BOSTANZADE MUHAMMED EFENDİ’NİN MANZUM KAHVE FETVASI -TENKİTLİ METİN-

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 1442 - 1453, 15.12.2020

Muhittin Eliaçık

Öz

Osmanlı döneminde hukuki yönü de bulunan fetvâlar nazmen de verilmiş ve Türk edebiyatı böylece orijinal bir türün daha sahibi olmuştur. Fıkhî konuların böyle ilgi çekici bir yolla açıklanması bu fetvâların değerli hâle gelmesine yol açmış ve meraklıları tarafından bu fetvâlar özenle saklanıp şiir mecmualarına kaydedilmiştir. Osmanlı’da fetvâlar umumiyetle mensur biçimde verilmiş, manzum biçimde verilmesi ise fetvâyı veren şeyhülislâm veya müftünün şairliği ile ilgili görülmüştür. Osmanlı’da divan şairleri arasında özel bir yeri bulunan şeyhülislâm ve diğer ilmiye mensuplarının çeşitli tarihlerde birçok manzum fetvâ verdikleri görülmüştür. Bugüne kadar tarafımızca çeşitli şeyhülislam ve müftülere ait 60 civarında manzum fetvâ tanıtılmış olup bunlar genellikle 3-10 beyit arasında kısa manzumelerdir. Bu çalışmamızda ise daha önce iki ayrı makale ile manzum fetvâlarını tanıttığımız Bostanzade Muhammed Efendi’nin kendi yaşadığı dönemde çok ses getirmiş olan 64 beyitlik kahve fetvâsının tenkitli metni açıklanmaktadır. Öneminden dolayı bu fetvânın çeşitli tarihlerde meraklılarınca birçok yazma nüshaya kaydedilmiş olması ne kadar çok okunduğunu göstermektedir. Ancak, farklı nüshalara kaydedilmiş olması kelime ve ibarelerinde epey farklılığın oluşmasına sebep olmuştur. Bu sebeple sağlam bir metnin ortaya konulması için farklı yazma nüshaların incelenerek tenkitli metnin ortaya konulması gerekli olmuştur. İşte bu makale bu farkları gösterip sağlam bir metnin ortaya konulması amacıyla yazılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bostanzade Muhammed Efendi, kahve, manzum fetva, tenkitli metin

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (1999). Kahvename. Ankara: Akçağ Yayınları. Ahmet Rıfat (tsz). Devhatü’l-Meşâyih maa Zeyl, İBB Atatürk Kitaplığı, MC_Osm_O.00217.
• Atar, F. (1995). “Fetvâ”, Diyanet İslâm ansiklopedisi, C.XII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, s. 486-496.
• Atayi, Nevizade. (1989). Hadaiku’l-hakayık fi-tekmileti’ş-şakâik, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Eliaçık, M. (2017). Hocazâde Muhammed Efendi’nin manzum fetvâları. JOHS, 10/XXXI, 71-82. http://dx.doi.org/10.14225/Joh1119.
• İpşirli, M. (1992) “Bostanzâde Mehmed Efendi”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.XII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, s. 311.
• Mütercim Asım. (1305). Kamus tercümesi. İstanbul: Matbaa-i Osmaniye. Yazma Eserler Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi, demirbaş nr. 005653, Mecmûatü’l-fevâid fi’l-fıkh.
• Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 4455; 06 Mil Yz A 4218.
• Millî Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 3756; 06 Hk 3867, 06 Hk 2108.
• Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Esad Efendi 3463; Ali Nihat Tarlan 181; 07 Tekeli 869.