DE- FİİLİYLE YAPILAN BİR EKSİLTİLİ CÜMLE TİPİ ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 527 - 537, 15.06.2022

Selma Gülsevin

Öz

Aramızdaki en etkili iletişim yolu olan dil, iletişim alanındaki ve anındaki ihtiyacı karşılamak üzere değişik şekillerde ve yollarla yapılanır. Aynı duygu veya düşünceler, kullanıcı ve alıcının dili kullanma becerisi, tecrübesi, niyeti gibi değişik faktörlerden dolayı farklı şekillerde ifade imkânı bulur. Bazen tekrara düşmemek, en az çaba ilkesi, alıcının birtakım şeyleri bildiğini veya doğru tamamlayacağını düşünmek, bazen de cümledeki vurguyu değiştirme niyeti cümlelerde eksiltili yapıların oluşması sonucunu doğurur.
Bu makalede ele aldığımız konu ana cümlesinin yüklemi de- fiili olan cümlelerde karşımıza çıkan bir eksilti modelidir. Yüklemi de- fiili olan bazı cümlelerde cümlenin nesnesi durumundaki aktarma cümlelerinin bir kısmı de- fiilinden önce, bir kısmı de- fiilinden sonra kullanılabilir. Çalışmanın amacı, yüklemi de- fiili olan ve yüklemden sonra kullanılıp nokta, noktalı virgül veya virgül ile yüklemden ayrılan aktarma cümlelerinin dikkatlere sunulup, bunlarda cümlenin sonunda bulunan ve yüklem vasfına sahip sözlerin cümlenin yüklemi olmadığına dikkat çekmektir.

Anahtar Kelimeler

Eksilti, eksiltili cümle, devrik cümle, de- fiili, söz dizimi

Kaynakça

• Böler, T. (2019). Türkiye Türkçesi söz dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Coşar, A. M. (1997). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş Şehir adlı eserlerindeki cümlelerde unsur dizilişi ve kuruluş ilişkisi. Yayımlanmamış Doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Gümüşatam, G. (2013). Eksiltim (Ellipsis) ve Türkçede eksiltim türleri, Turkish Studies, 8(1), 1539-1552.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin dil bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2017). Türkçenin söz dizimi. İstanbul: Kesit yayınları.
• Karahan, L. (2015). Türkçede sözdizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özmen, M. (2008). Türkçede dolaysız anlatım. XX. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, 12-13 Mayıs 2006, s. 265-276, İstanbul: T:C: Maltepe Üniversitesi Yayınları.
• Özmen, M. (2016). Türkçenin sözdizimi, Adana: Karahan Kitabevi Türkmen, E. (2018). Türkçede aktarma cümleleri üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(9), 274-285.
• Üstünova, K. (1999). Eksilti ya da sıfır tekrar. U.Ü. Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1).
• Üstünova, K. (2010)). Metin incelemelerinde eksilti-eksiklik ayrımı, V. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 25-28 Eylül 2010, Kırcaali- Bulgaristan, s. 63-69.
• Abasıyanık, S. F. (2001). Bütün Eserleri- 10, Açık Hava Oteli, Konuşmalar Mektuplar. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Ağaoğlu, A. (2014). Bir düğün gecesi, dar zamanlar-2. İstanbul: Everest Yayınları.
• Atay, O. (2000). Tutunamayanlar. İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Baykurt, F. (2015). Keklik. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Güntekin, R. N. (2019). Acımak. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Kulin, A. (2012). Gece sesleri. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kulin, A. (2018). Güneşe dön yüzünü. İstanbul: Kitab-ı Hayat.
• Kutlu, A. (2001). Emir beyin kızları. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Safa, P. (1964). Matmazel Noraliyanın koltuğu. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitap Evi, 2. Baskı.
• Seyfettin, Ö. (1998). Ömer Seyfettin bütün eserleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Seyfettin, Ö. (2010). Diyet. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Seyfettin, Ö. (2013). Kütük. İstanbul: Parıltı Yayınları.
• Seyfettin, Ö. (2020). Pembe incili kaftan. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Tahir, K. (1969). Devlet ana. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tanpınar, A. H. (2005). Beş şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2013). Huzur. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2017). Saatleri ayarlama enstitüsü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tunç, A. (2002). Ömür diyorlar buna. İstanbul: Alt Kitap- Yaşantı.
• Uşaklıgil, H. Z. (1988). Mai ve siyah. İstanbul: İnkılap Kitabevi