OKTYABR ÇEVRİLİŞİ SONRASI BAKIDA DAŞNAK-BOLŞEVİK İTTİFAQININ FƏALİYYƏTLƏRİ DÖVRÜN GÜRCÜ MƏTBUATINDA: 31 MART 1918-Cİ İL SOYQIRIMI

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 436 - 459, 15.03.2022

Fahri Valehoğlu Hacılar

Öz

1918-ci ilin əvvəllərində Cənubi Qafqazda siyasi-ictimai vəziyyət, xüsusən də bolşeviklərin radikal fəaliyyəti Tiflisin gürcüdilli mətbuatı tərəfindən diqqətlə izlənilirdi. Gürcüstan Milli-Demokrat Partiyasının yayım orqanı olan “Sakartvelo” qəzetində və “Ertoba”, “Alioni” kimi sosial-demokrat yönümlü geniş oxucu auditoriyasına malik mətbu orqanlarda müntəzəm olaraq bu məzmunda xəbərlər, təhlil xarakterli materiallar çap olunurdu.
Cənubi Qafqazda yaranmış gərginlikdə “Daşnaksutyun”un neqativ rolunu ifşa edən gürcü mətbuatı 1918-ci ilin mart ayında Bakı şəhərində türk-müsəlman əhaliyə qarşı törədilən soyqırımına da biganə qalmayıb mövzu ilə bağlı həqiqətləri öz oxucusuna çatdırmağa cəhd etmiş, onu törədən daşnak-bolşevik alyansının məkrli niyyətlərinin deşifrə olunmasında mühüm rol oynamışdır.

Anahtar Kelimeler

31 Mart 1918 Bakı soyqırımı, “Daşnaksutyun”, bolşeviklər

Kaynakça

• Abışov, V. (2007). Azərbaycanlıların soyqırımı (1917-1918-ci illər). Bakı: Nurlan.
• Aşırlı, A. (2011). 31 mart soyqırımı: 1918-1920-ci illər mətbuatında. Bakı: Elm və təhsil.
• Azərbaycan Respublikasının Dövlət Arxivi [ARDA], fond 1061 (Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Ədliyyə Nazirliyi yanında Fövqəladə İstintaq Komissiyasının sənədləri), siyahı 2, iş № 85, 87 və 100.
• Azərbaycan Respublikasının Dövlət Siyasi Partiyalar və İctimai Hərəkatlar Arxivi [ARDSPİHA], fond 277 (Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin yanında Fövqəladə İstintaq Komissiyasının sənədləri), siyahı 2, iş № 16.
• Azərbaycan tarixi (2008), 7 cilddə, V cild, 1900-1920-ci illər / məsul redaktorlar: M.İsmayılov və N.Maksvell. Bakı: Elm. Gözəlova, N. (2014). Azərbaycanın türk-müsəlman əhalisinin soyqırımı Britaniya Kitabxanasının arxiv sənədlərində (1918-1920). Bakı: Turxan.
• İsgəndərov, A. (2018). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması və onun tariximizdə yeri. Strateji təhlil, 1-2 (23-24), 13-36.
• Mahmudov, Y. (2015). 1918-1920-ci illərdə Azərbaycanda türk-müsəlman əhalinin soyqırımı [Махмудов Я. Геноцид тюрко-мусульманского населения Азербайджана в 1918-1920 годах]. Bakı: Turxan (rus dilində). Mustafa, N. (2014). İrəvan quberniyasında azərbaycanlıların soyqırımı: 1918-1920. Bakı: Elm.
• Nəcəfli, G. (2015). Urmiyə bölgəsində azərbaycanlılara qarşı soyqırımı (1917-1918). Bakı: Azərbaycan tarixçiləri.
• Rüstəmova-Tohidi, S. (2010). Quba. Aprel-may 1918-ci il. Müsəlman qırğınları sənədlərdə [Рустамова-Тогиди С. Куба. Апрель-май 1918 г. Мусульманские погромы в документах]. Bakı (rus dilində).
• Rüstəmova-Tohidi, S. (2013). Şamaxı. Mart-iyul 1918-ci il. Azərbaycan qırğınları sənədlərdə, I cild, Şamaxı şəhəri; II cild Şamaxı qəzasının kəndləri [Рустамова-Тогиди С. Шемаха. Март-июль 1918 г. Азербайджанские погромы в документах, том I, город Шемаха; том II, селения Шемахинского уезда]. Bakı (rus dilində).
• Sovet hakimiyyətinin dekretləri (1957), I cild, 25 oktyabr 1917 – 16 mart 1918 / red.: S.N.Valk və G.D.Obiçkin [Декреты Советской власти. Том I. 25 октября 1917 г. – 16 марта 1918 г. / Под ред. С.Н.Валка и Г.Д.Обичкина]. Moskva: Qos. İzdat. Polit. Literaturı (rus dilində).
• Valehoğlu, F. (2013). Tiflis quberniyasında azərbaycanlılara qarşı 1905-ci il kütləvi qırğınları. Bakı: AMEA-nın Tarix İnstitutunun nəşri.
• Valehoğlu, F. (2019). 1918 yılının ilk yarısında Ahılkelek kazasında Türk-Müslüman nüfusa karşı etnik temizlik olguları ve sonuçları: Göyye ve Hosbiye katliamları. TEKE - Uluslararası Türkçe, Edebiyat, Kültür, Eğitim Dergisi, 8 (2), 1263-1275.