TÜRKÇE DERS (5, 6, 7, 8) KİTAPLARINDAKİ METİNLERİN OKUNABİLİRLİK YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 222 - 236, 15.03.2021

Aykut Bora , Mahmut Abdullah Arslan

Öz

Okunabilirlik, metinlerin okunabilirlik formülleri aracılığıyla okuyucu düzeylerine yönelik olarak değerlendirilmesidir. Bu çalışmada ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler okunabilirlik yönünden incelenmiştir. Sadece düzyazı türündeki okuma parçaları dâhil edilmiştir. Şiir türündeki metinler, sözcük tekrarlarının fazla olması, metin uzunluklarının ve yapılarının farklı olması gibi nedenlerden dolayı verilerin daha doğru hesaplanabilmesi için çalışmaya dâhil edilmemiştir. Farklı okunabilirlik formülleri kullanılarak hece sayıları, kelime sayıları, cümle sayıları, kelime ve cümle uzunlukları değerleri incelenmiştir. Hesaplanan bu değerler, okuma metinlerinin yapısı ve güçlükleri hakkında bilgi vermektedir. Toplamda 100 adet okuma parçası incelenmiştir. Metinler türlerine göre ayrılmıştır ve metinlerin genel olarak “kolay” ve “orta seviye” düzeylerinde olduğu görülmüştür. Bilgi verici metinlerin güçlük seviyelerinin öyküleyici metinlerin güçlük seviyesinden daha fazla olduğu belirlenmiştir. Çalışma sonucunda metinlerin okunabilirlik bakımından zorluk seviyelerinin sınıf düzeylerine göre belirgin şekilde artmadığı tespit edilmiştir. Yani sınıf seviyeleri arttıkça okuma parçalarının seviyeleri artmamıştır. Bu çalışma ve başka çalışmaların bir arada kullanılmasıyla metinlerin okunabilirliği için daha kesin sonuçlar verebilecek ölçütler geliştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Okunabilirlik, metin, Türkçe ders kitabı, okunabilirlik düzeyi, ders kitabı metinler, metin madenciliği

Kaynakça

• Altun, A. (2013). Yapılandırmacı yaklaşım, sosyal bilgiler programları ve ders kitapları. B. Akbaba (ed.), Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu sosyal bilgiler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Arslan, A. (2013). Okuma becerisi ile ilgili makalelerde cinsiyet değişkeni. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(2), 251-265.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. A.Ü. TÖMER Dil Dergisi, 58. 171-174.
• Bağcı, H. ve Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3). 12-28.
• Bezirci, B., Yılmaz, E.A, (2010) Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. DEÜ Mühendislik Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi 12. 49-62.
• Bolat, K. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabilirliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Budak, Y. (2005). Metinlerin okunabilirlik düzeyinin saptanmasına yönelik eleştirel bir bakış. Eğitim Araştırmaları, 21.76-87.
• Choldin, M. T., (1979). Rubakin, Nikolai Aleksandrovic, in Kent, Allen; Lancour, Harold; Nasri, William Z.; Daily, Jay Elwood, Encyclopedia of library and information science.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetinkaya, G. ve Uzun, L. (2010). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özellikleri, Türkçe ders kitabı çözümlemeleri, (Edt. Hakan Ülper), Ankara: Pegem A. Yayınları.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M.A. ve Melanoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22). 206-219.
• Dubay, W. H. (2004). The principles of readability. p. 2.
• Göçer, A. (2017). Türkçe özel öğretim yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gözütok, F.D., (2017). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• http://79.123.136.83/sanalan/metin/ (erişim tarihi: 01.07.2019).
• Kaplan, F. (2015). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitabı. (1. Baskı) Ankara: Öğün Yayınları.
• Karabıyık, F. (2014). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitabı. (1. Baskı) Ankara: Evren Yayıncılık.
• Karahan, B. Ü. (2016). 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin okumaya karşı tutum ve motivasyonlarının okuduğunu anlama becerileri ile ilişkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2), 949-969.
• Lively, B. A. and Pressey S. L. (1923) A method for measuring the 'vocabulary burden' of textbooks. Educational administration and supervision 9. 389-398.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2006). İlköğretim Türkçe dersi (6, 7, 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2015). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Okur, A. ve Arı, G. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği. İlköğretim Online 12(1).202-226.
• Sarbay, A. (2015) İlköğretim 7. sınıf Türkçe ders kitabı. (1. Baskı) İstanbul: Meram Yayıncılık.
• Sever, S., Kaya, Z., Aslan, C. (2008). Etkinliklerle Türkçe öğretimi. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Sherman, Lucius Adelno (1893). Analytics of literature: A manual for the objective study of English prose and poetry. Boston: Ginn and Co.
• Tekbıyık, A. (2006). Lise fizik 1 ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 2(14).441-446.
• Temizyürek, F. (2010). Türkiye’de okuma seferberliği çerçevesinde seçilen kitapların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik açısından incelenmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27.
• Temur, T. (2003). Okunabilirlik (readability) kavramı. Türklük Bilimi Araştırmaları Türkçenin Öğretimi Özel Sayısı, 13, 169-180.
• Tetik, N., Zorlu, N., Türker H., Polat, Z. (2016). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitabı. (1. Baskı). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Thorndike E.L. (1921). The teacher's word book. New York City: Columbia University.