İSLAM TÜRKAY VE TÜRK DÜNYASI İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 220 - 146, 15.03.2022

Dicle Teberoğlu

Öz

Azerbaycan edebiyatı, Türk dünyası edebiyatları içinde önemli bir yere sahiptir. Erken dönemlerden başlamak üzere Azerbaycan Türkçesi ile farklı konularda meydana getirilen edebî eserler hem Türk dünyasında hem de dünya edebiyatında kendine yer bulmuş, aynı zamanda Azerbaycan Türkçesinin gelişimine de katkı sağlamıştır. Bu katkıyı sağlayanlar ise Azerbaycan Türkçesiyle eserler meydana getiren, köklü bir Azerbaycan edebiyatının oluşumunu sağlayan şairler ve yazarlardır. Bu şairlerden biri de özellikle millî konularda yazdığı şiirlerle dikkat çeken, Azerbaycan topraklarının yetiştirdiği güzide şairlerden biri olan İslam Türkay’dır.
Bu makalede şiirlerini Türklük, Türkçülük, Turan ülküsü, Türk dünyası, sosyal ve kültürel meseleler ve ortak değerler gibi konularda kaleme alan İslam Türkay’ın özellikle Türkçülük, Turan ülküsü, Türk dünyası çerçevesinde yazdığı şiirlerinden ve Azerbaycan Gazetesi’nde yayımlanmış olan “’Türk’ün 101 Şairi’ne Ön Söz” başlıklı yazısından hareketle onun Türkçülük-Turancılık ideolojisi ile ilgili görüşlerinin incelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Türkay, Azerbaycan, Türk dünyası, Turancılık, Türkçülük, Türk lehçeleri

Kaynakça

• Akpınar, Y. (1994). Azerî edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Alyılmaz, C. (1997). Doğu Türkistan. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 7, 157-173.
• Alyılmaz, C. (2005). Orhun yazıtlarının bugünkü durumu. Ankara: Kurmay Yayınları.
• Alyılmaz, C. (2006). Kırgızistan’daki (Kök)türk harfli yazıtların bugünkü durumu. Journal of Turkic Civilization Studies, 1(2), 17-27.
• Alyılmaz, C. (2011). Bağımsızlıklarının yirminci yılında Türk Cumhuriyetleri üzerine, İpek Yolu Medeniyetleri, 4, 8-13.
• Alyılmaz, C. (2015). “Türk dünyası vatandaşlığı”na doğru. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(1), 69-76.
• Alyılmaz, C. (2018). Eski Türk Yazıtları’ndan Adana’daki kitap anıtı’na. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1428-1443.
• Alyılmaz, C. (2020). “Türk”, “Türkçe” ve “Türk Dili” Kavram İşaretleri Üzerine. C. Alyılmaz, O. Er ve İ. Çoban, (ed.), Türkçe eğitiminin güncel sorunları içinde (s. 1-43), Ankara: Eğiten Kitap.
• Alyılmaz, C. (2021). Bilge Tonyukuk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alyılmaz, C. ve Alyılmaz, S. (2014). Amirbek Turatoviç Muratov’dan Yenisey’e sesleniş, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(1), 68-84.
• Alyılmaz, C. ve Er O. (2016). Yabancılara Türkçe öğretimi uygulamalarında öğretmenlerin kültürel farkındalık oluşturmadaki etkisinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1392-1413.
• Alyılmaz, C. ve Er, O. (2018). İkinci dil olarak türkçe öğrenen öğrencilerin Türk kültürüne yönelik farkındalıklarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1269-1285.
• Alyılmaz, S. (2003). Borçalılı bilim adamı, eğitimci, şair Valeh Hacılar hayatı - sanatı - şiirleri. Ankara: Devran Yayıncılık.
• Alyılmaz, S. (2015). Türk dünyası vatandaşlığı projesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 4(1), 77-85.
• Anar Akpınar, Y. (2000). Bin yılın yüz şairi Azerbaycan şiiri antolojisi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Birsel, H. (2006). Eski dünyanın karanlık yüzü Orta Asya jeopolitiği. İstanbul: IQ Kültür, Sanat Yayıncılık.
• Buran, A. (2016). Kurşunlanan türkoloji. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Buran, A., Alkaya, E. ve Yalçın, S. K. (2017). Çağdaş Türk yazı dilleri güneybatı / Oğuz grubu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Celal, M. ve Hüseynov, F. (2008). Örneklerle XX. esr Azerbaycan edebiyyatı. (yay. haz. Kemal Yavuz ve Erol Ülgen). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çalık, H. (2016). Mikâyıl Müşfik’in hayatı, sanatı ve eserleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çoban, İ. (2017). İslam Türkay’ın “Türk oğlu Türkem men” başlıklı şiirinin Orhun Yazıtları ile metinlerarasılık bağlamında incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 6(4), 2232-2255.
• Ehmedli, İ. (1981). Bir gün geler. Bakü.
• Ehmedli, İ. (1985). Her şeyi tezeden başlayam gerek. Bakü.
• Ehmedov, T. (1995). Azerbaycan yazıcıları ensiklopedik me’lumat kitabı. Bakü.
• Er, O. (2015). El-Kavânînü’l-Külliyye Li-Zabti’l-Lügati’t-Türkiyye’de yer alan kültürel ögelerin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(1), 294-304.
• Er, O. (2017). Suha Mermerci’nin kitaplarının kültürel değerler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), 1178-1188.
• Ercilasun, A. B. (2017). Türk dünyası üzerine incelemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2021). Turan kavramı ve Turancılık. TURAN Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 1(1), 1-33.
• Gök, M. ve Alyılmaz, S. (2021). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun şiirlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(4), 1535-1550.
• Karayev, Yaşar (1999) Belli başlı dönemleri ve zirve şahsiyetleriyle Azerbaycan edebiyatı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kırımlı, H. (1996). Gaspıralı İsmâil Bey. TDV İslâm Ansiklopedisi, 13, 392-395.
• Mert, O. ve Yakar, M. (2012). Valeh Hacılar’ın “Qıpçaq Çölü” adlı şiirinin kültürel ögeler açısından değerlendirilmesi. Professor Valeh Hacıların Xetiresine Hesr Olunmuş Qafqaz Xalqlarının Folkloru və Lingvokulturologiyası Mövzusunda Beynelxalq Elmi Simpoziumun Materialları, 336-343.
• Özdemir, D. (2020). Mikâyıl Müşfik’in “oku tar” adlı şiirinin kültürel ögeler bakımından incelenmesi. BUGU Dil ve Eğitim Dergisi, 1(1), 85-110.
• Özkan, F. (1994). Abdullah Tukay’ın şiirleri inceleme-metin-aktarma. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Tekin, T. (2018). Orhon Yazıtları Kül Tigin-Bilge Kağan-Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınları.
• Türkay, İ. (1986). Arhada hesret var. Bakü.
• Türkay, İ. (1991). Eşgim menim dar ağacım. Bakü.
• Uygur, N. (1984). Dilin gücü denemeler. İstanbul.
• Yıldırım, İ. M. (1992). Selam Türk’ün bayrağına /Ahmed Cevat’ın hayatı ve şiirleri. İzmir: Gelecek Yayıncılık.
• Yüce, M. (2019). SSCB’nin milliyet politikası inşasında Ahıska Türklerine bakışı. 2. uluslararası Türk toplulukları bilgi şöleni, 82-100, (ed. M. Aliyeva Çınar, S. Kırlı ve İ. Çınar), Bursa: Türk Ocakları Derneği Bursa Şubesi Yayınları.