, M. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6, (15), 69-88.
• Dinçer, B., Yavuz, A. ve Eren, S. (2019). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık bölümü öğrencilerinin sosyal değer algıları ve eleştirel düşünme standartları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8 (4), 2300-2321.
• Doğan, Bahar ve Ayşe Gülüşen. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1, (2), 75-102.
• Ekinci Çelikpazu, E. ve Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Turkish Studies, 6 (2), 413-424. Evrim, İ. ve Kafadar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler programının ve ders kitaplarının ulusal ve evrensel değerler yönünden içerik çözümlemesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 293-304.
• Fitcher, J. (1990). Sosyoloji nedir? (Çev: Nilgün Çelebi). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Hofstede, G. (1980). Culture's consequences: International differences in workrelated index.php? option= com_ gts &arama= gts&guid=TDK.GTS.52a049fcce7fc1.19820794.
• Kahya, A. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin değerler eğitimi bakımından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak: Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karakuş, N. ve Deniz, B. (2019). Türk ve alman masallarında yer alan iletilerin kişisel gelişime katkı sağlayıcılık yönünden karşılaştırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8 (3), 1666-1686.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılınç, F. (2013). Çizgi filmlerdeki temel sosyal değerler: Pepee ve Pocoyo örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Külünkoğlu, T. (2010). İlköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Olgun, C. K. (2008). Nitel araştırmalarda içerik analizi tekniği. Sosyoloji Notları, 66.
• Özen, Y. (2011). Değerlerin kişilik ve kimlik kazanımındaki rolü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1, (4), 167-181.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer, Değerler Eğitimi Dergisi, 1, (3), 217- 240.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. NY: The Free Press.
• Sapsağlam, Ö. (2015). Anasınıfına devam eden çocuklara uygulanan sosyal değerler eğitimi programının sosyal beceri kazanımına etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theory and empirical tests in 20 countries. M. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology içinde. New York: Academic Press.
• Spranger, E. (2001). İnsan tipleri bir kişilik psikolojisi (Çev: A. Aydoğan). İstanbul: İz Yayınları.
• Susar Kırmızı, F. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12, (27), 217-259.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, (5), 763-779.
• Turan, S. ve Aktan, D. (2008). Okul hayatında var olan ve var olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Dergisi, 6, (2), 227-259.
• Türk Dil Kurumu (2019). Genel Türkçe Sözlük. Web: http://www.tdk. gov.tr/values. Newbury Park, CA: Sage.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7, (18), 107-120.
• Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, (1), 209-223.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H.(2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yumuş, S. (2017). Orhan Kemal’in romanlarında sosyal değerler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.