KUŞAK DEĞİŞKENİ AÇISINDAN KIRGIZİSTAN’DAKİ AHISKA TÜRKLERİNDE İKİ DİLLİLİK, DİL SEÇİMİ VE DİL BAĞLILIĞI

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 1557 - 1589, 15.12.2020

Kayhan İnan

Öz

Baskın dil ve kültürün çevrelediği dil topluluklarında dilin sürdürülmesi ortak bir çaba gerektirir. Dili sürdürme ve kullanmada gösterilen bu çaba dil bağlılığı içinde ele alınır. Kırgızistan’daki Ahıska Türkleri de yaşadıkları sürgünün üzerinden 75 yıl geçmesine rağmen Türkçenin sürdürülmesi ve Türk kimliğinin yaşatılmasında büyük bir kararlılık göstermiştir. Bu araştırmada da Kırgızistan’da yaşayan Ahıska Türklerinin Türkçeye olan dil bağlılıkları kuşak değişkenine göre incelenmiştir. Betimsel tarama modeline göre yapılandırılan araştırma Bişkek ve çevresinde yaşayan 131 Ahıska Türkünün katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Veriler dil biyografisi anketi ve Türkçe dil bağlılığı ölçeği ile toplanmıştır. Veriler 30-60 yaş grubundaki katılımcıların Türkçe yeterlikleri ve Türkçe kullanımlarının 10-29 yaş grubuna göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ayrıca istatiksel olarak anlamlı bir fark bulunmasa da 30-60 yaş grubunun Türkçe dil bağlılığı puanlarının daha yüksek olduğu görülmektedir. 10-29 yaş grubundaki katılımcılar Türkçenin sürdürülmesi ve kullanılmasında olumlu tutuma sahip olsalar da bunu uygulamaya dönüştürememektedir. Bütün bu sonuçlar üç kuşak modelini doğrular niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

İki dillilik, dil bağlılığı, dil sürdürümü, kuşaklar arası farklılıklar, Ahıska Türkleri

Kaynakça

• Altınkamış, N. F. ve Ağırdağ, O. (2014). Determinants of language use and attitudes among Turkish speakers in Flanders: A focus on generational difference. Bilig, 70, 59-80.
• Appel, R. and Muysken, P. (1987). Language contact and bilingualism. London: Edward Arnold.
• Aydıngün, A. ve Aydıngün, İ. (2014). Ahıska Türkleri ulusötesi bir topluluk ulusötesi aileler. Ankara: Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
• Bayraktar, R. (2012). Sovyetlerin milliyetler politikası ve Ahıskalı Türkler. DEÜİFD, 35, 223-248.
• Bayraktar, R. (2013). Eski Sovyetlerde Türk kimliği. Anlara: Berikan Yayınevi.
• Beardsmore, H. B. (1986). Bilingualism: Basic principles. Clevendon: Multilingual Matters.
• Creswell, J. W. (2014). Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni. Ankara: Eğiten Kitap.
• Çakır, M. (2002). Almanya’daki çok kültürlü ortamlarda Türkçenin anadili olarak kullanımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 39-58.
• Çetinkaya, K and Kodan, S. (2012). Ahiska Turks in Philadelphia: Keeping cultural identity and religion in a multicultural environment. International Journal of Social and Human Sciences, 6, 398-403.
• Çolak Bostancı, G. (2014). Amerika’da birinci ve ikinci kuşak Türklerin dil tercihleri, sürdürümleri, tutumları ve etnik dilsel canlılıkları. Bilig, 70, 105-130.
• Dabene, L. and Moore, D. (1995). Bilingual speech of migrant people. In Lesley Milroy and Pieter Muysken (Eds.), One speaker, two languages (pp. 17-44). Cambridge: Cambridge University Press.
• Demiray, E. (2012). Anavatanlarından sekiz ülkeye dağıtılmış bir halk: Ahıska Türkleri. Turkish Studies, 7(3), 877-885.
• Dervisheva, F. (2006). Ahıska Türkleri sözlü kültür bağlamında. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Edwards, J. (1985). Language, society and identity. Oxford: Blackwell Publishing.
• Edwards, J. (2002). Forlorn hope? In Li Wei, Jean-Marc Dewaele and Alex Housen (Eds.), Opportunities and challenges of bilingualism (pp. 25–44). Berlin: Mouton de Gruyter.
• Edwards, J. (2012). Multilingualism understanding linguistic diversity. London: Continuum.
• Ersöz, S. (2013). Ahıska’da iki büyük ağız grubu: Terekeme ve Yerli Türk ağzı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(4), 105-115.
• Ersöz, S. (2015). Ahıska ağzının Türkçe ağızları arasındaki yeri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 40, 69-80.
• Ersöz, S. (2016). Ahıska Türkleri ve dilleri. Süer Eker ve Ülkü Çelik Şavk (Ed.) içinde Tehlikedeki Türk dilleri II (s.3-20). Uluslararası Türk Akademisi: Astana.
• Fasold, R. (1984). The sociolinguistics of society. Leichester: Blackwell Publishing.
• Fishman, J. A. (1964). Language maintenance and language shift as a field of inquiry. Linguistics, 9, 32-70.
• Fishman, J. A. (1965). Who speaks what language to whom and when? La Linguistique, 2, 67-88.
• Fishman, J. A. (1970). Sociolinguistics: A brief introduction. Rowley: Newbury House.
• Fishman, J. A. (1972). Advances in the sociology of language. The Hague: Mouton.
• Fishman, J. A. (1991). Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages. Great Britain: Multilingual Matters.
• Giles, H., Bourhis, R. Y. and Taylor, D. (1977). Towards a theory of language in ethnic group relations. In Howard Giles (Ed.), Language, ethnicity and intergroup relations (pp. 307-348). London: Academic Press.
• Gocayeva-Memmedova, G. (2009). Yüz yıl önce Ahıska’da okullar. Bizim Ahıska, 14, 14-17.