TÜRKİYE’DE SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ ALANINDAKİ ÇALIŞMALARIN ANALİZİ: BİR META SENTEZ ÇALIŞMASI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 3, 1243 - 1261, 15.09.2020

Zafer Çakmak Cengiz Taşkıran

Öz

Nitelin meta-analizi olarak bilinen meta-sentez, sentezi sentezlemek olarak da bilinir. Meta-sentez, aynı veya benzer konularda yapılan çalışmaları, nitel bir anlayışla ve eleştirel bir yaklaşımla ele alarak genel bir değerlendirme ve yorumlama yapmak, farklı ve özgün fikirler elde etmek ve olguları daha net ifade etmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu araştırmada ise Türkiye’de, Sosyal Bilgiler eğitimi ile alakalı özellikle ortaokul 6. ve 7. sınıflarda çalışılmış tezler ve makalelerin meta-sentez yöntemi kullanılarak incelenmesi amaçlanmıştır; ayrıca Sosyal Bilgiler eğitimi konusunda nasıl bir eğilimin var olduğunu saptamak amacıyla da böyle bir araştırma yapılmaya çalışılmıştır. Bu araştırmada, 2008-2019 yılları arasında çalışılan 9 makale ve 21 tez ele alınarak toplamda 30 çalışma incelenmiştir. Araştırmaya dâhil edilecek çalışmaların belirlenmesinde TÜBİTAK ULAKBİM, Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) ulusal tez tarama merkezi, Google Akademik arama motoru ve Dergipark veri tabanlarından faydalanılmıştır. Araştırmada geçerlilik ve güvenirlilik seviyesini istenilen düzeyde tutmak için araştırma soruları ve çalışmanın amacı net bir biçimde sunulmuştur. Araştırma sonucunda edinilen veriler, Sosyal Bilgiler eğitimi ile alakalı hedeflenen amaçlar, kullanılan yöntemler, örneklem grupları, veri toplama araçları ve çalışmada edinilen sonuçlar açısından analiz edilmiştir. Toplanılan veriler, frekans ve tablolar aracılığıyla yorumlanmıştır. İncelenen 30 çalışmada genellikle; Sosyal Bilgiler ders ve çalışma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı, Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, Sosyal Bilgiler eğitimi üzerine öğretmen ve öğrenci algıları gibi konulara ağırlık verildiği ve bu hususlarda çok sayıda eksikliklerin tespit edilip bunların giderilmesi konusunda önerilerin sunulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler eğitimi, ortaokul 6. ve 7. sınıflar, meta-sentez

Kaynakça

• Akgün, İ. H. (2015). Yedinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersi bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanına yönelik akademik başarılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4(2), 770-782.
• Akgün, İ. H. ve Bulut Özkar, F. (2017). Dördüncü sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde yer alan “tablo ve diyagram okuma” becerisini kazanma düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(4), 2752-2775.
• Aksoy, B., Sönmez, Ö. F., Merey, Z. ve Kaymakçı, S. (2009). Sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin değerlendirilmesi. IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi. İstanbul.
• Aspfors, J. and Fransson, G. (2015). Research on mentor education for mentors of newly qualified teachers: A qualitative meta-synthesis. Teaching and Teacher Education, 48, 75-86.
• Bair, C.R (1999). Meta-Synthesis, Paper Presented at the Annual Meeting of the Association for the Study of Higher Education, San Antonio, TX, November 20, 1999. (ERIC Document Reproduction Service. No. 437866).
• Bondas, T. and Hall, E. O. (2007). Challenges in approaching metasynthesis research. Qualitative Health Research, 17(1), 113-121.
• Burns N. and Grove SK (2005). The practice of nursing research. Conduct, critique and utilization. Philadelphia: WB Saunders.
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Education ve Science/Egitim ve Bilim, 39 (174). 33-38.
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş (3. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• DeWitt-Brinks, D. and Rhodes, S. C. (1992). Listening instruction: A qualitative meta-aanalysis of twenty-four selected studies (Rep. No. Clearinghouse: CS507954). US: Michigan.
• Dilek, A., Baysan, S. ve Öztürk, A. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan yüksek lisans tezleri: bir içerik analizi çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 581-602.
• Gewurtz, R., Stergiou-Kita, M., Shaw, L., Kirsh, B., and Rappolt, S. (2008). Qualitative meta-synthesis: reflections on the utility and challenges in occupational therapy. Canadian Journal of Occupational Therapy, 7(5), 301- 308.
• Hannes, K. and Claes, L. (2007). Learn to read and write systematic reviews: The Belgian Campbell Group, Research on Social Work Practice, 17(6), 748-753.
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de doğa eğitimi üzerine yapılan çalışmalarının analizi: bir meta sentez çalışması. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1- 14.
• Kirkevold, M. (1997). Integrative nursing research: An important strategy to further the development of nursing science and nursing practice. Journal of Advanced Nursing, 25, 977–984.
• Lloyd Jones, M. (2007). Overview of methods. In C. Webb & B. Roe (Eds.), Reviewing research evidence for nursing practice: Systematic reviews (pp. 63–72). London: Blackwell.
• Major, C. H. ve Savin Baden, M. (2010). An introduction to qualitative research synthesis. New York: Routledge.
• Myburgh, C. and Poggenpoel, M. (2009). Meta-synthesis on learners’ experience of aggression in secondary schools in south africa. South African Journal of Education, 29(4), 445-460.
• Oruç, Ş. ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler alanında yapılan tez çalışmaları. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 121-132.
• Özalp, M. T. ve Akpınar, M. (2018). Sosyal bilgilerde ölçme ve değerlendirme çalışmaları üzerine bir inceleme: bir meta-sentez çalışması. B. Tay (Ed.). 7. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 723 – 745). Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.
• Özkaral, T. C. ve Taş, A. M. (2017). Sosyal bilgiler ve karşılaştırmalı eğitim alanında yapılan lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi: bir meta-sentez çalışma örneği. Electronic Turkish Studies, 12(25), 651-670.
• Paterson, B. L. and Canam, C. (2001). Meta-study of qualitative health research: A practical guide to metaanalysis and meta-synthesis (Vol. 3). Sage Publications.
• Polat, S. ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 52- 64.
• Sandelowski, M. and Barroso, J. (2003). Classifying the findings in qualitative studies. Qualitative Health Research, 13(7), 905-923.
• Şahin, M., Yıldız, D. G. ve Duman, R. (2011). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitimi tezleri üzerine bir değerlendirme. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 96-121.
• Tarman, B., Güven, C. ve Aktaşlı, İ. (2011). Türkiye'de sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılan doktora tezlerinin değerlendirilmesi ve alana katkıları. SÜ Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 391-410.
• Thomas, J. and Harden, A. (2008). Methods for the thematic synthesis of qualitative research in systematic reviews. BMC medical research methodology, 8(1), 1-10.
• Thorne, S., Jensen, L., Kearney, M. H., Noblit, G. and Sandelowski, M. (2004). Qualitative metasynthesis: reflections on methodological orientation and ıdeological agenda. Qualitative Health Research, 14(10), 1342-1365.
• Ulukaya Öteleş, Ü. ve Ezer, F. (2020). Sosyal bilgiler dersinde proje tabanlı öğrenme yönteminin etkisini belirlemeye yönelik bir çalışma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(2), 855-871.
• Walsh, D. and Downe, S. (2005). Meta-synthesis method for qualitative research: aliterature review. Journal of Advanced Nursing, 50(2), 204–211.
• Yıdız, V. A. ve Kılıç, D. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programlarına ilişkin öğretmen görüşleri: bir meta-sentez çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 2115-2127.
• Zimmer, L. (2006). Qualitative meta-synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of Advanced Nursing, (53), 311-318.