BİR ŞİİR ŞERHİ: YUNUS’UN DÜNYASINDA DERVİŞ KİMLİĞİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 563 - 577, 15.06.2021

Cafer Özdemir

Öz

Yunus Emre, Anadolu Türk tasavvuf edebiyatının kurucusu ve güçlü bir temsilcisidir. Ortaya koyduğu coşkulu şiirleri ile 13. yüzyıldan günümüze Anadolu’da yaşayan mutasavvıfların büyük çoğunluğunu etkilemiştir. Dinî-tasavvufi konuları kendine has üslûbu ile ortaya koyan bu büyük şairin şiirleri sade bir dil ile kaleme alındığı için tekkelerde ilahi olarak okunmuş ve tasavvuf yolcularına ilham kaynağı olmuştur. Yunus Emre’nin şiirleri incelendiğinde bazı tasavvufi kavramları sıklıkla zikrettiği görülür. Bunlardan biri de tasavvuf yolcusu anlamında kullanılan “derviş” kelimesidir. Talip, salik ve mürit kelimeleriyle aynı anlama gelse de o, derviş kelimesini tercih etmektedir. Bunun nedeni derviş kelimesi ile ilahî aşk kavramlarını özdeşleştirmesidir. Dervişlerin niteliklerini onun üzerinde şiirde dile getiren Yunus Emre, okuyucularına ayrıntılı bir derviş portresi çizmekte ve bu kişilerin özelliklerini tasavvuf yolunun ilkeleri bağlamında ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, Yunus Emre’nin dervişlerin niteliklerini dile getirdiği bir şiiri tasavvuf yolcularının temel özellikleri ve şairin bakış açısı bağlamında değerlendirilmiştir. Bazı kavramların daha iyi anlaşılması için diğer şiirlerinden örnekler de verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, derviş, tasavvuf yolcusu, kimlik

Kaynakça

• Artun, E. (2011). Dinî-tasavvufî halk edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi.
• Başgöz, İ. (2012). Yunus Emre, Türk folkloru ve halk edebiyatı. Yunus Emre. (Editör Ahmet Yaşar Ocak). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bursalı, M. N. (2003). Yunus emre / hayatı ve bütün şiirleri. İstanbul: Sentez Neşriyat.
• Filiz, L. (2010). Noktanın sonsuzluğu. Dördüncü Kitap. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Giritli Aziz Efendi, (2011). Vâridât. (Haz. M. Nedim Tan). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Gölpınarlı, A. (1985). 100 soruda tasavvuf. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Gölpınarlı, A. (1992). Yunus Emre ve tasavvuf. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• İbn Arabî. (2011). Nefsin terbiyesi. (Çev. Selahaddin Alpay). İstanbul: Kırkambar Kitaplığı.
• İbn Arabî. (2001). İlâhî aşk. İstanbul: İnsan Yayınları.
• İbn-i Haldun. (tarihsiz). Mukaddime. (Çev. Halil Kendir). C 2. İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Kaplan, M. (1994). Yunus Emre’ye göre zaman-hayat ve varoluşun mânası. Yunus Emre ile İlgili Makalelerden Seçmeler. (Haz. Hüseyin Özbay, Mustafa Tatcı), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kemikli, B. (2000). Sun’ullâh-ı gaybî dîvânı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Köprülü, M. F. (2003). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kur’an-ı Kerim. Diyanet İşleri Başkanlığı (https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/T%C3%AEn-suresi/6099/1-4-ayet-tefsiri erişim: 22.02.2021).
• Kuşeyrî. (1978). Tasavvuf’un ilkeleri (Çev. Tahsin Yazıcı). C I, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Özler, M. (2012). Tevhid. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 41, s. 18-20.
• Schimmel, A. (2012). İslamın mistik boyutları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Seyyid Muhammed Nûr. (tarihsiz). Mısrî niyazî dîvânı şerhi. (Haz. Mahmut Sadettin Bilginer, H. Mustafa Varlı). İstanbul: Esma Yayınları.
• Türkçe sözlük. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yunus Emre. (2008). Yunus Emre, Dîvân, Risâletü’n-nushiyye. (Haz. Mustafa Tatcı), İstanbul: H Yayınları.