AZERBAYCAN MİLLÎ ŞAİRİ AHMET CEVAT’IN ŞİİRLERİNDE TÜRKİYE

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 179 - 191, 15.03.2021

İrfan Murat Yıldırım

Öz

Ahmet Cevat 1892-1937 yılları arasında yaşamış ve Stalin dönemi kurbanlarından binlerce aydından biri, Azerbaycanlı bir Türk şairidir. Türkiye’deki millî edebiyat ve Türkçülük fikirlerinden etkilenen sanatçı Azerbaycan’daki millî romantik edebiyat ekolünün en önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Ahmet Cevat, o dönem Azerbaycan’da giderek hız kazanan yenileşme hareketlerinin içerisindedir. Onu diğer şairlerden ayıran yön ise Azerbaycan istiklaline ve 28 Mayıs 1918’de Azerbaycan’da devlet kuracak olan millî ruhun duygularına tercüman olmasıdır.
Türkiye’deki millî edebiyat cereyanının ve Türkçülük fikirlerinin tesiri altında bulunan Ahmet Cevat, 1914-1918 yılları arasında Kafkasya ve Azerbaycan ve -kısmen de- Türkiye’deki her hareketi yaşar, her gelişmeden etkilenir ve bunları şiirine yansıtır. Bu bakımdan Ahmet Cevat’ı okumak; bir anlamda Azerbaycan Türkünün bu yıllardaki ümitlerini, millî heyecanlarını, duygularını tanımak, öğrenmek demektir.
Ahmet Cevat’ın şiirlerinde Turan düşüncesi ve Türkiye önemli bir yer tutar. Türkiye’deki siyasi ve sosyal hareketleri de yakından takip eden sanatçı şiirlerinde bunlara yer vermiş hatta şiirlerinin önemli kısmını Türkiye ve Turan fikirlerine ayırmıştır. A. Cevat, 1912 Balkan Savaşı sırasında İstanbul’da teşkil edilen Kafkas gönüllü kıtası mensubu olarak Trakya cephesinde, yine Nuri Paşa komutasında Bakü’yü İngiliz işgalinden kurtarmak için Azerbaycan’a giren Kafkas İslam Ordusuna destek için oluşturulan gönüllü birlikleriyle birlikte savaşmıştır. Türkiye sevgisi ve Türkçü fikirlerinden dolayı kurşuna dizilerek öldürülen şair Azerbaycan’da olduğu kadar Türkiye’de de tanınmakta ve sevilmektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin millî marşının da sözleri sanatçıya aittir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Cevat, Selam Türkün Bayrağına, Azerbaycan Millî Marşı, Azerbaycan Millî Edebiyatı

Kaynakça

• Ahundzade, A. (2020, 19 Ocak). Ədəbiyyat qəzeti.
• https://edebiyyatqazeti.az/news/muzakire/6323-anar-axundzade-67-ilden-sonra-ehmed-cavadin-emaneti-bize-catdi.
• Ahundzade, N. (1989). Atam Ehmed Cevat. Edebiyat ve İncesenet (gazetesi), (22).
• Akpınar, Y. (1994). Azeri edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Akpınar, Y. (1984). XX. asrın başlarındaki Azerî edebiyatına umumi bir bakış. Türk Edebiyatı, (123).
• Baykara, H. (1975). Azerbaycan istiklâl mücadelesi tarihi. İstanbul.
• Cevat, A. (1916). Koşma. Baku: Açık Söz matbaası.
• Cevat, A. (1919). Dalga. Baku: Açık Söz matbaası.
• Azerbaycan Sovet Ensiklopediyası, Cilt 4.
• Azerbaycan Sovet Edebiyatı. (1988). Bakû.
• Hesenov, R. (1984). Ehmed Cavad yanğısı. Azerbaycan Müellimi, (16).
• Memmedli, G. (1988) A. Cevad’ı düşünürken. Azerbaycan dergisi, (1).
• Muhtasar Azerbaycan edebiyatı tarihi. Cilt 2. (1944). Bakû.
• Saleddin, E. (1986). Gönüllü’de Görüş. Edebiyat ve İncesenet (gazetesi), (32).
• XX. Esr Azerbaycan edebiyatı, (1982). Bakû.
• Yıldırım, İ. M. (1992). Selam Türkün bayrağına.