SEVİNÇ ÇOKUM’UN ROZALYA ANA ADLI HİKÂYESİNDE EŞDİZİMSEL ÖRÜNTÜ GÖRÜNÜMLERİ VE KELİMELERİN DUYGU DEĞERİ ÜZERİNE

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 1472 - 1488, 15.12.2020

İlker Aydın

Öz

Ölçünlü dilin en gelişmiş alanlarından birini oluşturan edebiyat dili, dilin günlük kullanım kalıplarının sınırlarını zorlayarak kendine özgün bir yol arar. Bu arayış kadın yazarların kaleminde daha belirgin ve özenli bir görünüm kazanır. Bu çalışmada, Rozalya Ana adlı hikâyesi incelenen Sevinç Çokum’un eserleri buna en iyi örnektir. Sevinç Çokum, sosyal olayların insanın iç dünyasında meydana getirdiği yansımaları etkili dil kullanımıyla eserlerinde ustaca yansıtır. Rozalya Ana adlı hikâyede, İkinci Dünya Savaşı sonunda Stalin tarafından Orta Asya’nın ıssız topraklarına sürgüne gönderilen Kırım Türklerinin tekrar kendi topraklarını yurt edinmeleri konu edilir. Bu araştırmanın kuramsal çerçevesini oluşturan metin dilbilimi, iletişim işlevi taşıyan dilsel birimler olarak tanımlanan metinleri, dil bilgisi ve metin dilbilgisinin ötesinde, yakınlık, uyumluluk, dış dünya ya da gönderge düzlemiyle ilişkileri açısından bağlaşıklık, bağdaşıklık-tutarlılık gibi ilkeler uyarınca belirlemeyi, bu alanda biçimsel bir tanımlama ortaya koymayı amaçlayan dil bilimi dalıdır. Nitel araştırma yönteminin doğası içinde gerçekleştirilen bu çalışmada, metin dilbiliminin ortaya koyduğu yineleme, eşdizimsel örüntü gibi temel yaklaşım ve kavramlardan yararlanılarak Rozalya Ana adlı hikâye yorumlanmış, sözcüklerin duygu değerine değinilmiş, ayrıca yazarın dil ve üslubu üzerinde de durulmuştur. Göç, soğuk, baskı gibi motiflerin öne çıktığı metinde, esenliksiz sözcüklerin esenlikli sözcüklerden daha fazla olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sevinç Çokum, Rozalya Ana, eşdizimsel örüntü, sözcüklerin duygu değeri

Kaynakça

• Adalar, D. (2000). Arapça ve Türkçe ders kitaplarındaki “yardımlaşma” ve “arkadaşlık” konulu metinlerin karşılaştırılması: bir eşdizimsel örüntüleme çözümlemesi örneği. Dil Dergisi, 129, 63-84.
• Aksan, D. (1989). Kelimebilimi ve anlambilimi ölçülerinden yararlanarak bir yazı dilinin eskiliğini saptama yolları, I: Kavram alanı-kelime ailesi ilişkileri ve Türk yazı dilinin eksikliği üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1971, TDK Yay.: 338, Ankara: TTK Basım Evi.
• Aydın, İ. ve Torusdağ, G. (2014). Türkçe öğretimi çerçevesinde yazınsal bir metin çözümleme örneği olarak Refik Halit Karay’ın Garip Bir Hediye’si. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(4), 109-134.
• Beaugrande, R.A., Dressler, W. (1981). Introduction to text linguistics. London and New York: Longman.
• Bailey, K. D. (1982). Methods of social research (2nd ed.). New York: The Free Pres.
• Benveniste, E. (1994). Genel dilbilim sorunları (Çev. E. Öztokat), İstanbul: YKY.
• Bogdan, R. C., Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education. Boston: Pearson Education Inc.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (20. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çokum, S. (2013). Rozalya ana. İstanbul: Kapı.
• Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe öğretiminde metindilbilimsel bağlamda uygulamalı bir yaklaşım, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.