MUSTAFA REŞİD’İN PENBE FERACE ROMANI ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 573 - 687, 15.06.2022

Selami Çakmakcı

Öz

Ara nesil dönemi sanatçılarından olan Mustafa Reşid, romanlarında aşk ve kadın konularını işlemiştir. Penbe Ferace romanının konusu da aşktır. Roman, başkişi Server’in ruhsal ve tensel sevgi arasında yaşadığı kararsızlığın ardından gerçek sevgi duyduğu kadına dönüşünün hikâyesidir.
Penbe Ferace romanının başkişisi, Tanzimat döneminin ilk romanlarındaki baba otoritesinden yoksun kalmış kişilere benzer. Başkişi Server, romanın başında ideal bir kimlik ve kişilik olarak çizilmekle beraber “hayatın acemisi” bir figürdür. Tecrübesizlik ve iradesizlik, başkalarının etkisinde kalmasına ve kötülerin tuzağına düşmesine sebep olmuştur. Romanda aşkın işlevi Tanzimat ilk romanlarından beri sıklıkla savunulan severek evlenme düşüncesini yerleştirmektir. Kadınların eğlence hayatındaki konumuna da yer verilen Penbe Ferace’de, yeni hayat tarzı ile yeni insan tipinin ve yeni değerlerin aşılanmak amacı taşıdığı hissedilmektedir. Bu çalışmanın amacı Tanzimat Dönemi ilk romanlarının Penbe Ferace romanına etkisini tartışmak ve Türk edebiyatına bir yenilik getirip getirmediğini belirlemektir.

Anahtar Kelimeler

Aşk, kadın, kötülük, eğlence, tecrübesizlik

Kaynakça

• Argunşah, H. (2006). Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Türk romanı. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(8), 23-100.
• Arık, Ş. (2002). Cumhuriyet öncesi Türk romanında değerler çatışması. Hece, Türk Romanı Özel Sayısı, 300-309.
• Baudrillard, J. (2014). Baştan çıkarma üzerine (Çev. Ayşegül Sönmezay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, W. (2018). Son bakışta aşk (Çev. Nurdan Gürbilek). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çabuklu, Y. (2000). Postmodern toplumda kadın. Virgül, 31, 49-50.
• Dargyay, E. N. (2006). Budist metin ve ritüellerde dişi beden. Bedenler, Dinler ve Toplumsal Cinsiyet (Çev. Sibel Özbudun-Balki Şafak-İlker Çayla) (Der. Sylvıa Marcos) içinde (119-140). İstanbul: Ütopya Yayınevi.
• Eco, U. (2017). Popüler roman kahramanları (Çev. Kemal Atakay). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Esen, N. (2010). Modern Türk edebiyatı üzerine okumalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Finn, R. (2013). Türk romanı/ilk dönem 1872-1900 (Çev. Tomris Uyar). İstanbul: Agora Yayınevi.
• Forster, E. M. (1985). Roman sanatı (Çev. Ünal Aytür). İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Frye, N. (2020). Hayal gücünü eğitmek (Çev. Ferit Burak Aydar). İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Girard, R. (2007). Romantik yalan ve romansal hakikat (Çev. Arzu Etensel İldem). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gökçek, F. (2000). Tanzimat dönemi roman ve hikâyelerinde kadın-erkek ilişkilerinin düzenlenişi ile ilgili bazı tespitler. Türk Yurdu, 153-154, 126-132.
• Gruen, A. (2020). Kendine ihanet (Çev. Ülkü Hastürk). İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Gürbilek, N. (2010). Kör ayna kayıp şark. İstanbul: Metis Yayınları.
• Işın, E. (2014). İstanbul’da gündelik hayat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kolcu, A. (2018). Ara nesil edebiyatı. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Mustafa Reşid (1890). Neyyir. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Mustafa Reşid (1894). Penbe ferace. İstanbul: Enver Efendi Matbaası.
• Nabızade Nazım (2012). Zehra. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Namık Kemal (2012). İntibah. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Okay, O. (2008). Batı medeniyeti karşısında Ahmet Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özarslan, E. (1994). Ara nesil edebiyatçısı ve gazetecisi Mustafa Reşid Bey / Hayatı ve Eserleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Parla, J. (1993). Babalar ve oğullar / Tanzimat romanının epistemolojik temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2012). Türk edebiyatına eleştirel bir bakış / Berna Moran’a armağan (Haz. Nazan Aksoy-Bülent Aksoy). İstanbul: İletişim Yayınları. s. 187-212.
• Parlatır, İ. (2017). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Sezen, G. (2019). 19. Yüzyıl Cep Romanlarının Beden - Zihin Denetimi ve Romantik İlişkilenme Biçimleri Açısından Modernleşmedeki Yeri. Yayımlanmamış doktora tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Sezen, G. (2021). Asır sonu İstanbul’unda bir zihin-beden rotası. The Cıty: Lıterary Encounters / Şehir: Edebî Karşılaşmalar, s. 217-232.
• Stevick, P. (2010). Roman teorisi (Çev. Sevim Kantarcıoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Timur, T. (1991). Osmanlı-Türk romanında tarih toplum ve kimlik. İstanbul: Afa Yayıncılık.