OKUMA ÇEMBERİ YÖNTEMİNİN ELEŞTİREL OKUMA ÖZYETERLİLİK ALGISI VE ELEŞTİREL DÜŞÜNME TUTUMUNA ETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 277 - 301, 15.03.2022

Yasemin Baki

Öz

Bu araştırmada Okuma çemberi yönteminin Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel okuma özyeterlilik algıları ve eleştirel düşünmeye yönelik tutumlarına etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ön-test son-test kontrol grupsuz yarı deneysel desenle gerçekleştirilen araştırmada gruplardaki denekler, basit seçkisiz örnekleme yoluyla belirlenmiştir. Bu yöntemle belirlenen çalışma grubu, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü 2. sınıfta öğrenim gören 72 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmadaki verilerin toplanmasında Eleştirel Okuma Özyeterlilik Algı Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada deneysel işlemin etkisini incelemek amacıyla elde edilen verilerin analizinde bağımlı gruplar için t-Testi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda eleştirel okuma özyeterlilik algıları ölçeğin toplamı ile değerlendirme, benzerlikleri ve farklılıkları bulma, çıkarımda bulunma alt boyutlarına ilişkin son-test puanlarının, deney grubu lehine istatistiksel olarak manidar düzeyde farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Sorgulama ve analiz boyutlarında ise manidar düzeyde bir farklılık oluşturmadığı tespit edilmiştir. Eleştirel düşünme tutumları açısından ise kanıta dayalı karar verme ve neden aramaya açıklık boyutlarında deney grubu öğrencilerinin lehine manidar düzeyde farklılık oluşturmazken; ölçeğin toplamı ile bilgi toplamaya isteklilik, öz düzenleme, çıkarımda bulunma boyutlarında son test puanları deney grubu öğrencileri lehine manidar düzeyde farklılık oluşturduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okuma çemberi, eleştirel okuma özyeterlilik algısı, eleştirel düşünme tutum

Kaynakça

• Abdelrasoul, M. M. I. (2014). Using reading circles strategy for developing preparatory students’ critical reading skills and social skills. Unpublished Doctoral Thesis, Egyptian: Ain Shams University Faculty of Education.
• Aşılıoğlu, B. (2008). Bilişsel öğrenmeler için eleştirel okumanın önemi ve onu geliştirme yolları. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (10), 1-11.
• Ateş, S. (2013). Eleştirel okuma ve bir beceri olarak öğretimi. Turkish Journal of Education, 2(3), 40-49.
• Ateş, S., Çetinkaya, F. ve Yıldırım, K. (2012). Okunabilir bir kitap nasıl seçilir? İlköğretim Online, 11(2), 319-331.
• Avcı, N. (2013). Teachers’ Perceptions of Increased Appreciation and Understanding of Literature Through Literature Circles. Unpublished Master Thesis, Mersin: Çağ University, The Instutude of Social Sciences.
• Avcı, S. ve Yüksel, A. (2011). Cognitive and affective contributions of the literature circles method on the acquisition of reading habits and comprehension skills in primary level students. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1295-1300.
• Avcı, S. ve Yüksel, A. (2011). Okuma çemberi yöntemine göre kitap okumanın öğrencilere bilişsel ve duyuşsal katkıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 3(11), 1285-1300.
• Avcı, S., Baysal, N., Gül, M. ve Akıncı, Y. (2013) Okuma çemberi yönteminin okuduğunu anlama becerisine etkisi, Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(4), 535-55.
• Avcı, S., Yüksel, A. ve Akıncı, T. (2010). Okuma alışkanlığı kazandırmada etkili bir yöntem: Okuma çemberi. MÜ Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32, 5-24.
• Aytan, T. (2018). Perceptions of prospective Turkish teachers regarding literature circles. International Journal of Educational Methodology, 4(2), 53-60.
• Balantekin, M. (2016). Okuma çemberi yönteminin okuduğunu anlama becerisine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balantekin, M. ve Pilav, S., (2017). Okuma çemberi yönteminin okuduğunu anlama becerisine etkisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 149-170.
• Briggs, S. R. (2010). Using literature circles to increase reading comprehension in third grade elementary students. Unpublished Master’s Thesis, California: Dominican University of California, San Rafael.
• Brown, B. A. (2002). Literature circles in action in the middle school classroom. ERIC document no: ED478458.
• Brown, S. (2015). Transaction circles with digital texts as a foundation for democratic practices. Democracy and Education, 23(2), 1-12.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Deneysel desenler. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Calzada, S., M. (2013). Reading as a means of promoting social interaction. An analysis of the use of literature circles in EFL teaching, Encuentro: Revista De Investigación e Innovación En La Clase De Idiomas, 22, 84-97.
• Camp, C. S. (2006). The effect of literature circles vs. sustained silent reading (SSR) among eleventh grade English students. Masters Abstracts International, 46(03), 41-1219.
• Carpinelli, T. (2006). Literature circles: A collaborative successstory! Library Media Connection, 25(3), 32-33.
• Certo, J., Moxley, K., Reffitt, K., & Miller, J. A. (2010). I learned how to talk about a book: children’s perceptions of literature circles across grade and ability levels. Literacy Research and Instruction (49), 243-363.
• Chung, S. M., & Lee, M. Y. (2012). Using task-based and reader-response approaches in teaching children’s literature in the ESL classroom. NCUE Journal of Humanities, 6, 15-30.
• Çermik, H., Doğan, B., Ateş, S. ve Yıldırım, K. (2019). Öğretmen adaylarının okuma çemberlerine ilişkin görüşleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(87), 2019, 1-15.
• Çetinkaya, F. Ç. ve Topçam, A. B. (2019). A different Analysis with the Literature Circles: Teacher Candidates’ Perspectives on the Profession. International Journal of Education and Literacy Studies, 7(4), 8-16.
• Çifçi, M. (2006). Eleştirel okuma. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 54(1), 55-80.
• Daniels, H. (2002). Literature Circles: Voice and choice in book clubs and reading groups (2nd ed.). Portland, ME: Stenhouse.
• Daniels, H. (2003). How can you grade literature circles? Voices From the Middle, 11(1), 52-53.
• Daniels, H. (2006). What’s the next big thing with literature circles? Voices from the Middle, 13(4), 10-15.
• Demir, E. (2019). Okuma çemberi yönteminin öğrencilerin okuma tutumlarına ve eleştirel okuma becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, B., Çermik, H., Ateş, S. ve Yıldırım, K. (2019). Öğretmen adaylarının okuma çemberlerinde üstlendikleri rollere ilişkin görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 141-157.
• Doğan, B., Yıldırım, K., Çermik, H. ve Ateş, S. (2018). Okuma çemberleri: Niçin ve nasıl? Örnek bir uygulama. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(3), 747-765.
• Doğanay, A. (2007). Üst düzey düşünme becerilerinin öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Hathaway, R. (2011). A powerful pairing: The literature circle and the wiki, The Alan Review, 14-22.
• Hatun, E. T. ve Kurtlu, Y. (2019). Okuma çemberi yönteminin öğrencilerin eleştirel okuma becerilerine etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 23(78), 191-204.
• Karabay, A. (2013). Eleştirel okuma öz yeterlik algı ölçeğinin geliştirilmesi. Electronic Turkish Studies, 8(13), 1107-1122.
• Karadeniz, A. (2014). Eleştirel okuma özyeterlilik algısı ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Bartın University Journal of Faculty of Education, 3(1), 113-140.
• Karasakaloğlu, N., Saracaloğlu, A. ve Yılmaz Özelçi, S. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel okuma öz-yeterliliklerine ilişkin algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 405-422.
• Karatay, H. (2015). Eleştirel düşünme ve okuma alışkanlığı becerilerinin geliştirilmesi için edebiyat halkası: kitap eleştirisi modeli. Millî Eğitim Dergisi, 208, 6-17.
• Karatay, H. (2015). The effect of literature circles on text analysis and reading desire. International Journal of Higher Education, 6(5), 65-75.
• Karatay, H. ve Soysal, İ. (2021). Edebiyat halkalarının 5. sınıf öğrencilerinin okuma becerilerine etkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 666-677.
• Kaya Tosun, D. (2018). Okuma çemberlerinin okuduğunuanlama, akıcı okuma, okuma motivasyonu ve sosyal beceriler üzerindeki etkisi ve okur tepkilerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Knott, D. (2005). Critical Reading Towards Critical Writing. Toronto: New College Writing Center.
• Kurbanoğlu, S. S. (2004). Özyeterlik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası, 5(2), 137-152.
• Medina, C. D. P. (2007). Literature circles: A door to students’ life experiences in the classroom. Colombian Applied Linguistics Journal, 9, 247-261.
• Mete, G. (2020). Okuma eğı̇tı̇mı̇nde okuma çemberı̇ yöntemı̇nı̇n uygulanması. Journal of History School, XLV, 1147-1158.
• Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı. (2018). Uluslararası öğrenci değerlendirme programı-OECD PISA (2018) araştırmasının Türkiye ile ilgili sonuçları. Ankara: MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Moeller, V. J., & Moeller, M. V. (2007). Literature circles that engage middle and high school students. Larcmont, NY: Eye on Education.
• Monaghan, A. A. (2016). Fouth grade literature blogging versus hand-written response: Effects on motivation, classroom community, and reading comprehension. Unpublished Doctoral Dissertation, Pennsylvania: Indiana University of Pennsylvania.
• Morris, B., & Perlenfein, D. (2002). Literature circles: The way to go and how to get there. Western Avenue: Teacher Created Resources.
• Okur, T. (2019). Okuma çemberlerinin ilkokul öğrencilerinin eleştirel okuma becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Olsen, A. S. W. (2007). Literature circles and ninth grade students: A student-centered approach to reading. Unpublished Master’s Dissertation, Southwest Minnesota State University.
• Özbay, M. ve Kaldırım, A. (2015). Okuma çemberi tekniğinin öğretmen adaylarının eleştirel okuma öz yeterlik algılarına etkisi. International Journal of Languages Education and Teaching, 3(2), 222-234.
• Özdemir, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel okuma özyeterlikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(7), 40-55.
• Pambianchi, L. C. (2017). Literature circles in a fifth grade classroom: A qualitative study examining how the teacher and students used literature circles and the impact they have on student learning. Unpublished Doctoral dissertation, USA: Mississippi State University.
• Pitton, D. E. (2005). Lit circles, collaboration and student interest. Academic Exchange Quartely, 9(4), 84-90.
• Rutherford, A., Carter, L., Hillmer, T., Kramer, M.., & Parker, A. (2009). Promotingintrinsic reading: Implementing literature circles within termediate-grade students and preservice teachers. The İnternational Journal of The Book, 6(4), 43-49.
• Sarı, T., Kurtuluş, E. ve Yücel Toy, B. (2017). Okuma çemberi yönteminin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin okuma-anlama becerilerine etkisinin incelenmesi. Yıldız Journal of Educational Research, 2(2), 1-14.
• Schoonmaker, R. G. (2014). A blended learning approach to reading circles for english language learners, Second Language Studies, 33(1), 1-22.
• Sever, S. (2007). Okuma kültürü edinme sürecinde Türkçe öğretiminin sorumluluğu. Okuma Kültürü ve Okullarda Uygulama Sorunları Toplantısı. Ankara: MEB Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Soares, L. B. (2009). An investigation of literature circles and critical literacy: differentiated learning opportunities. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Charlotte: The University of North Carolina.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tekin, Ş. (2019). Encouraging extensive reading through reading circle activity at a preparatory school in Turkey. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tomlinson, C.A., & Strickland, C.A. (2005). Differentiation in practice: a resource guide for differentiating curriculum, grades 9-12. Alexandria, USA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Tracey, D., & Morrow, L. M. (2006). Lenses on reading: An introduction to theories and models. New York: Guilford Press.
• Whittingham, J. (2013) Literature circles: A perfect match for online instruction. Tech Trends, 57(4), 53-58.
• Widodo, H., P. (2016). Engaging students in literature circles: Vocational english reading programs. Asia-Pacific Edu Res, 25(2), 347-359.
• Wigfield, A., & Guthrie, J. T. (1997). Relations of children’s motivation for reading to the amount and breadth of their reading. Journal of Educational Psychology, 89(3), 420-432.
• Wollman-Bonilla, J., & Werchadlo, B. (1995). Literature response journals in a first-grade classroom. Language Arts, 72(8), 562-570.
• Wright, T. S., & Cervetti, G. N. (2017). A systematic review of the research on vocabulary instruction that impacts text comprehension. Reading Research Quarterly, 52(2), 203-226.
• Yıldırım, C. (1997). Bilimsel düşünme yöntemi. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Yıldırım, K., Ateş, S., Çermik, H. ve Doğan, B. (2019). Okuma çemberlerinin öğretmen adaylarının okuduğunu anlama düzeylerinin gelişimine etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 1029-1048.
• Yıldız, C. (2008). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yılmaz Özelçi, S. (2012). Eleştirel düşünme tutumuna etki eden faktörler: sınıf öğretmeni adayları üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.