AZERBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ DÖVRÜNDƏ HƏYATA KEÇİRİLƏN DİL SİYASƏTİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 1411 - 1424, 15.12.2020

Elçin İbrahimov

Öz

Doğu'da ilk demokratik devlet sistemini kuran Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (28 Mayıs 1918), halkımıza bağımsızlık kararlılığını gösterdi.
Azerbaycan'da dil politikasının uygulanması Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti döneminde başlar. Bu döneme kadar (hem 20. yüzyılda hem de özellikle 20. yüzyılın başlarında), büyük Azerbaycan aydınları, anadilinin yanı sıra Azerbaycan'daki dil süreçleri hakkında bazı yorum ve önerilerde bulunmuşlar. Ancak Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulmasından sadece bir ay sonra, 27 Haziran 1918'de Azerbaycan (Türk) dilinin devlet dili olarak resmi beyanı, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında kurulan ulusal ideolojinin doğrudan sonucuydu. Hükümetin kararına göre Rus dilinin devlet kurumlarında, yargı, idare ve ülkedeki diğer mevkilerde sorumlu olanlar devlet dilini gerekli seviyede öğreninceye kadar devlet kurumlarında kullanılmasına izin verildi.
Azerbaycan (Türk) dilini devlet dili ilan eden ilk resmi belge, büyük bir tarihsel rol oynamasının yanı sıra, Azerbaycan'da ulusal dil politikasının oluşturulması ve ulusun çıkarları için doğru ideolojik konumun temelini atmıştı.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, dil politikası, Azerbaycan (Türk) dili, devlet dili

Kaynakça

• Abdullayev, K. (1999). Azərbaycan dili sintaksisinin nəzəri problemləri. Bakı: Maarif nəşriyyatı.
• Ağazadə, F. (1922). Nə üçün ərəb hərfləri Türk dilinə yaramır? (əski əlifba ilə türk dilində). Bakı.
• Axundov, A. (2012). Seçilmiş əsərləri (II cild), Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı.
• Axundov, M. F. (1962). Əsərləri, 3 cilddə. Bakı: ASSR EA Nəşriyyatı.
• Akpınar, Y. (1980). Mirza Fethali Ahundzade: (Bütün Yönleriyle). Doktora Tezi, Erzurum.
• Azərbaycan Demokratik Respublikası Fondu. Azərbaycan Respublikası Milli Arxiv İdarəsi Azərbaycan Dövlət Arxivi, Fond 51, t-1, iş-30, v-29.
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920). Qanunvericilik aktları - sənədlər toplusu. (1998). Bakı.
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. (2004). I cild, Bakı: Lider nəşriyyatı.
• Cahangirov, M. (1989). Milli təşəkkül mərhələsində Azərbaycan ədəbi dilinin aparıcı üslubları. Bakı.
• Çobanzadə, B. Ağazadə, F. (1929). Türk qrameri. Bakı: Azərnəşr nəşriyyatı.
• Dəmirçizadə, Ə. (1979). Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi. Bakı: Maarif nəşriyyatı.
• Əfəndizadə, A. (1919). Son türk əlifbası. Bakı.
• Hacıyev, T. (2017). Seçilmiş əsərləri. I cild, (II hissə). Bakı: Elm nəşriyyatı.
• İbrahimov, E. (2018). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dil məsələləri. Bakı:Xan nəşriyyatı.