16. YÜZYILA AİT NEVĀDİRÜ’T-TEVĀRĮĦ’TE GEÇEN DEYİMLER ÜZERİNE

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 64 - 83, 15.03.2021

Ömer Anıl Düşmez , Ayşe Melek Özyetgin

Öz

Bu çalışmada, 16. yüzyılda Mısır sahasında ǾAbdu’s-śamed Diyārbekrį tarafından yazılmış olan Nevādirü’t-Tevārįħ adlı tarih kitabının 227-451. varakları arasında tespit edilen deyim söz varlığı incelenecektir. Mısır sahasında yazılmış ilk tarih kitabı olma özelliği taşıyan Nevādirü’t-Tevārįħ’in atasözleri ve deyimler açısından son derece zengin bir eser olması, onun dil tarihi araştırmaları için olan değerini artırmaktadır. Deyimler, dil araştırmalarında olduğu kadar kültür tarihi araştırmalarında da önemli yer tutar. Bir dilin söz varlığı içinde özellikli bir yere sahip olan, dilin ifade gücünün zenginliğini yansıtan deyimler; ait oldukları toplumların hayata bakış açılarını, duygularını, beklentilerini ve daha pek çok özelliklerini yansıtan önemli kültür mirasları arasında yer alır.
Bu çalışma, söz konusu eserdeki deyim varlığını ortaya koyarken tespit edilen unsurları yapısal açıdan da incelemeyi ve araştırmacılara zengin bir dil malzemesi sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Nevādirü’t-Tevārįħ, söz varlığı, deyim

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1953). Atasözleri ve deyimler hakkında III. Türk Dili, 16, 205-208.
• Çotuksöken, Y. (2004). Türkçe atasözleri ve deyimler sözlüğü. İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Dankoff, R. (1983). Yūsuf Khāśś Ĥājib, Wisdom of royal glory (Kutadgu Bilig) A Turko-Islamic mirror for princes. Chicago: The University of Chicago Press.
• Gökdayı, H. (2010). Türkçede kalıp sözler. Bilig, 44, 89-110.
• Hatipoğlu, V. (1963). Kelime grupları ve kuralları. TDAY Belleten 1963, 11, 203-244.
• Lellouch, B. (1999). L’Égypte d’un chroniqueur turc du milieu du XVI. siècle: La culture historique d’Abdussamad Diyârbekrî et le tournant de la conquête ottomane. Thèse Pour l’obtention du Grade de Docteur de L’ehess. Marseille: Université de Provence.
• Önler, Z. (1999). Kutadgu Bilig’de yer alan deyimler. Türk Dilleri Araştırmaları, 9, 119-186.
• Sinan, A. T. (2015). Türkçenin deyim varlığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Subaşı Uzun, L. (1990). Türkçedeki deyim yapılarında biçimbilimsel ve sözdizimsel özellikler. Dilbilim Yazıları. Ankara: USEM Yayınları.
• Şen, S. (2017). Eski Türkçenin deyim varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tokay, Y. (2019). Tanıklarıyla Harezm-Kıpçak Türkçesinde atasözleri ve deyimler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ullmann, S. (1972). Semantics, an introduction to the science of meaning. London: Oxford Basil Blackwell.
• Yüceol Özezen, M. (2001). Türkçe deyimler üzerine birkaç söz. Türk Dili, 600, 869-879.
• İnternet Kaynağı, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 16.03.2020).