ELEŞTİREL DÜŞÜNME ÜZERİNE YAZILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİNİN BİBLİYOMETRİK ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 834 - 854, 15.06.2020

Zekerya Batur Halil Ziya Özcan

Öz

Bu çalışma, “Eleştirel Düşünme” üzerine yazılan lisansüstü tezleri, “üniversitelerine, enstitülerine, ana bilim dallarına, bilim dallarına, yıllarına, program türüne, yöntemine ve konularına,” göre incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, 2015-2019 yılları arası ile sınırlıdır. Çalışmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri, Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi’nden ulaşılan ve “Eleştirel Düşünce” üzerine yazılmış 165 adet lisansüstü tezden elde edilmiştir. Bu tezlerin 123 tanesi yüksek lisans tezi iken 42 tanesi doktora tezidir. Araştırmanın verileri, betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, eleştirel düşünme üzerine en fazla tez Gazi Üniversitesinde yazılmıştır. Tezlerde, çoğunlukla betimsel ağırlıklı çalışmaların yapıldığı, deneysel çalışmaların ise daha az olduğu görülmektedir. Tezlerin yıllar içinde arttığı, en fazla tezin ise 2019 yılında yazıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Yazılan tezlerin çoğunlukla Eğitim Bilimleri Enstitüsü bünyesinde yazıldığı görülmektedir. Ana Bilim Dalı olarak en fazla Eğitim Bilimlerinde, Bilim Dalı olarak ise en fazla Fen Bilgisi Eğitimi alanında tez yazıldığı görülmektedir. Araştırma veri analizleri VOSviewer (Version 1.6.9) görsel haritalama programı ile görselleştirilmiştir ve bu analizler tablo ve yoğunluk haritaları halinde bulgular bölümünde sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, bibliyometrik analiz, görsel haritalama, VOSviewer

Kaynakça

• Acun, İ., Demir, M. ve Göz, N. L. (2010). Öğretmen adaylarının vatandaşlık yeterlilikleri ile eleştirel düşünme becerileri arasındaki ilişki. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 107-123.
• Akar, V. ve Ruken, K, O. (2004). Eleştirel düşünme: ölçme araçlarının incelenmesi ve bir güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 189-199.
• Akdemir, M. (2004). Felsefi düşünme ya da düşünmeyi öğrenme. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 44-59.
• Aksaray, Ö. (2019) Müzik alanında yazılan tezlerin bibliyometrik analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyol, B. ve Yavuzkurt, T. (2016). Türkiye’de lisansüstü tezlerde eğitim denetimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2), 908-926.
• Arslantaş, S. ve Kurnaz, A. (2015). Konu başlığında ‘eleştirel düşünme’ kavramı geçen, YÖK veri tabanına kayıtlı yüksek lisans ve doktora tezlerinin farklı değişkenlere göre sınıflandırılması. ISCAT, 2015, 277-298.
• Ataseven, N. ve Oğuz, A. (2015). Türkiye’de öğrenme stilleri konusunda yapılan tezlerin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 192-205.
• Aybek, B. (2007). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 43-60.
• Aybek, B. ve Ekinci, Ö. (2010). Öğretmen Adaylarının Empatik ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 816-827.
• Aydın, O. (2016.2.18). Gerçek düşünme nedir? Vatan gazetesi. http://www.gazetevatan.com/yard-doc-dr-oktay-aydin-915971-yazar-yazisi-gercek-dusunme-nedir-/ (Erişim tarihi: 20.11.2019)
• Aydın, B. (2017). Yükseköğretim kurulu tez merkezinde (YÖKTEZ) yiyecek içecek işletmeciliği alanında kayıtlı bulunan tezlerin bibliyometrik analizi. Disiplinlerarası Akademik Turizm Dergisi, 2(1), 23-38.
• Baş, G. ve Beyhan, Ö. (2012). Türkiye’de değerler eğitimi konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi. Journal of Values Education. 10(24), 55-77.
• Beşel, F. (2017). Türkiye’de maliye alanında yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi (2003-2017). International Journal of Public Finance, 2(1), 27-62. Beşel, F. ve Yardımcıoğlu, F. (2017). Maliye Dergisi’nin bibliyometrik analizi: 2007-2016 dönemi. Maliye Dergisi, 172, 133-151
• Beşoluk, Ş. ve Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693.
• Bozdemir, E. ve Çivi, F. (2019). Standart maliyet yönteminin görsel haritalama tekniğine göre bibliyometrik analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 81, 59-84.
• Bozkurt, B. Ü. ve Uzun, N. E. (2015). Türkçenin eğitimi öğretimine ilişkin bir alanyazını değerlendirmesi: Uluslararası bilimsel toplantılarda eğilimler / yönelimler. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-15.
• Bökeoğlu, D. ve Yılmaz, A. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünmeye yönelik tutumları ile araştırma kaygıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 41(41), 47-67.
• Bulut, S., Ertem, G. ve Sevil, Ü. (2009). Hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeylerinin incelenmesi. DEUHYO E- Dergi, 2(2), 27-37.
• Büyükikiz, K. (2014). Yabancılara Türkçe öğretiminde hazırlanan lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 203-213.
• Büyükşalvarcı, A. ve Keleş, H. (2019). Turizm alanında yazılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik açıdan incelenmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(4), 2758-2773.
• Can, Ş. ve Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Education Sciences, 10(2), 66-83.
• Çağlayan, N. (2018). Türkiye’de zihinsel engellilerde sanat eğitimi ile ilgili lisansüstü tezlerin incelenmesi. Anadolu Journal Of Educational Sciences International, 8(2), 403-418.
• Çoşkun, İ., Dündar, Ş. ve Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 375-396
• Çetinkaya, Z. (2011). Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünmeye ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 93-108.
• Çiftçi, Ş. K., Danişman, Ş., Yalçın, M., Tosuntaş, Ş. B., Ay, Y., Sölpük, N., ve Karadağ, E. (2016). Map of scientific publication in the field of educational sciences and teacher education in Turkey: A bibliometric study. Educational Sciences: Theory & Practice, 16, 1097-1123.
• Çoşkun, İ., Dündar, Ş. ve Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 375-396.
• Cüceloğlu, D. (1995). İyi düşün doğru karar ver. (10. Baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Duran, G. ve Çelikkaya, S. (2019). Türkiye’de lojistik üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. G.Ü. İslâhiye İİBF Uluslararası E-Dergi, 3(3), 152-167.
• Durmuş, M. ve Kaya, S. (2018). Türkiye’de vakıflar üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi (1984-2016). Vakıflar Dergisi, 49, 131-146.
• Dutoğlu, G. ve Tuncel, M. (2008). Aday öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 11-32.
• Emir, S. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. HAYEF Journal of Education, 9(1), 34-57.
• Ennis, R. H. (1989). Goals for critical thinking curriculum. A. Costa (ed), Developing Minds: A Source Book For Teaching Thinking. Virginia: Association For Supervision And Curriculum Development.
• Gür, E. D., Kaya, U. G. ve Canan, G. Ö. (2018). Aktif öğrenmeye ilişkin lisansüstü tezlerin yapısal incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 111-125.
• Ergün, M., Recepoğlu, E., Küçük, Z. ve Oğuz, K. (2014). Türkiye’deki üniversitelerde eğitim denetimi alanında yapılan lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 25-40.
• Facione, P. A. (1998). Critical thinking: a statement of expert consensus for purposes of educational assessment and ınstruction,executive summary. The Delphi Report, California: Academic.
• Gök, B. ve Erdoğan, T. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Journal of Faculty of Educational Sciences, 44(2), 29-51.
• Güçlü Nergiz, H. (2014). Türkiye’de lisansüstü turizm tezlerinin bibliyometrik profili (1990-2013). VII. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, 04-05 Nisan 2014, Kuşadası, Aydın.
• Güven, M. ve Kürüm, D. (2006). Öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme arasındaki ilişkiye genel bir bakış. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 75-90. Gürkaynak, İ. Ü. ve Füsun, G. S. (2008). Eleştirel düşünme: ERG Raporları.
• Hotamışlı, M. ve Efe, D. (2015). Duygusal zekâ ve liderlik ilişkisi bağlamındaki çalışmaların bibliyometrik analiz ile incelenmesi. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 101-121.
• Kadıoğlu, A. H. ve Mazı, M. (2017). Türkiye’de üstün yetenekliler eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü tezlere genel bir bakış. Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 4(3), 33-57.
• Kantek, F. ve Gezer, N. (2010). Bir sağlık yüksekokulunda öğrencilerin eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. International Conference on New Trends in Education and Their Implications.
• Karadağ, R. (2014). Okuma ilgisi, tutumları ve alışkanlığı konusunda yapılmış çalışmaların lisansüstü tezlere dayalı analizi: YÖK ve ProQuest veri tabanları örneklemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 1-17.
• Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. ınternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 1566-1593.
• Karagöz, B. ve Koç A, İ. (2019). Ana Dili Eğitimi Dergisi’nde yayımlanan makalelerin bibliyometrik analizi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 419-435.
• Karagöz, B. ve Şeref, İ. (2020) Yazma becerisiyle ilgili makaleler üzerine bir inceleme: Web of Science veri tabanında eğilimler. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(1), 67-86.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kartal, T. (2012). İlköğretim fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), 279-297.
• Kaya, H. (1997). Üniversite öğrencilerinde eleştirel akıl yürütme gücü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kazancı, O. (1989). Eğitim psikolojisi. İstanbul: Kazancı Matbaacılık.
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 10(1), 1-13.
• Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
• Kurnaz, A. (2013). Eleştirel düşünme öğretimi etkinlikleri planlama-uygulama ve değerlendirme. (2. Baskı). Konya: Eğitim Kitabevi.
• Kuru, Ç. S., Korkmaz, S. ve Öner, N. (2017). Karşılaştırmalı eğitim alanında 15 yılda yapılan çalışmaların farklı değişkenler açısından incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 28-40.
• Kurt, A. A. ve Kürüm, D. (2010). Medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme arasındaki ilişki: kavramsal bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 20-34.
• McPeck, J. E. (1981). Critical thinking and education. England. Oxford: Martin Robenson.
• Narin, N. ve Aybek, D. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 336-350.
• Nergiz, G, H. (2014). Türkiye’de lisansüstü turizm tezlerinin bibliyometrik profili (1990-2013), VII. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi: 212-221.
• Özcan, Z, H. ve Duran, E. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi üzerine yazılan tezlerin farklı değişkenler açısından incelenmesi (2012-2018 Yılları Arası), I. Uluslararası Bilim Eğitim Sanat ve Teknoloji Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitapçığı, 1636-1643.
• Özdem, G. (2015). Türkiye’de eğitim politikaları alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi (1989-2014). Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(3), 631-646.
• Özdemir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişken açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
• Öztürk, N. ve Ulusoy, H. (2008). Lisans ve yüksek lisans hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünmeyi etkileyen faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 1(1), 15-18.
• Saçlı, F. ve Demirhan, G .(2008). Beden eğitimi ve spor öğretmenliği programında öğrenim gören öğrencilerin eleştirel düşünme düzeylerinin saptanması ve karşılaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi, 19(2), 92-110.
• Seferoğlu, S, S. ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 193-200.
• Semerci, N. (1999). Öğretmenin görevi: düşünmeyi geliştirmek. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 206-209.
• Semerci, Ç. (2003). Eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 28(127), 64-70.
• Sevinç, K. (2013). Türkiye’de din psikolojisi alanında yapılan lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(28), 243-269.
• Solmaz, E. ve Gökçearslan, Ş. (2016). Mobil öğrenme: lisansüstü tezlere yönelik bir içerik analizi çalışması. 10th International Computer and Instructional Technologies Symposium (ICITS), 554-561.
• Sonsel, B, Ö. (2018). Türkiye’de Viyola Alanında Yazılmış Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 340-359.
• Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Journal of World Turks, 1(2), 69-89.
• Şenbabaoğlu, E. ve Parıltı, N., 2019. Tüketici yenilikçiliğinin görsel haritalama tekniğiyle bibliyometrik analizi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(2), 713-730.
• Şentürk, S. ve Özkan, Ö, Y.(2017). Eğitimde ölçme ve değerlendirme alanında yapılan yüksek lisans tezlerinin tematik ve metodolojik açıdan incelenmesi. İlköğretim Online, 16(2), 628-653.
• Şeref, İ. ve Karagöz, B. (2019). Türkçe eğitimi akademik alanına ilişkin bir değerlendirme: Web of Science veri tabanına dayalı bibliyometrik inceleme. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(2), 213-231.
• Şeref, İ. ve Karagöz, B. (2019). Scopus veri tabanına dayalı bibliyometrik değerlendirme: Mevlâna Celâleddin Rumî üzerine yapılan araştırmalar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 14, 298-313.
• Tümkaya, S. (2011). Fen bilimleri öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve öğrenme stillerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 215-234.
• Türnüklü, E. ve Yeşildere, S. (2005). Problem, problem çözme ve eleştirel düşünme. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 107-123.
• Tok, E. ve Sevinç, M. (2010). Düşünme becerileri eğitiminin eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 67-82.
• Töman, U. (2018). Türkiye’de biyoloji eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 13(11), 1297-1309.
• Tür, N. (2019). Publication trends of researchers in Turkey in web of science education and educational research subject field: A descriptive trend analysis. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ukşul, E. (2016). Türkiye'de eğitimde ölçme ve değerlendirme alanında yapılmış bilimsel yayınların sosyal ağ analizi ile değerlendirilmesi: Bir bibliyometrik çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya, Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ülger, M. (2012). Düşünme eğitimi dersi. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 146, 67-72.
• Ütkür, N. (2018). Hayat bilgisi derslerinde kullanılan yöntem ve etkinliklerin tespiti: lisansüstü tezlerin incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 101-122.
• Yılmaz, G. (2017). Restoranlarda bahşiş ile ilgili yayınlanan makalelerin bibliyometrik analizi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi,14(2), 65-79.
• Watson, G. & Glaser, E. M. (1994). Watson-glaser critical thinking appraisal manual. New York: Harcourt, Brace and World.