ŞİİR VE UNSURLARININ ANLAMLA İLİŞKİSELLİĞİ ÜZERİNE

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 594 - 615, 15.06.2021

Gökhan Reyhanoğulları

Öz

Modern şiirin unsurları, genel bağlamda geleneksel yapının nazım biçimi, nazım birimi, uyak, redif gibi ahenk ögeleriyle sınırlı ve onlara bağımlı olarak değerlendirilemez. Özellikle kalıplaşmış algıların uzağında kişilik kazanan modern Türk şiiri, bu öznellik dolayımında çok-anlamlı bir yapıya sahip olmuştur. Bu yapı beraberinde derin bir sorunsal olan anlam olgusunu güncel tutmuştur. Modern şiirin unsurlarının daha çok şaire göre kurgulandığı bu yapıda biçim-içerik, imge, gerçeklik, sözdizimi, çağrışım, kişilik kazanmış lirizm gibi temel ögelerin anlam odaklı yaklaşımlarla değerlendirilmesi, geleneksel kavrayışların değişmesini de olanaklı kılmıştır. Kendilik olgusu üzerinden kişilik kazanan çağdaş şiir, barındırdığı anlamsal yapıyı da bu açıdan derinleştirmiştir. Söz konusu derinlikte anlamın açıkça ortaya konulamaması, yeni bir bakışı ve kavrayışı gerekli kılmıştır. Özellikle imge, geleneksel mazmunların yerini alırken okur, kendini şiir karşısında yeni algılarla konumlandırma gereği duymuştur. Hem şairin hem de okurun bireyleşme süreci içerisinde edindiği tekil oluş, bu düzlemde hareket noktası olmuştur. Dolayısıyla bu çalışmada şiir ve ona ait unsurlar, modern bağlamda anlam ilişkiselliği içinde ele alınmış ve faklı yaklaşımlarından genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anlam, şiir-düzyazı, biçim-içerik, imge, çağrışım

Kaynakça

• A., O. H. (2002). “Şiir, anlam ve ses üzerine”. Hürriyet Gösteri, 243, 31-33.
• Akarsu, B. (1975). Felsefe terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Akseki, R. (1965). “İmge ve dramatik gerilim”. Devinim LX, S.3, s.2.
• And (1954). “Şiirde kelime anlamları”. Forum, 11,16-18.
• Arslan, A. (2017). Say büyük felsefe sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Asiltürk, B. (2003). “Elmas yüklü gemi-şiir okuma notları”. Hürriyet Gösteri, 251, 44-47.
• Behramoğlu, A. (2000). “Şiirin unsurlarından biri olarak “ses” “. Şiir Odası, 5, 10.
• Bolat, S. (1985). “Şiirsel imge”. Broy, 1, 30-31.
• Bolat, S. (2007). “Eleştirel okuma-şiirsel imge”. Yasakmeyve, 29, 108.
• Cengiz, M. (1986). “Şiirin gücü”, Broy, 12, 4-5.
• Cengiz, M. (1998a). “Şiirde açıklık, kapalılık ve çağımız -I”. Varlık, 1090, 49-52.
• Cengiz, M. (1998b). “Şiirde açıklık, kapalılık ve çağımız –III”. Varlık, 1093, 55-57.
• Cengiz, M. (2006). “Organik – sentetik şiir ve eleştiri”. Hürriyet Gösteri, S.277, s.62-64.
• Cömert, B. (1981). Eleştiriye beş kala. İstanbul: Ayko.
• Cöntürk, H. (2006). Çağının eleştirisi-birinci kitap. İstanbul: YKY.
• Çakmakçı, O. (2003). “Anlamın güzelliği”. Hürriyet Gösteri, 250, 46-47.
• Çolak, V. (2004). “Tematik şiir / bütüncül şiir”. YOM Sanat, 17, 17-18.
• Dilthey, W. (2011). Hermeneutik ve tin bilimleri. (çev. Doğan Özlem). İstanbul: Notos Kitap.
• Gürson, E. (2001). Edebiyattan yana. İstanbul: YKY.
• İnce, Ö. (1983). “Şiirsel gerçek ve boyutları”. Yazko Edebiyat, 33, 85-92.
• İnce, Ö. (1986a). “Çağdaş lirik şiir üzerine”, Broy, 4, 10-13.
• İnce, Ö. (1986b). “Geleneksel şiirimizin sesi”. Varlık, 950, 4-6.
• İnce, Ö. (1988a). “Parçalanan şiir”. Adam Sanat, 30, 24-38.
• İnce, Ö. (1988b). “Sözcük ve anlam üzerine”. Adam Sanat, 32, 37-47.
• İnce, Ö. (1988c). “Şiirsel anlamın yapısı”. Adam Sanat, 33, 43-57.
• İnce, Ö. (1992a). “ ‘Dil’ hastalığı”. Varlık, 1020, 32-34
• İnce, Ö. (1992b). “Şiir dili –I”. Adam Sanat, 82, 34-50.
• İnce, Ö. (1992c). “Şiirin dili II”. Adam Sanat, 83, 43-66.
• İnce, Ö. (1993). “Dilin yazınsal işlevi”. Adam Sanat, 87, 35-52.
• İnce, Ö. (1996). “Üç hamal yorumlayabilir yazdıklarımı”. (kon. Erdal Doğan), Hürriyet Gösteri, 188, 44-48.
• İnce, Ö. (2001). “Şiirin evreni”. Adam Sanat, 189, 16-21.
• İnce, Ö. (2002). Yazınsal söylem üzerine. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Jacobson, R. (1988). “Sanat yapıtında başat-öğe”. (çev. Yakup Şahan), Varlık, 975, 6-7.
• Karadaş, M. (1987). “Anlamın belirsizliğinden uzlaşmanın bataklığına”. Varlık, 952, 12-14.
• Köksal, C. (1996). “Dil ve imge”. Adam Sanat, 132, 75-76.
• Kula, O. B. (2011). “İmge ve imgenin belirlenimleri”. Hürriyet Gösteri, 304, 24-27.
• Kula, O. B. (2012). “Yazınsallaştırıcı fantezi ve gösterge”. Hürriyet Gösteri, 306, 68-72.
• Narlı, M. (2003). “İmge” Türk Edebiyatı. 358, 22-25.
• Necatigil, B. (21 Şubat 1975). “Şiirle savaş”. Milliyet Sanat, 120, 17.
• Necatigil, B. (1999). Düzyazılar II. İstanbul: YKY.
• Necatigil, B. (2012). Bile / yazdı. İstanbul: YKY.
• Ocaktan, M. (1981). “Şiirin imgeselliği ve ideolojik söylem”. Yönelişler, 2, 13-14.
• Oktay, A. (1966). “Toplumculuk yabancılaşma ve şiir”. Papirüs, 4, 8-18.
• Öngören, V. (1983). “Semantik tutarlılık”. Yarın, 22, 12-15.
• Özdem, Y. (1996). “İmgesel zenginlik ve sözdizimi”. Hürriyet Gösteri, 182, 69
• Özdem, Y. (2000). “Benzetme, eğretileme, imge ve işlev ilgisi”. E, 14, 74-76.
• Özdemir, E. (1981). “İmge”. Sanat Olayı, 11, 82-83.
• Özdemir, E. (1982). “İleti”, Sanat Olayı, 17, 68-69.
• Özel, İ. (1964). “İmge ve dizgin”. Evrim, 21, 1.
• Özel, İ. (1965). “İmge ve açık anlatımlı şiir”. Devinim LX, 1, 3,8.
• Özel, İ. (1982). “Edebiyatçı çok, gerçek anlamda ürün yok”. (kon. Murat Belge). Hürriyet Gösteri, 24, 6-8.
• Özel, İ. (2014). Şiir okuma kılavuzu. İstanbul: TİYO.
• Özsezgin, K. (1968). “Bir dengeye doğru”. Papirüs, 29, 4-6.
• Paz, O. (1995). Yay ve Lir. (çev. Ömer Saruhanlıoğlu). İstanbul: Era.
• Roose, M. C. (2004). “Şiirselliğin anlamı-şiire görüngübilimsel bir yaklaşım”. (çev. Ayşe Banu Karadağ), Adam Sanat, 218, 12-28.
• Sadak, Y. (1997). “Şairin sözü”. Ludingirra, 4, 26-30.
• Sazyek, H. (1991). “Şiir dili ve lirizm”. Sombahar, 8, 3-5.
• Şahan, H. (1974). “İşlevsel açıdan şiirin özü ve biçimi”. Yeni Ufuklar, 248, 44-46.
• Şener, M. (1993). “Şiir cümlesinin kapıları dövülüyor”. Adam Sanat, 89, 71-77.
• Timuçin, A. (1989). “Gerçeklikten simgeye simgeden gerçekliğe”. Varlık, 977, 3-4.
• Yavuz, H. (2013). Edebiyat ve sanat üzerine yazılar. İstanbul: YKY.
• Yetkin, S. K. (1969). Şiir üzerine düşünceler. İstanbul: Varlık.