ŞEMSEDDİN SAMİ’NİN SERVET-İ FÜNUN’DA YAYIMLADIĞI KAMUS-I TÜRKÎ VE KAMUS-I ARABÎ ADLI MAKALE VE ONUN SÖZLÜKÇÜLÜK ANLAYIŞI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 1381 - 1394, 15.12.2020

Saleh Jaradat

Öz

Türk dilinin sorunları ve meseleleri Tanzimat döneminden itibaren Türk aydınları tarafından çeşitli yönleriyle yoğun bir şekilde tartışılmaya başlanmıştır. Türk dilinin adı, Arapça ve Farsça ile ilişkisi ve Türk sözlükçülüğünün belli noktalarda kusurları bu meselelerin başında gelmektedir. Şemseddin Sami bu konulara çeşitli yazılarında el atan en önemli fikir sahiplerinden biri olmuştur. Türk dilinin adı, Türkçenin sadeleştirilmesi, Arapça ve Farsça ile ilişkisinin nasıl olması gerektiği konularında önemli öneriler ve çözümler sunan Sami, Türk sözlükçülüğü sorunlarını detaylı bir şekilde ele almış, Türk sözlüğü çalışmalarını geliştirmek için yeni anlayışları ve uygulamaları meydana getirmiştir. Bu makalede Şemseddin Sami’nin kaleme aldığı Kamus-ı Türkî ve Kamus-ı Arabî makalesinden hareketle Sami’nin dil ile ilgili ve özellikle sözlükçülüğe dair olan görüşleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Makalenin sonunda söz konusu olan ve Servet-i Fünun’da yayımlanan makalesinin çeviri yazısı sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şemseddin Sami, Kamus-ı Arabî, Türk sözlükçülüğü, Tek dilli sözlükler

Kaynakça

• Aksan, D. (1998). Türklerde sözlükçülük, bugün Türkiye’de sözlük. Kebikeç Dergisi, 6, 115–118. Daşdemı̇r, M. (2013). Çağdaş dil biliminin ışığında yeni lisan hareketi ve Türk dil devriminin karşılaştırılması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(3), 53-58.
• Kaş, Ö. (2007). Osmanlı döneminde Arapça sözlük çalışmaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koç, R. (2007). Tanzimat ve meşrutiyet dönemi aydınlarının Türk dilinin eğitimine ve yapısına bakışları. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 33, 11–25.
• Omar, A. (2009). Sina'at al-mu'jam al-hadith. Kahire: 'Alam al-Kutub.
• Parlatır, İ. (1995). Türkçe sözlük çalışmaları ve sorunlarımız. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 517, 3–19.
• Rahimi, F. (2017). Ali Çiçek'in yazısı üzerinden Şemseddin Sami'nin Kâmûs-ı Türkî'sinin sözlük bilimi açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(1), 196-210.
• Sami, Ş. (h. 1298). Lisan-ı Türkî (Osmanî). Hafta, 12, 177–181.
• Sami, Ş. (h. 1315). Kamus-ı Türkî ve Kamus-ı Arabî. Servet-i Fünun, 462, 306–308.
• Sami, Ş. (h. 1316). Lisanımızın tahdidi. Sabah, 3188, 3–4.
• Sami, Ş. (h. 1317). Kamus-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Topaloğlu, Y. (2012). Şemsettin Sami. Süreli yayınlarda çıkmış dil ve edebiyat yazıları. İstanbul: Ötüken.
• Yavuzarslan, P. (2004). Türk sözlükçülük geleneği açısından Osmanlı dönemi sözlükleri ve Şemseddin Sâmî’nin Kâmûs-ı Türkî’si. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 185–202.