BEDDUALARDA ÖLÜM, KABİR VE KIYAMET KORKULARI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 1067 - 1088, 15.09.2020

Ahmet Dağlı

Öz

Beddualar, insanın adaletsizliğe uğradığını fark ettiği anlarda çaresizlikle kurduğu sözlü tepki cümleleridir. Bu cümleler birkaç kelimeden oluşan kısa, etkileyici ve kalıplaşmış yapıya sahiptir. Mağduriyetin fark edildiği ilk anda söylenir, bu yüzden içlerinde ciddi bir duygusal yoğunluk, edebî güç ve sanatsal derinlik söz konusudur. Ait oldukları kültürün dinî, sosyal ve edebî birikimlerini de içine alarak şekillenmiş anonim edebî türlerdir. Beddualarla ilgili çalışmalar onun tarihî süreci, konuları, diğer türler içerisinde kullanımları, şekil ve muhteva özellikleri gibi alanlarda yoğunlaşmıştır. Oysa beddua, tehlikeli içeriği ve sahibine geri dönebileceği şeklinde mevcut inanç gereği, söylenmesi toplumca uygun görülmeyen cümlelerdir. Duygusal olarak otokontrolün bir nevi yitirildiği zamanlarda üretilen bu cümleleri normal koşullarda duymak mümkün değildir. Bu açıdan ele alındığında beddualar insanın kendi bilinçaltına yerleşmiş büyük korkuları ve dinî algıları hakkında bilgiler verebilir. Ayrıca beddualar toplumsal hafızanın anonim ürünleri olduğundan, bu cümleler aracılığıyla milletin ortak şuurundaki korkularına, dinî inançlarına, edebî tasavvur ve üsluplarına ve hayal dünyasının boyutlarına ulaşılabilir. Çalışmada Türk folklorunda ölüm, kabir ve ahiretle ilgili söylenen beddualar, içerisinde geçen tasavvurlar yönüyle nitel yöntem kullanılarak incelenmiştir. Buradan hareketle bunları dile getiren insanların düşünce dünyaları üzerine çıkarımlar yapılmıştır. Çalışma neticesinde ulaşılan sonuçlara göre, beddualarda dile getirilen dilekler, onu söyleyenin kendi teolojik korkularını da ortaya çıkarmaktadır. Çünkü mağdur kendi başına gelebilecek şeyler arasından en kötü olanını dile getirmekte, korktuğu şeylerin, muhatabın başına gelmesini istemektedir. Böylece onu yeterince cezalandırdığını hayal ederek teskin olmaktadır. Çalışma bedduaların İslami ve kültürel referanslarını belirleme yöntemiyle hazırlanmıştır. Neticede Türklerin bilinçaltında ölüm öncesi, ölüm sırası, ölüm sonrası, kabir ve ahiret aşamalarının her biriyle ilgili çok trajik sahneler oluşturduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beddua,, kargış,, ölüm,, kabir,, ahiret,, kültür

Kaynakça

• Akalın, L. S. (1990). Türk dilek sözlerinden-alkışlar kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Atalay, B. (1986). Divan-ı lügati’t-Türk tercümesi. (Cilt 4) (Dizin). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Boratav, P. N. (1982). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Buhârî, EbûAbdillâh Muhammed bin İsmail (1992). El-câmi’u-s-sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Coşan, M. E. (2011). İstanbul’un fethi ve Fatih. İstanbul: Server Yayıncılık.