TÜRKÇE ÖĞRENEN YABANCILAR İÇİN SESLİ METİNLERİN DİNLENEBİLİRLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 1193 - 1208, 15.09.2020

Hüsnü Özaltun İlhan Erdem

Öz

Bu çalışma yabancılara Türkçe öğretiminde sesli metinlerin dinlenebilirliğini etkileyen faktörleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada dil ve sunum özelliklerinin metinlerin dinlenebilirliğine etkisi incelenmiştir. Araştırma, ilişkisel tarama modelinde yürütülmüştür. B1 düzeyindeki 76 öğrenciye 11 metin dinletilmiş ve öğrencilerden metinlerin zorluğuna ilişkin 1-4 aralığında dinlenebilirlik puanı vermeleri istenmiştir. Metinlerin dil ve sunum özellikleri bağımsız değişken olarak alınmış ve bunların bağımlı değişken (dinlenebilirlik puanı) üzerindeki etkisi incelenmiştir.
Araştırmada dinlenebilirlik üzerinde dil özellikleri olarak kelime uzunluğu ve dil bilgisel karmaşıklık, sunum özellikleri olarak hız ve prozodinin etkisi olduğu gözlenmiş ve bu değişkenlerle bir dinlenebilirlik formülü elde edilmiştir. Çalışmada ayrıca okunabilirliği negatif yönde etkileyen kelime uzunluğunun dinlenebilirliği pozitif yönde etkilediği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dinlenebilirlik, dinleme eğitimi, sesli metinler, yabancılara Türkçe öğretimi

Kaynakça

• Aksan, Y., Aksan, M., Mersinli, Ü., Demirhan, U. U. ve Yılmazer, H. (2012). Türkçe ulusal derlemi (TUD) tanıtım sürümü sözcük sıklığı listeleri teknik rapor-1, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Arslan, N. ve Durukan, E. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında söz varlığı unsurlarının incelenmesi. International Journal of Language Academy, 2(4), 247-265.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. A.Ü. TÖMER Dil Dergisi, 58, 171-174.
• Aydın, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders ve okuma kitaplarındaki kelime sıklığı ve seviyelere göre sözcük öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Biçer, N. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimine yönelik “öğrenen özerkliği ölçeği” geliştirme çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1666-1678.
• Boersma, P., and Weenink, D. (2013). Praat: Doing Phonetics By Computer (Sürüm 5.3.59) [Bilgisayar Programı]. İndirilme Adresi: http://www.praat.org/ )
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Can, A. (2014). SPSS ile nicel veri analizi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cutler, A., Dahan, D., Donselaar, V. W. (1997). Prosody in the Comprehension of Spoken Language: A Literature Revie. Language and Speech, 40, 141-201.
• Çetin, D. ve Özbay, M. (2011). Dinleme becerisinin geliştirilmesinde prozodik farkındalığın önemi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 155-175.
• Çifçi, M. (2001). Dinleme eğitimi ve dinlemeyi etkileyen faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 165-177.
• Çoban, A. (2014). Okunabilirlik kavramına yönelik bir derleme çalışması. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 9, 96-111.
• Denbow, C. J. (1975). Listenability and readability: An experimental investigation. Journalism Quarterly, 52(2), 285-290.
• Dubay, W. H. (2007). The listenability of consumer- information phone scripts. http://www.impact-information.com/impactinfo/Listenability.pdf adresinden 26.02.2018 tarihinde edinilmiştir.
• Er, O., Biçer, N. ve Bozkırlı, K. Ç. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde karşılaşılan sorunların ilgili alan yazını ışığında değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(2), 51-69.
• Erkuş, A. (2011). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Erdem, İ., Temizyürek, F. ve Temizkan, M. (2013). Konuşma eğitimi (sözlü anlatım) (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Fang, İ. E. (1966). The easy listening formula. Journal of broadcasting electronic media, 11(1) 63-68.
• Frazier, L. Carlson, and K., Clifton, Ch. (2006). Prosodic Phrasing is Central to Language Comprehension, TRENDS in Cognitive Sciences, 10, 244-249.
• Fujita, R. (2017). Effects of Speech Rate and Background Noise on EFL Learners’ Listening Comprehension of Different Types of Materials. The Joornal of Asia TEFL, 14, 638-653.
• Göçen, G. ve Okur, A. (2016). Yabancılar için Türkçe ders kitaplarındaki sözcüklerin kullanım sıklığı ve yaygınlığı. Milli Eğitim Dergisi, 210, 447-476.
• Göz, İ. (2003). Yazılı Türkçenin kelime sıklığı sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Gün, M., Akkaya, A. ve Kara, Ö. T. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarının Türkçe öğretimi merkezlerinde görev yapan öğretim elemanları açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies, 9(6),1-16.
• Güneş, F. (2013). Türkçe öğretiminde metin seçimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 1-12.
• Hirschberg, J. (1999). Communication and prosody: functional aspects of prosody. ETWR on Dialogue and Prosody, Veldhoven, The Netherlands, September 1-3, 1999.
• Hoyte, K. J. (2009). Components of Speech Prosody and Their Use in Detection of Syntactic Structure by Older Adults. Experimental Aging Research, 35, 129–151.
• Kalenderoğlu, İ. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan orta düzey (B1-B2) ders kitaplarında kelime öğretimi: Gazi Üniversitesi TÖMER örneği. Okur, A., İnce, B. ve Güleç, İ. (Edit.) (2016) Yabancılara Türkçe öğretimi üzerine araştırmalar Sakarya Üniversitesi Türk Dili Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, Sakarya.
• Keskin, H. K., Baştuğ, M ve Akyol, H. (2013). Sesli okuma ve konuşma prozodisi: ilişkisel bir çalışma Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 168-180.
• Kılıç, M. A. (2014). Özelleştirilmiş praat programı ile uygulama, konuşma ve dil bozukluklarını anlamak. Klinik Fonetik ve Dilbilim Kursu (27‐31 Ocak 2014), İstanbul.
• Klare, G. R. (1968). The measurement of readability. Ames, Iowa: Iowa State University Press.
• Kotani, K., Ueda, S., Yoshimi, T. and Nanjo, S. (2014). A listenability measuring method for an adaptive computer-assisted language learning and teaching system. http://www.aclweb.org/anthology/Y14-1045 adresinden 26.04.2018 tarihinde edinilmiştir.
• Messerklinger, J. (2006). Listenability. Center for English Education Journal, 14, 56-70.
• Rubin, D. (2012). Listenability as a tool for advancing health literacy. Journal of Health Communication: International Perspectives, 17(3), 176-190.
• Rubin, D. L., Hafer, T, and Arata, K. (2009). Reading and listening to oral‐based versus literate‐based discourse. Communication Education, 49 (2), 121-133.
• Tabachnick, L. S., and Fidell, B. G. (2013). Using multivariate statistics. Pearson, Boston.
• Yoon, S. Y., Cho, Y., and Napolitano, D. (2016). Spoken test difficulty estimation using linguistic features. Educational Testing Service, 660 Rosedale Rd Princeton NJ, 08541, USA. http://www.aclweb.org/anthology/W16-0531 adresinden 03.07.2017 tarihinde edinilmiştir.