ÇOCUK KİTAPLARININ OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN GÖRÜŞLERİ VE KİTAP İNCELEMESİ ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 1216 - 1242, 15.09.2020

Atiye Adak Özdemir Burcu Özdemir Beceren

Öz

Bu araştırmanın amacı çocuk kitaplarının (yazar, kitap seçimi ve okuma etkinliklerini planlama) değerlendirilmesidir. Verilerin toplanmasında doküman incelemesi ve görüşme teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Çanakkale ilinde Millî Eğitime bağlı anaokullarında görev yapmakta olan 145 okul öncesi öğretmeni ve 12 resimli çocuk kitabı oluşturmaktadır. Araştırmada elde edilen veriler içerik analizi ve betimsel analiz teknikleri ile değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında incelenen kitaplardan elde edilen bulgular resimli çocuk kitaplarında yer alan dil ve anlatım özellikleri, görseller ve kitapta sunulan problem ve çözüm durumlarının yazarlara göre değiştiğini ortaya koymaktadır. Öğretmen görüşleri değerlendirildiğinde Eric Carle, Feridun Oral ve Sara Şahinkanat’ın okul öncesi öğretmenleri tarafından en çok bilinen çocuk kitabı yazarları olduğu, ancak genel olarak değerlendirildiğinde okul öncesi öğretmenlerinin çocuk kitabı yazarları konusunda bilgilerinin sınırlı olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca sonuçlar öğretmenlerin çocuk kitabı seçimlerinde yazarlardan çok kitapların içeriğini ve eğitici ve öğretici olma özelliklerini dikkate aldıklarını ve öğretmenlerin çoğunun sınıflarında okuma etkinliklerini düzenli bir biçimde gerçekleştirmediklerini (haftada bir gün, her gün vb.) ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, çocuk edebiyatı, resimli çocuk kitabı, çocuk kitabı yazarı

Kaynakça

• Adak Özdemir, A., Hıdır, F. ve Özdemir Beceren, B. (2019). Examining the use of picture books in preschool education institutions. Journal of Language and Linguistic Studies, 15(2), 535-559.
• Akgün, E. ve Karaman Belli, G. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarla bibliyoterapi: Bir uygulama örneği. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 11(1), 100-111. doi: 10.18863/pgy.392346.
• Alabay, E. ve Yağan-Güder, S. (2018). Changing face of plays: A comparative research of childhood plays of older adults and plays of today’s. Bartın University Journal of Faculty of Education, 7(1), 237-259.
• Albanese, O. ve Antoniotti, C. (1997). Teacher dialogue style and children's story comprehension. European Journal of Psychology of Education, 12(3), 249-259.
• Aral, N. ve Gürsoy, F. (2000). I. Ulusal çocuk kitapları sempozyumu: Sorunlar ve çözüm önerileri. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi- Tömer Dil Öğretim Merkezi.
• Aral, N. ve Aktaş, Y. (1997). Çocukların televizyon ve diğer etkinliklere ayırdıkları sürenin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 99-105.
• Azizoğlu, Ç., Gökmenoğlu, T. ve Ünal-Bozcan, E. (2018). Çocuk kitaplarında değerler: KKTC‘de örtük program bağlamında bir çalışma. Başkent University Journal of Education, 5(2), 128-138.
• Baş, B. ve Ucuzsatar, N. (2020). Okul öncesi çocuk kitaplarındaki hayvan karakterlerin geliştirilme yolları açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(1), 336-353.
• Boutte, G. S., Hopkins, R. ve Waklatsi, T. (2008). Perspectives, voices, and worldviews in frequently read children’s boks. Early Educatıon and Development, 19(6), 941-962.
• Büyükkavas Kuran, Ş. ve Ersözlü, Z. N. (2009). Sınıf öğretmenlerinin çocuk edebiyatına ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-17.
• Creswell, J. W. (2014). Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları: Araştırma deseni. Ankara: Eğiten Kitap.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve içyapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 12-27.
• Deniz, A. (2018). Resimli öykü kitaplarının ve kitap okuma etkinliklerinin niteliğinin beş yaş çocuklarının dil gelişimiyle ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikâye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Ekici, S. (2014). Ankara’daki anaokullarının okuma alışkanlığına hazırlık yeterlilikleri açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Evans, M. A. ve Sain-Aubin, J. (2005). What children are looking at during shared book reading. Psychological Science, 16(11), 913-920.
• Ganea, P. A., Ma, L. ve DeLoache, J. S. (2011). Young children's learning and transfer of biological ınformation from picture books to real animals. Child Development, 82(5), 1421-1433.
• Garzotto, F., Paolini, P. ve Sabiescu, A. (2010). Interactive stortelling for children. http://hoc.elet.polimi.it/idc/2010/assets/doc/Interactive_storytelling_Workshop_IDC2010.pdf. Adresinden 5 Temmmuz 2014 tarihinde edinilmiştir.
• Goins, S. L. (2004). Botany in children’s literature: A content analysis of plant-centered children’s Picture books that have plot and character’s. Yayımlanmamış doktora tezi, Lousiana: Lousiana State University.
• Gooden, A. ve Gooden, M. A. (2001). Gender representation in notable children’s picture books: 1995–1999. Sex Roles, 45(1/2), 88-101.
• Gökçe, B. ve Sis, N. (2011). Gülten Dayıoğlu’nun çocuk öykülerinin “hikâye haritası” yöntemine göre incelenmesi ve genel bir değerlendirme. Turkish Studies, 6(3), 1925-1949.
• Gönen, M. ve Arı, M. (1989). Anaokuluna giden dört-beş yaş çocuklarına resimli kitaplarla yapılan eğitimin dil gelişimine etkisinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 1(13), İnternetten 8 Ocak 2019 tarihinde <http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/5824/1951>. Adresinden alınmıştır.
• Gönen, M., Karakuş, H., Uysal, H., Kehci, A., Ulutaş, Z. ve Kahve, Ö. (2016). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve resimleme özelliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 724-735.
• Gönen, M., Uludağ, G., Fındık Tanrıbuyurdu, E. ve Tüfekçi, E. (2014). 0-3 yaş çocuklarına yönelik resimli çocuk kitaplarının özelliklerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 126–139
• Gönen, M., Ünüvar, P., Bıçakçı, M., Koçyiğit, S., Yazıcı, Z., Orçan, M., Aslan, D., Güven, G. ve Özyürek, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin dil etkinliklerini uygulama biçimlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(19), 23-40.
• Gönen, M. ve Veziroğlu, M. (2013). Çocuk edebiyatının genel hedefleri. Mübeccel Gönen (Edt.) Çocuk edebiyatı içinde. (s. 1-13). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gül-Kazancı, M. ve Atay, M. (2018). Resimli çocuk kitaplarında değerler analizi: 2000-2007 yılları arasında basılmış kitaplar üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Köksal, D. ve Ataç, A. (Eds). 8. Uluslararası eğitimde araştırmalar kongresi tam metin kitabı. (ss. 33-39). Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Derneği.
• Handler-Spitz, E. (2009). Ethos in Steig's and Sendak's picture books: The connected and the lonely child. The Journal of Aesthetic Education, Special Issue on Children's Literature, 43(2), 64-76.
• Hannibal, M. A.Z., Vasiliev, R. ve Lin, Q. (2002). Teaching youg children basic concepts of geography: A literature-based approach. Early Childhood Education Journal, 30 (2), 81-86.
• Hassett, D. D. (2009) Children’s Literature and Early Literacy Success: Using the Charlotte Zolotow Award Collection in Early Childhood Teacher Education. Journal of Early Childhood Teacher Education, 30(4), 363-384. DOI: 10.1080/10901020903320296.
• Heald, R. (2008). Musicality in the language of picture boks. Children’s Literature in Education, 39, 227-235. DOI 10.1007/s10583-007-9054-4.
• Heilmann, J., Rojas, R., Iglessias, A. ve Miller, J. F. (2015). Clinical impact of wordless picture storybooks on bilingual narrative language production: A comparison of the ‘Frog’ stories. International Journal of Language & Communication Disorders,0(0), 1-7. DOI: 10.1111/1460-6984.1220.
• Işıtan, S. (2016). Illustrated storybooks for preschool children published in Turkey between 1980-2013: A study based on preschool education reforms. Educational Sciences: Theory & Practice, 16, 669-690.
• İpek-Yükselen, A. (2013). Okul öncesi çocuk kitaplarının tanıtımı. Mübeccel Gönen (Edt.) Çocuk edebiyatı içinde. (s. 57-75). Ankara: Eğiten Kitap.
• İpşiroğlu, Z. II. Ulusal çocuk ve gençlik edebiyatı sempozyumu, 4-6 Ekim, 2006. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, (Yay. Haz. Sedat Sever). Ankara, 2007. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Jalongo, M. R., Dragich, D., Conrad, N. K., Zhang, A. (2002). Wordless picture books and emergent literacy. Early Childhood Education Journal, 29(3), 167-177.
• Kakırman Yıldız, A. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığı kazanmasında rol model olarak aile. Mavi Atlas, 7, 95-112.
• Kalogiannakis, M, Nirgianaki, G. M. ve Papadakis, S. (2018). Teaching magnetism to preschool children: the effectiveness of picture story reading. Early Childhood Education Journal, 46, 535-546. DOI 10.1007/s10643-017-0884-4.
• Kaya Bağdaş, Ç. ve Demir, E. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin hikâye ve hikâye kitapları hakkındaki görüşlerinin incelenmesi (Erzincan örneklemi). Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ÖS-III, 2019-2030.
• Keat, J. B. ve Wilburne, J. M. (2009). The impact of storybook on kindergarten children's mathematical achievement and approaches to learning. US-China Education Review 6 (7), 61-67.
• Körükçü, Ö. (2012). Okul öncesi eğitime yönelik resimli çocuk kitaplarının bulunması gereken temel özellikler açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 243-254.
• Li, L., Zhou, J., Liu, B. ve Gao, X. (2012). Chinese preschool children’s comprehension of a picture storybook. Chinese Language and Discourse, 3(1), 109-127. DOI 10.1075/cld.3.1.06li
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev. Ed.). Ankara: Nobel.
• Öztürk, M. ve Giren, S. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocuklar için hazırlanan hikâye kitaplarındaki korku ve şiddet öğelerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 2095-2108.
• Robertson, S-J. L. ve Reese, E. (2017). The very hungry caterpillar turned into a butterfly: Children’s and parent’s enjoyment of different book genres. Journal of Early Childhood Literacy, 17(1), 3-25.
• Sackes, M., Trundle, K. C. ve Flevares, L. M. (2009). Using children’s literature to teach standart-based science concepts in early years. Early Childhood Education Journals, 36, 415-422.
• Sarı, B. ve Altun, D. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının hikâye anlama ile zihin kuramı becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 945-960.
• Sciplino, C., Smith, P. K., H. Hurme, H., Rusek, M. ve Bäckvik, P. (2010). Representations of grandparents in children’s books in Britain, Italy, Greece, Finland, and Poland. Journal of Intergenerational Relationships, 8(3), 298-316. DOI: 10.1080/15350770.2010.498760
• Sever, S. (2013). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Sildir, E. ve Tüfekçi Akcan, A. (2018). Hikâye kitaplarının sosyal-duygusal alan kazanımlarını desteklemeleri yönünden incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 265-286.
• Stott, J. C. (1978). Running away to home- A story pattern in children's literature. Language Art, 55(4), 473-477.
• Şahin, M. (2011). Masalların çocuk gelişimine etkilerinin öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi. Millî Folklor, 23(89), 208-219.
• Şimşek, Z. C. (2017). Farklı kitap okuma tekniklerinin 48-66 ay grubu çocuklarının dil gelişimine olan etkileri. Pamukkale Üniversitesi, Denizli. (Yayımlanmamış doktora tezi). Şirin, M. R. (2015). Kim çocuk edebiyatı yazarıdır? “Hangi dil? Pedagojik mi, estetik mi?”. Türk Dili, CIX (767-768), 149-164.
• Toran, M. ve Dilek, A. (2017). Çocuklar ve kitaplar: Piaget’in oyun kuramına göre bir değerlendirme. Yaşadıkça Eğitim, 31(1), 41-54
• Tuğrul, B. ve Feyman, N. (2006). Okul öncesi çocukları için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi 2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (pp. 387-392). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, No:203.
• Turan, F. ve Ulutaş, İ. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki resimli öykü kitaplarının özellikleri ile öğretmenlerin bu kitapları kullanma durumlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 20-45.
• Tüfekçi-Can, D. (2014). Çocuk edebiyatına giriş. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Veziroğlu, M. ve Gönen, M. (2012). Okul öncesi eğitim programı’ndaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(163), 226-238.
• Vukelich, C., Christie, J. and Enz, B. (2012). Helping young children learn language and literacy. (3. Baskı). Boston: Pearson Education Inc.
• Yağcı, Y. (2007). Çocuk ve gençlerin kitapla buluşmasındaki köprüler. Türk Kütüphaneciliği, 21(1), 62-71.
• Yazıcı Okuyan, H. (2009). Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin okuma saatlerinde kullanılan çocuk edebiyatı ürünlerini seçme ölçütleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 135-159.
• Yazıcı, D. N., Yıldız, C. ve Durmuşoğlu, M.C. (2018). Erken çocukluk dönemi resimli çocuk kitaplarının eğitsel özelliklerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 1196-1209.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yükselen, A., Yumuş, M. ve Işık, E. (2016). Çocuk kitabı seçme kriterlerine ilişkin okul öncesi eğitimcilerin görüşleri. Başkent University Journal of Education, 3(2), 161-168.
• Zeece, P. D. (1999). Things of nature and nature of things: Natural sciences based litarature for young children. Early Childhood Education Journal. 26(3), 161-166.
• Zucker, T. A., Cabell, S. Q., Justice, L. M., Pentimonti, J. M. ve Kadaravek, J. N. (2013). The role of frequent, interactive prekindergarten shared reading in the longitudinal development of language and literacy skills. Developmental Psychology, 49 (8), 1425-1439.